همه ما در طول روز دچار لایه و پوشش سفید رنگی روی زبان خود می شویم. این موضوع تا حدود زیادی نرمال است. و به علت وجود ذرات غذا، باکتری ها و بزاغ دهان، تشکیل می شود. این لایه و پوشش سفید رنگ روی زبان در صورت نرمال بودن، به راحتی با مسواک زدن از روی زبان پاک شده و زبان با رنگی صورتی نمایان می شود.
با این حال مواردی وجود دارد که این پوشش رنگی غیرطبیعی داشته و نشانه ای از بیماری است.
رنگ و بافت طبیعی زبان چگونه است؟
زبان به صورت طبیعی دارای رنگی بین قرمز و صورتی است. همچنین روی زبان پرزهای بسیاری وجود دارد که هر گدام در بر گیرنده هزاران جوانه چشایی هستند. جوانه های چشایی به مواد شیمیایی موجود در غذاها حساس بوده و از این طریق می توانند طعم غذا را تشخیص دهند. اما هیمن جوانه ها به دلیل وجود فضاهای خالی بین خود و نوع بافت شان، استعداد زیادی در ایجاد لایه های سفید رنگ گفته شده دارند.
فراموش نکنید که پوشش خزدار سفید رنگ روی زبان طبیعی است. همینطور در صورتی که غذاهایی رنگی مصرف کنید این سفیدی می تواند به رنگ های غذا در بیاید. مثلا خوردن یک آبنبات آبی رنگ می تواند زبان شما را کاملا آبی کند. اما این موضوع نیز کاملا طبیعی است.
علل لایه و رنگ غیرطبیعی روی زبان
دلایل زیادی برای ایجاد لایه و رنگ غیرطبیعی روی زبان وجود دارد که ممکن است بدون حس کردن یا با حس کردن آن توسط فرد ایجاد شود. همچنین این لایه ها می توانند دارای ظاهری خزدار و یا بدون آن باشند. در ادامه این مطلب شایع ترین علت های ایجاد این پوشش و برجستگی روی زبان مطرح شده است. اما بدانید که این موارد همه احتمالات نیست.
لکوپلاکیا یا لکوپلاکیا مودار
لکوپلاکیا یک بیماری که در آن تکه های سفید رنگی به شکل تصویر زیر داخل دهان تشکیل می شود. این پلاک ها و تکه های سفید رنگ را با خراشیدن نمی توان از بین برد. علت لکوپلاکیا هنوز به طور دقیق مشخص نیست. اما اعتقاد بر این است که لکوپلاکیا ممکن است به دلیل قرار گرفتن در معرض مکرر یک محرک به عنوان مثال تنباکو، رنخ دهد. به این دلیل است که اغلب مصرف کنندگان تنباکو و افراد سیگاری در طیف مبتلایان به این بیماری دیده می شود.
لکوپلاکیای مودار مشابه لکوپلاکیا است. اما تمایل به توسعه در دو طرف و جلوی زبان دارد. ظاهر لکوپلاکیای مودار دقیقا مشابه لوکوپلاکیا است. با این تفاوت که سطح روی آن حالتی مودار یا خزدار دارد. لوکوپلاکیای مودار به دلیل عفونت ویروس اپشتین بار (EBV) روی می دهد. و معمولا همراه با سیستم ایمنی ضعیف بدن همراه است.
برفک دهان یا کاندیدیاز
برفک دهان یک عفونت ناشی از مخمر است که معمولا توسط باکتری کاندیدا آلبیکنس که نوعی قارچ است، ایجاد می شود. این عفونت قارچی اگرچه نسبتا شایع است؛ اما بیشتر در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، مبتلایان به دیابت و افراد آلوده به ویروس HIV، روی می دهد.
