علت ابتلا به دیابت نوع ۱، نوع ۲، دیابت بارداری و سایر اشکال دیگر دیابت

دیابت بیماری است که در آن بدن قادر نیست سطح قند خون را در حالت متعادل نگه دارد. انواع مختلفی از دیابت وجود دارد که هر کدام برای وقوع علل مربوط به خود را دارند در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علت ابتلا به دیابت صحبت خواهیم کرد.

علت ابتلا به دیابت

علت ابتلا به دیابت بسته به آرایش ژنتیکی بدن، سابقه خانوادگی، قومیت، سلامت و عوامل محیطی متفاوت است. البته هر کدام از انواع دیابت نیز می توانند بدون علت نیز رخ دهند. علت این پیچیدگی آن است که هیچ تعریف مشخصی برای علت ابتلا به دیابت وجود ندارد و این علل بسته به خود فرد و نوع دیابت می تواند متفاوت باشد. برای مثال؛ علت ابتلا به دیابت نوع ۱، بطور قابل توجهی از علت ابتلا به دیابت بارداری متفاوت است. به طور مشابه، علل ابتلا به دیابت نوع ۲ متمایز از علل ابتلا به دیابت نوع ۱ می باشد.

علت ابتلا به دیابت نوع ۱

دیابت نوع ۱ جزء یک گروه از بیماری های شناخته شده به نام بیماری های خود ایمنی است. بیماری های خود ایمنی، بیماری هایی هستند که بدن در آن ها به اشتباه توسط سلول های سفید خود به یک ارگانیسم بی خطر و مفید حمله می کند.

در دیابت نوع ۱، سلول های سفید خون به سلول های بتا که در لوزالمعده انسولین تولید می کنند به اشتباه حمله می کند. در این حمله  آنتی بادی های خاص ایجاد شده توسط سیستم ایمنی بدن این سلول ها را از بین می برد. محققان در حال تلاش و تحقیق هستند تا بفهمند که چه چیزی باعث می شود تا سیستم ایمنی بدن چنین رفتاری را از خود نشان دهد. اما تا به حال به هیچ مدرک محکمی دست پیدا نکرده اند.

استعداد ژنتیکی

محققان برخی از بخش های ژنتیکی را یافته اند که توانسته اند ارتباط بین ژنتیک و ابتلا به دیابت نوع ۱ را توجیح کنند. هر کدام از این بخش ها با یک نام مانند IDDM1 شناخته می شوند. حداقل ۱۸ بخش مختلف در این رابطه کشف شده است. برخی از آن ها مشترکا موجب افزایش حساسیت به سایر بیماری های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید و بیماری سلیاک نیز می شوند.

در حالی که ژنتیک سرنخی برای این سوال که چرا برخی از افراد بیشتر مستعد ابتلا به دیابت نوع ۱ هستند ارائه می دهد اما هرگز توضیح نمی دهد که چرا برخی از افراد دارای این ژن دیابت نوع ۱ می گیرند و برخی با وجود داشتن آن ها دیابت ندارند.

ضمن این که ژنتیک هنوز نتوانسته به این سوال پاسخ دهد که چرا این نوع از دیابت در سنین مختلف رخ می دهد. دیابت نوع ۱ معمولا در کودکان ۱۰ تا ۱۴ ساله تشخیص داده می شود. اما ممکن است در هر سن بروز پیدا کند.

محرک دیابت ۱

پژوهشگران معتقدند که با وجود ژن خاص در برخی از افراد، برای ابتلا به دیابت نوع ۱ وجود یک عامل محرک و خارجی لازم است. برخی از این عوامل عبارتند از:

  • عفونت های ویروسی
  • واکسن
  • سطوح پایین ویتامین D
  • مصرف شیر گاو
  • افزایش تقاضای انسولین

عفونت ویروسی

تحقیقات نشان داده است که وابستگی بین دیابت نوع ۱ و تعدادی از ویروس های مختلف وجود دارد. از این بین، آنتروویروس ها بیشتر توجه محققان را به خود جلب کرده اند. مطالعات مختلف نشان داده اند که آنترو آنتی بادی در بدن مادران بارداری که کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ به دنیا می آورند در سطوح بالاتری قرار دارد. علاوه بر این عفونت آنتروویروس در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱، نسبت به خواهر و بردارهایشان که دیابت ندارند بیشتر وجود دارد.

