یبوست مزمن در کودکان زمانی اتفاق می افتد که کودک در هر هفته کمتر از ۳ بار اجابت مزاج داشته باشد. داشتن مدفوع سخت و خشک، و یا اجابت مزاج که هر روز انجام نمی شود، یبوست نام دارد. اما زمانی یبوست مزمن می شود که بیش از دو هفته این حالت ادامه داشته باشد.
علائم یبوست مزمن در کودکان
علائم یبوست مزمن در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کار نکردن شکم برای چند روز
- مدفوع سفت و خشک که باعث شود موقع بیرون آمدن خونریزی از رکتوم رخ دهد.
- کاهش اشتها
- تهوع
- درد شکمی یا نفخ
- خستگی
علل شایع یبوست مزمن در کودکان
عوامل روانشناختی
- آموزش زود هنگام و یا مجبور کردن کودک به ترک پوشک و مدفوع کردن به تنهایی می تواند موجب یبوست شود.
- اضطراب یا افسردگی روده ها را تحریک به حرکت نمی کند در نتیجه یبوست شکل می گیرد. این اضطراب می تواند از مشکلات بین والدین و یا مشکلات بین کودک و دوستانش ناشی شود.
- گاهی اوقات کودک برای اعتراض و یا نیاز به جلب توجه مدفوع خود را نگه می دارد.
- کودکان، و عمدتا دختران بین سنین کودکی و نوجوانی، با بی اشتهایی عصبی یا پرخوری معمولا با یبوست همراه می شوند. یبوست ممکن است حتی پس از درمان اختلال در غذا خوردن نیز باقی بماند.
- در کودکانی که مورد آزار جنسی قرار گرفتند، ممکن است یک عمل متناقض در اسفنکتر مقعد رخ دهد. در این حالت هنگامی که کودک تلاش می کند تا با فشار مدفوع را خارج کند، مقعد بسته می شود.
- آنیسموس یا همان عدم هماهنگی بین عضلات کف لگن است. این حالت یک اختلال پیچیده می باشد که در آن انقباض عضلات و اسفنکترهای کف لگن به صورت هماهنگ انجام نمی شود. در این حالت اجابت مزاج سخت شده و خود را به شکل یبوست مزمن در کودکان نشان می دهد.
اگر علل روانی یبوست مزمن در کودکان باقی بماند و با کمک مشاوره درمان نشود، کودک به سختی می تواند بر یبوست غلبه کند.
عادات تخلیه روده
اکثر کودکان به دلیل آن که نمی خواهند بازی را ترک کرده و به دستشویی بروند و یا به دلیل آن که از دستشویی رفتن در خارج از خانه خجالت می کشند، اجابت مزاج را به تاخیر می اندازند. اکثر کودکان در صبح نیاز دارند که به دستشویی بروند اما این کار را به تاخیر می اندازند. به این ترتیب عضلات رکتوم عادت می کنند که تنبل شوند.
برای جلوگیری از شکل گیری این عادات غلط، بین ۵ تا ۱۰ دقیقه بعد از صرف صبحانه کودک را به دستشویی ببرید. به دلیل آن که غذا در معده باعث حرکت روده بزرگ می شود. صرف نظر از این که مدفوع و یبوست به این شیوه درمان می شود، کودک نظم و انضباط را نیز می آموزد. این آموزش نباید بین سنین ۲ تا ۳ سال انجام شود زیرا ممکن است اثر معکوس داشته باشد.
رژیم غذایی: مصرف مایعات ناکافی و کمبود فیبر غذایی
باید از غذاهایی که ممکن است موجب ایجاد یبوست مزمن در کودکان شود اجتناب شود. این غذاها عبارتند از:
- پیتزا
- همبرگر
- تخم مرغ و بیکن
- شیرینی
- بیسکویت
- چیپس سیب زمینی
- پنیر
- کره بادام زمینی
- بستنی
- شکلات
- موز نارس
- غذاهای تهیه شده بر اساس نان سفید یا ماکارونی
- برنج سفید
- گوشت سرخ شده
- نوشابه های کافئین دار
- نوشابه های انرژی زا
- شیر
کودکان مبتلا به یبوست نه تنها باید از غذاهای بالا اجتناب کنند بلکه باید از غذاهای زیر که ممکن است یبوست را کاهش دهند نیز بیشتر استفاده کنند:
صبحانه
- نان گندم کامل یا نان حاوی دانه ها
- غلات
- حبوبات
- بلغور جو دوسر
- آرد ذرت
- چای گیاهی بدون کافئین
- آب میوه بدون شکر اضافه شده
- شیر شیرین نشده
ناهار
- ساندویچ سبزیجات همراه با پرتقال، گریپ فروت و سیب
شام
- سیب زمینی پخته شده
- ماکارونی با سبزیجات
- برنج قهوه ای
- ماهی سرخ شده
- مرغ بدون پوست
- سوپ سبزیجات
- سس سبزیجات
- غذاهای تهیه شده با لوبیا، نخود فرنگی و یا انواع دیگر حبوبات
- سالاد
نوشیدنی ها
- آب ساده
- آب معدنی
- چای گیاهی
- آب میوه یا آب سبزیجات
غذاهای سرشار از فیبر باید به آرامی و بدون اجبار مصرف شود. کودک شما معنی رژیم غذایی را نمی داند پس تغییراتی که باید در رژیمشان انجام شود را به وضوح برای او توضیح دهید.