برفک دهان در حالت معمول، طبیعی به نظر می رسد و مانند یک پوشش سفید رنگ خامه ای شکل روی زبان دیده می شود. این برفک را می توان خراشید. اما ممکن است دچار خونریزی و یا درد و قرمزی زبان شوید. همچنین این کار ممکن است باعث ترک خوردن گوشه ای از دهان و یا بی حس شدن بخشی از دهان شود.
لیکن پلان یا خزه پوستی Lichen Planus
لیکن پلان یک بیماری پوستی ناشی از اختلال در سیستم ایمنی بدن و خود ایمنی است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن پوست و غشای مخاطی بعضی قسمت ها مثل دهان و واژن را هدف قرار می دهد. و اولین نشانه ای مشکل نیز ایجاد التهاب در این نواحی است.
علت دقیق لیکن پلان ناشناخته است اما اعتقاد بر این است که یک عفونت ویروسی، بعضی از واکسن ها و داروها و سمومف می توانند موجب ایجاد آن شوند.
لیکن پلان در روی پوست به صورت برچستگی های مسطح و بنفش رنگ که دارای حس خارش هستند؛ ایجاد می شود. همچنین لیکن پلان دهان به صورت لکه های سفید رنگ و یا یک تکه که معمولا همراه با زخم های باز و دردناک است، دیده می شود.
التهاب زبان
التهاب زبان دلایل متنوعی دارد. از جمله این دلایل می توان به عفونت، آسیب (تروما مکانیکی و شیمیایی)، آلرژی ها، کمبودهای تغذیه ای و بیماری های پوستی خاص که ممکن است به داخل دهان گسترش یابد؛ مرتبط است.
التهاب زبان معمولا با قرمزی و تورم زبان مشخص می شود. و در صورتی که نشانه ای دیگر مثل پوشش سفید رنگ داشته باشد؛ می تواند به علت لیکن پلان باشد.
کمبود ویتامین
گاهی کمبود ویتامین خود را به ضورت التهاب زابن نشان می دهد. ویتامین های گروه B، بخصوص نیاسین، فولات (فولیک اسید) و B12 از جمله ویتامین هایی هستند که نشانه کمبودشان رد بدن می تواند به شکل التهاب زابن نشان داده شود.
کمبود این ویتامین ها زبان را به رنگ قرمز (شبیه توت فرنگی) در می آورد. البته بیاد توجه شود که این قرمزی با قرمزی زبان که ناشی از تب مخملک است اشتباه گرفته نشود.
همچنین با کمبود ویتامین B2 نیز ممکن است زبان به رنگ بنفش درآید.
بیماری زبان جغرافیایی
این بیماری به صورت تکه هایی قرمز و صاف که معمولا دارای مرزهایی تیره تر است ناشن داده می شود. و از این رو که شبیه مرزهای جغرافیایی است به نام خوانده شده است. علت دقیق بیماری زبان جغرافیایی دقیقا مشخص نیست. همینطور به علت اینکه این شمکل همراه با ناراحتی های دیگر به وجود نمی آید و ناهنجاری خاصی ایجاد نمی کند. گاها آن را به عنوان یک بیماری هم مطرح نمی کنند. البته به نظر می رسد عوامل ژنتیکی و پسوریازیس در زمینه ایجاد این بیماری بی اثر نباشند. این مشکل به ندرت همراه با درد و سوزش خواهد بود.
زبان سیاه مودار
زبان سیاه مودار یک بیماری بی خطر است که در آن زبان به رنگ تیره سیاه یا قهوه ای در می آید و ظاهری خزدار پیدا می کند. این مشکل زمانی ایجاد می شود که زائده های طبیعی روی زبان در نتیجه آلودگی هایی میحط دهان مثل مواد غذایی مانده، سلول های پوستی مرده، نوشیدنی ها و غذاها و مصرف دخانیات، تغییر رنگ داده باشند.
شستشوی کم دهان، مصرف دخانیات، خشکی دهان و استفاده زیاد از آنتی بیوتیک ها، می تواند احتمال بروز بیماری زبان سیاه مودار را بیشتر کند.