علت ابتلا به دیابت نوع ۱
علت ابتلا به دیابت نوع ۱

واکسیناسیون

یکی دیگر از نظریه ها ادعا دارد که واکسن های دوران کودکی می توانند شانس ابتلا به دیابت نوع ۱ را افزایش دهند. دکتر J B Classen بر روی بروز دیابت نوع ۱ در انسان ها و حیوانات تحقیقاتی را انجام داده است. تحقیقات دکتر Classen نشان می دهد که یک ارتباط قوی بین دیابت نوع ۱ و واکسن هایی مانند آبله، سل و واکسن Hib وجود دارد. این پژوهش هنوز به اندازه کافی قطعی نیست. نکته جالب توجه در مورد واکسن سل که به عنوان واکسن ب ث ژ نیز شناخته می شود این است که علاوه بر اینکه با شیوع بیشتر دیابت نوع ۱ مرتبط است، در تحقیقات دیگر نشان داده است که برای جلوگیری از این بیماری نیز مفید است.

ویتامین D

ارتباط بین ویتامین D و دیابت نوع ۱ در تحقیقات مختلف کشف شده است. محققان در این تحقیقات اعلام کرده اند که در کشورهایی که دیابت در آن ها گسترده است، تعداد افراد مبتلا به کمبود ویتامین D نیز زیاد است. کشورهایی مانند انگلستان، کانادا، استرالیا و کشورهای اسکاندیناوی همه نرخ بالای از مبتلایان به دیابت نوع ۱ را دارند. برخی از مطالعات، از جمله EURODIAB Substudy 2، نشان داده اند که مصرف مکمل ویتامین D برای کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ مفید است.

شیر گاو

نظریه ای وجود دارد که ادعا می کند مصرف شیر گاو یکی از علل ابتلا به دیابت نوع ۱ است. مطالعات پژوهشی نشان داده اند که خوراندن زودتر از موعد شیر گاو به نوزاد می تواند علت ابتلا به دیابت نوع ۱ باشد. این پژوهشگران معتقدند که انسولین موجود در شیر گاو عامل این اختلال است.  یک مطالعه که در سال ۲۰۱۲ در فنلاند انجام شد نشان داد که شیر گاوی که حاوی انسولین نیست در ۳ سال منجر به کاهش تعداد اتوآنتی بادی در کودکان می شود.

افزایش تقاضا انسولین

افزایش تقاضا انسولین نیز به عنوان یک عامل موثر برای ابتلا به دیابت معرفی شده است. در یک مطالعه، که توسط دانشگاه کلرادو در سال ۲۰۰۸ منتشر شده، نشان داده شد که رژیم غذایی های که شاخص قند بالایی دارند می توانند پیشرفت ابتلا به دیابت ۱ را در کودکان دارای علائم بیماری های خود ایمنی تسریع بخشند. در صورتی که کودکان در سنین نوجوانی مقدار انسولین زیادی در بدنشان تولید شود، استرس و فشار زیادی به سلول ها بتا وارد می شود. این موضوع خطر حمله سیستم ایمنی بدن به سلول های تولید کننده انسولین را افزایش می دهد.

علت ابتلا به دیابت نوع ۲

شناسایی علت ابتلا به دیابت نوع ۲ به دلیل آن که این بیماری در طولانی مدت ایجاد می شود و عوامل مختلفی در شکل گیری آن موثر می باشند، دشوار است. کلید شکل گیری دیابت نوع ۲ عدم توانایی بدن در پاسخ به انسولین است. محققان مختلف برای درک ابتلا به این بیماری بر روی آنچه که ممکن است مقاومت به انسولین ایجاد کنند تحقیق کرده اند.