انگلهای روده ای
حتی کودکانی که در کشورهای توسعه یافته زندگی می کنند می توانند دچار انگل های روده ای شوند. علائم اصلی این عارضه عبارتند از:
- درد یا گرفتگی شکم
- اسهال یا یبوست
- باد کردن شکم
- وجود مخاط یا خون در مدفوع
- خارش پوست
- کم خونی (خستگی و احساس سرما)
برای تشخیص، آزمایش انگلی مدفوع و برای درمان از داروهای ضد انگل استفاده می شود.
بیماری سلیاک
کودکان مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است نشانه های مختلف غیر مشخص زیر را داشته باشند:
- اسهال
- یبوست
- نفخ شکم
- گاز بیش از حد
- تاخیر رشد
- کاهش وزن
- خستگی
- رنگ پریدگی
- بثورات خارش دار یا بدون خارش
این علائم معمولا پس از استفاده از رژیم غذایی فاقد گلوتن (رژیم غذایی بدون گندم، جو و چاودار) از بین می رود.
دیابت نوع ۱
دیابت نوع ۱ ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما اغلب بین سنین ۶ تا ۱۳ سال شایع است. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تشنگی بیش از حد
- ادرار کردن بیش از حد
- خستگی
- یبوست (به خاطر کم آبی بدن)
- کاهش وزن
درمان دیابت با داروهای کاهنده قند خون مانند انسولین امکان پذیر است. علاوه بر این نوشیدن آب به اندازه کافی برای جلوگیری از کم آبی بدن به درمان یبوست مزمن در کودکان کمک می کند.
بیماری های مزمن
هر بیماری مزمنی مانند کم کاری تیروئید، نارسایی کلیه و یا دیگر موارد می تواند باعث یبوست شود.
داروها
داروهای ضد افسردگی، داروهای مسکن، آنتی اسیدها یا سایر داروها می توانند موجب ایجاد یبوست مزمن در کودکان شوند.
علل نادر یبوست مزمن در کودکان
- آسیب یا ناهنجاری های نخاعی می توانند در احتباس ادرار، از دست دادن رفلکس دفع مدفوع، فلج و از دست دادن حس در پاها شود.
- سندرم پولیپ نوجوانان (JPS)، پولیپ غیر سرطانی در دستگاه گوارش است و بیشتر در روده بزرگ مشاهده می شود. علایم این بیماری ارثی ممکن است شامل درد شکم، یبوست یا اسهال، مخاط یا خون در مدفوع و کم خونی (رنگ پریدگی و خستگی) باشد.
- در فیبروز سیستیک، غدد بزاقی و غدد در دستگاه تنفسی و دستگاه گوارشی، موجب ایجاد مقدار بیش از حد مخاط در مدفوع می شود در نتیجه اسهال، یبوست، بلغم در مدفوع، عفونت های مکرر تنفسی یا مرگ (اغلب قبل از سن ۳۰ سالگی) می شود.
- در بیماری هیرشپرونگ، یک شبکه عصبی در دیواره آخرین بخشی روده بزرگ از بین می رود، این عارضه در کودکان و نوجوانان به تدریج، اسهال یا یبوست ایجاد می کند.
عوارض یبوست مزمن در کودکان
یبوست معمولا یک بیماری جدی در کودکان است. زور زدن مداوم در اجابت مزاج ممکن است شقاق مقعد ایجاد کند. سفت شدن مدفوع در روده بزرگ گاهی نیاز دارد که با عمل از روده خارج شود.
قواعد کلی درباره درمان یبوست مزمن در کودکان
- علت یبوست پیدا شده و در اسرع وقت درمان شود.
- استفاده از رژیم غذایی حاوی فیبر و خوردن مایعات کافی باید در دستور کار قرار گیرد. البته هیچ کدام از این موارد نباید به اجبار انجام شود چون تاثیر معکوس دارد.
- اکثر موارد یبوست مزمن در کودکان با درمان گیاهی و تغییر در رژیم غذایی درمان می شود.
- ماساژ شکم ممکن است فعالیت روده را در بدن کودک ترویج دهد.
- در صورت مشورت با پزشک استفاده از ملین های گیاهی توصیه می شود.