توده شکمی به معنی رشد غیر طبیعی سلول ها در شکم است. توده شکمی باعث تورم قابل مشاهده شده و ممکن است که شکل شکم را تغییر دهد. یک فرد مبتلا به توده شکمی ممکن است افزایش وزن و علائمی مانند درد شکم و نفخ را نیز تجربه کند.
انواع توده در شکم، اغلب توسط محل ایجاد آن توصیف می شود. شکم به چهار قسمت، بالا و راست، پایین و راست، بالا و چپ و پایین و چپ تقسیم می شود. توده شکمی ممکن است در هر ۴ ربع ایجاد شود. بخش اپی گاستر و بخش پریوم بلیکال periumbilical نیز دو بخش دیگر شکم می باشند. بخش periumbilical در زیر و اطراف ناف و بخش اپی گاستر در بالای ناف و زیر دنده ها واقع شده است. توده های شکمی اغلب قابل درمان هستند. با این حال، بسته به علت ایجاد توده، ممکن است عوارضی به وجود آورند.
علل ایجاد توده شکمی
توده های شکمی می توانند ناشی از عوامل مختلفی، از جمله آسیب، کیست، تومور خوش خیم، سرطان و یا بیماری های دیگر باشند.
کیست
کیست ها، توده های غیر طبیعی بدن هستند که با آب و مایعات دیگر پر شده اند. کیست هایی که معمولا باعث توده های شکمی می شوند عبارتند از:
- کیست تخمدان: کیستی که در داخل یا اطراف تخمدان شکل می گیرد.
- کوله سیستیت: که اغلب با سنگ کیسه صفرا (جرم غیر طبیعی سخت در مایع گوارشی) همراه است و منجر به مسدود شدن مجاری صفرا شده و علاوه بر التهاب کیسه صفرا، مانع از خروج صفرا می شود.
سرطان
سرطان هایی که اغلب باعث توده های شکمی می شوند عبارتند از:
- سرطان روده بزرگ
- سرطان کلیه
- سرطان کبد
- سرطان معده
بیماری
بیماری های خاص نیز ممکن است توده های شکمی ایجاد کنند. این بیماری ها شامل:
- بیماری کرون: یک بیماری التهابی روده (IBD) است که باعث التهاب دستگاه گوارش و پوشش مسیر آن می شود.
- آنوریسم آئورت شکمی: بزرگ شدن و یا برآمدگی رگ های خونی بزرگ که خون را به شکم، لگن و پاها می رسانند.
- آبسه پانکراس: توده تو خالی پر از چرک در پانکراس
- دیورتیکولیت : التهاب یا عفونت ناشی از دیورتیکول، که در بخش های ضعیف روده تشکیل می شود.
- هیدرونفروز: بزرگ شدن کلیه به دلیل نگه داشتن ادرار
- بزرگ شدن کبد
- بزرگ شدن طحال
علائم و نشانه های توده شکمی
نشانه هایی یک توده شکمی عبارتند از:
- تورم در منطقه
- درد در شکم
- احساس پری شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- افزایش وزن ناخواسته
- ناتوانی در ادرار کردن
- ناتوانی در دفع مدفوع
- تب
توده های شکمی ممکن است سخت، نرم، پایدار، و یا قابلیت جابجایی داشته باشند.
توده های شکمی چطور تشخیص داده می شوند؟
آزمون های تصویربرداری می توانند در تعیین نوع توده موثر باشند. آزمون های تصویربرداری که معمولا برای تعیین اندازه و محل توده نیز استفاده می شوند، به شرح زیر می باشند:
- اسکن توموگرافی محوری کامپیوتری (CAT) از شکم
- تصویر برداری اشعه ایکس از شکم
- سونوگرافی
هنگامی که آزمایشات تصویربرداری کافی نیست، دکتر ممکن است مایل باشد که نگاهی دقیق تر به اندام های داخل شکم داشته باشد. به خصوص اگر در تشکیل این توده ها سیستم گوارش نیز درگیر باشد. برای این کار پزشک از یک میکروسکوپی کوچک در یک ساختمان لوله مانند استفاده می کند. این لوله به داخل روده بزرگ و سایر ارگان های دستگاه گوارش وارد می شود. این روش کولونوسکوپی نامیده می شود.
آزمایش خون نیز ممکن است برای بررسی سطح هورمون و حضور عفونت در بدن تجویز شود. زنانی که کیست های تخمدانی دارند باید اسکن تصویربرداری خاصی به نام سونوگرافی ترانس واژینال را انجام دهند. بر خلاف سونوگرافی شکم، که اندام داخل بدن را با لغزاندن یک کاوشگر روی شکم نشان می دهد، سونوگرافی ترانس واژینال با قرار دادن یک پروب داخل واژن انجام می شود. این کار اجازه می دهد تا دکتر یک نگاه دقیق تری به رحم و تخمدان داشته باشد.
درمان توده شکمی
بسته به علت توده، درمان ممکن است از طریق دارو، جراحی و یا مراقبت های تخصصی انجام شود. گزینه های درمان شایع تر، برای از بین بردن توده های شکمی عبارتند از:
- تجویز داروهای هورمون برای اصلاح
- عمل جراحی برای برداشتن توده
- روشهای موثر برای کوچک کردن توده
- شیمی درمانی
- پرتو درمانی
اگر کیست و توده داخل شکم بیمار درد و تورم زیادی داشته باشد، پزشک ممکن است عمل جراحی را برای برداشتن توده تجویز کند. اما در صورتی که برداشتن این توده خطرناک باشد، روش های کوچک کردن آن در دستور کار تیم پزشکی قرار می گیرد.
شیمی درمانی و پرتو درمانی روش هایی هستند که توده را کوچک می کنند. معمولا پس از استفاده از این روش ها و کوچک شدن توده، پزشکان اقدام به برداشتن آن می کنند. این دو روش معمولا برای افرادی که توده های سرطانی در شکم دارند تجویز می شود.
توده هایی که با تغییر در هورمون ها، نظیر کیست تخمدان ایجاد می شوند، ممکن است از طریق داروهای جایگزینی هورمون یا دوز کم هورمون قرص های ضد بارداری درمان شوند.
عوارض توده های شکمی
توده های شکمی که ارگان های بدن را تحت فشار قرار می دهند و آن ها خفه می کنند ممکن است به این اندام ها آسیب برسانند. اگر بعد از درمان پزشک متوجه آسیب به ارگان ها دیگر شود، ممکن است برای اصلاح آن ها عمل جراحی تجویز کند. اگر توده های متعدد در شکم وجود داشته باشد، ممکن است فرد بیمار به اشکال مختلفی از درمان یا اعمال جراحی برای از بین بردن توده ها نیاز داشته باشند. توده های سرطانی ممکن است بعد از درمان بازگردند.
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است کیست های متعددی در تخمدان آن ها وجود داشته باشد که باعث افزایش طول دوره قاعدگی و یا شدت آن شود. برخی از این کیست ها به خودی خود درمان شده ولی برخی دیگر قادرند بزرگ شوند به طوری که برای برداشتن آن ها نیاز به عمل جراحی می باشد.