عوامل خطرساز برای ابتلا به دیابت نوع ۲

عوامل زیادی وجود دارند که موجب می شوند ریسک ابتلا به این نوع دیابت بالا برود. این علل عبارتند از:

  • چربی بیش از حد و اضافی در بدن
  • داشتن فشار خون یا کلسترول بالا
  • سابقه خانوادگی
  • داشتن دیابت بارداری در گذشته

رژیم غذایی

محققان معتقدند که رژیم غذایی می تواند خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد اما هنوز مطمئن نیستند که آیا این عامل بدون ارتباط با عوامل دیگر نیز قادر است دیابت ایجاد کند یا خیر؟

ژنتیک

تحقیقات نشان داده اند که عوامل ژنتیکی مانند چگونگی توزیع چربی در بدن و فرآیند استفاده عضلات از گلوکز می توانند در سطح قند خون بدن تاثیر داشته باشند. ژن های بدن ما همگی در فرآیندهای مختلف بدن نقش دارند. بنابراین تغییر در یک ژن می توان در سوخت و ساز بدن تاثیر گذار بوده و کنترل قند خون را با مشکل رو به رو کند. تحقیقات مختلف تا به حال توانسته اند بیش از ۶۰ ژن مرتبط با دیابت نوع ۲ را شناسایی کنند.

دارو

تعدادی از داروها با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در ارتباط هستند. برخی از این داروها عبارتند از:

  • کورتیکواستروئیدها
  • تیازیدها
  • مسدود کننده های بتا
  • استاتین ها

در مواردی که تصور می شود دارو علت اصلی دیابت است، آن را به عنوان دیابت ناشی از مصرف دارو می شناسند.

استرس

استرس باعث می شود بدن در پاسخ، هورمونی به نام کورتیزول که هورمون استروئیدی طبیعی است را منتشر کند. هورمون استرس موجب افزایش فشار خون، سطح قند خون و سفت شدن عضلات شده و به طور موقت سیستم ایمنی بدن و روند گوارش را سرکوب می کند. استرس طولانی مدت اثرات منفی بر روی بدن دارد.  تحقیقات نشان می دهد که یک رابطه قابل توجهی بین استرس مزمن و مقاومت به انسولین وجود دارد. در فوریه سال ۲۰۱۳، یک مطالعه سوئدی بر روی ۷۰۰۰ مرد نشان داد که خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در میان کسانی که از استرس مزمن رنج می برند ۴۵ درصد افزایش می یابد.

آلودگی، پلاستیک و مواد شیمیایی

دیابت نوع ۲ یکی از بیماری هایی است که به سرعت در قرن گذشته رشد کرده است. به همین خاطر محققان معتقدند که عواملی که در گذشته وجود نداشته و در این قرن بخشی از زندگی مردم شده اند نیز می توانند علت ابتلا به دیابت باشند. در سال های اخیر، تحقیقات منتشر شده نشان می دهد که آلودگی و دیگر مواد شیمیایی که ما معمولا در زندگی روزمره به آن ها مواجه هستیم ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهند. در میان مواد شیمیایی و آلاینده ها، آلودگی ترافیکی و یک نوع ماده شیمیایی موجود در پلاستیک و برخی از محصولات، به نام فتالات، بیشترین ارتباط را با دیابت داشته اند.

علت ابتلا به دیابت بارداری

علل ابتلا به دیابت در بارداری ناشناخته مانده است. با این حال، تعدادی از عوامل خطر وجود دارند که می توانند شانس ابتلا به این بیماری را افزیش دهند. این عوامل عبارتند از:

  • سابقه خانوادگی دیابت بارداری
  • اضافه وزن یا چاقی
  • ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
  • به دنیا آوردن نوزاد با وزن بیش از ۴٫۵ کیلو گرم در بارداری های قبلی

علل دیابت بارداری همچنین ممکن است مربوط به قومیت باشد. برخی از گروه های قومی در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت حاملگی قرار دارند.

علت ابتلا به انواع دیگر دیابت

علل بالقوه دیگر ابتلا به دیابت عبارتند از:

  • پانکراتیت یا پانکراتکتومی
  • سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): یکی از علل ریشه ای PCOS مقاومت به انسولین مرتبط با چاقی است، که ممکن است خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع ۲ را افزایش دهد.
  • سندرم کوشینگ: این سندرم هورمون کورتیزول تولید کرده و سطح گلوکز خون را افزایش می دهد. فراوانی بیش از حد کورتیزول می تواند منجر به دیابت شود.
  • گلوکاگونما Glucagonoma: بیماران مبتلا به دیابت ممکن است گلوکاگونما را به دلیل عدم تعادل بین سطح تولید انسولین و گلوکاگون تجربه کنند.
  • دیابت القا استروئید (دیابت استروئید): یک شکل نادر از بیماری دیابت است که با استفاده طولانی مدت از گلوکوکورتیکوئید رخ می دهد.