درد شکم دردی است که بین قفسه سینه و لگن احساس می شود. درد شکم می تواند قلنجی، کسل کننده، متناوب یا تیز باشد. گاهی اوقات افراد مبتلا به این درد، معده درد نیز می گویند. به طور کلی التهاب یا بیماری هایی که اندام های داخل شکم را تحت تاثیر قرار می دهند، علت درد شکم هستند. ارگان های مهم واقع در شکم عبارتند از:
- روده (کوچک و بزرگ)
- کلیه ها
- آپاندیس (بخشی از روده بزرگ است)
- طحال
- معده
- کیسه صفرا
- کبد
- لوزالمعده
عفونت های ویروسی، باکتریایی یا انگلی که معده و روده را تحت تاثیر قرار می دهند ممکن است درد قابل توجهی در ناحیه شکم ایجاد کنند
علت درد شکم چیست؟
درد شکم می تواند با بسیاری از شرایط ایجاد شود. با این حال، عفونت گوش، رشد غیر طبیعی باکتری های بدن، التهاب، انسداد و اختلالات روده، مهمترین علت درد شکم هستند.
عفونت در گلو، روده و خون می توانند باعث شوند که باکتری ها به دستگاه گوارش وارد شده، و در نتیجه درد شکم احساس شود. این عفونت ها می توانند تغییراتی در هضم غذا، مانند اسهال یا یبوست ایجاد کنند.
گرفتگی عضلات مرتبط با قاعدگی نیز یک منبع بالقوه درد قسمت تحتانی شکم است، اما معمولا این درد، درد لگن نامیده می شود نه درد شکم.
سایر علل شایع درد شکم عبارتند از:
- یبوست
- اسهال
- التهاب معده و روده (آنفلوآنزای معده)
- رفلکس اسید (زمانی که محتویات معده به مری بازگشته و باعث سوزش سر دل و سایر علائم می شود)
- استفراغ
- استرس
متداول ترین بیماری هایی که دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می دهند و می توانند دردهای مزمن شکمی ایجاد کنند عبارتند از:
- بیماری ریفلاکس معده (GERD)
- سندرم روده تحریک پذیر یا کولون اسپاستیک (اختلالی است که باعث دل درد و تغییرات در اجابت مزاج می شود)
- بیماری کرون (بیماری التهابی روده)
- عدم تحمل لاکتوز (عدم توانایی هضم قند موجود در شیر و محصولات لبنی)
علل درد شدید شکم نیز عبارتند از:
- پارگی اندام ها یا نزدیک به پاره شدن آن ها (مانند آپاندیس یا آپاندیسیت)
- سنگ کیسه صفرا
- سنگ کلیه
- عفونت کلیه
انواع درد شکم
درد شکم می توان به صورت موضعی، گرفتگی یا قولنجی ایجاد شود.
- درد موضعی به دردی گفته می شود که به یک منطقه خاص از شکم محدود می شود. این نوع از درد اغلب با ایجاد مشکلات در یک عضو خاص ایجاد می شود. شایع ترین علت درد شکم به شکل موضعی، زخم معده (زخم های باز بر روی پوشش داخلی معده) است.
- درد گرفتگی عضلات شکم ممکن است با اسهال، یبوست و یا نفخ همراه باشد. در زنان، این نوع درد با قاعدگی، سقط جنین و یا عوارضی در اندام های تناسلی آن ها ایجاد می شود. این درد می آید و می رود و ممکن است بدون درمان خاصی، به طور کامل فروکش کند.
- درد کولیکی یا قولنجی نشانه ای از شرایط شدید تر، مانند سنگ کیسه صفرا و یا سنگ کلیه است. این درد به طور ناگهانی رخ می دهد و ممکن است مانند یک اسپاسم شدید عضلات احساس شود.
علت درد شکم در نقاط مختلف آن
محل درد در شکم ممکن است به علت آن بستگی داشته باشد.
دردی که در سراسر شکم (نه در یک منطقه خاص) گسترش می یابد ممکن است نشان دهنده موارد زیر باشد:
- آپاندیسیت (التهاب آپاندیس)
- بیماری کرون
- آسیب ضربه ای
- سندرم روده تحریک پذیر
- عفونت مجاری ادراری
- سرماخوردگی
دردی که در قسمت زیر شکم متمرکز شود ممکن است نشان دهنده موارد زیر باشد:
- آپاندیسیت
- انسداد روده
- حاملگی خارج رحمی
در زنان، درد در اندام های تناسلی پایین شکم می تواند با موارد زیر ایجاد شود:
- درد قاعدگی شدید (دیسمنوره)
- کیست های تخمدان
- سقط جنین
- فیبروئید
- اندومتریوز
- بیماری التهابی لگن
- حاملگی خارج رحمی
درد بالای شکم ممکن است توسط موارد زیر ایجاد شود:
- سنگ کیسه صفرا
- سکته
- هپاتیت (التهاب کبد)
- ذات الریه
درد در مرکز شکم ممکن است از موارد زیر باشد:
- آپاندیسیت
- التهاب معده و روده
- صدمه
- اورمی (تجمع مواد زائد در خون)
درد سمت چپ و پایین شکم ممکن است توسط موارد زیر ایجاد شود:
- بیماری کرون
- سرطان
- عفونت کلیه
- کیست های تخمدان
- آپاندیسیت
درد سمت چپ بالا شکم گاهی اوقات توسط موارد زیر ایجاد می شود:
- بزرگ شدن طحال
- تجمع مدفوع (مدفوع سفت که نمی تواند دفع شود)
- صدمه
- عفونت کلیه
- سکته
- سرطان
علل درد سمت راست و پایین شکم عبارتند از:
- آپاندیسیت
- فتق
- عفونت کلیه
- سرطان
- آنفولانزا
درد سمت راست و بالا شکم ممکن است از موارد زیر باشد:
- هپاتیت
- صدمه
- ذات الریه
- آپاندیسیت
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
گاهی اوقات دردهای خفیف به خودی خود مرتفع می شوند اما در حالی که درد شدید شکم داشتید به طوری که نمی توانید بنشینید و یا باستید و برای این کار نیاز به چمباتمه زدن دارید، باید به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این همراه بودن درد شکم با موارد زیر نیز نیاز به مراجعه به پزشک دارد:
- مدفوع خونی
- تب بالا (بیشتر از ۳۸ درجه سانتی گراد)
- استفراغ خونی (هماتمز)
- تهوع یا استفراغ مداوم
- زردی پوست یا چشم
- تورم و حساسیت شدید شکم
- اختلال در تنفس
اگر علائم زیر را داشتید یک وقت ملاقات برای پزشک متخصص داخلی بگیرید:
- درد شکمی که بیش از ۲۴ ساعت طول می کشد
- یبوست طولانی مدت
- استفراغ
- احساس سوزش هنگام ادرار
- تب
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن بدون علت
چگونه می توانیم از درد شکم جلوگیری کنیم؟
همه اشکال درد شکم که در بالا توضیح دادیم، قابل پیشگیری نیستند. با این حال، شما می توانید خطر ابتلا به درد شکم را با انجام اقدامات زیر به حداقل برسانید:
- رژیم غذایی سالم داشته باشید.
- آب زیاد بنوشید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- وعده های غذایی کوچک بخورید.
اگر شما اختلال روده ای، مانند بیماری کرون دارید، پیروی از رژیم غذایی که دکتر به شما داده است برای به حداقل رساندن ناراحتی لازم است. اگر شما GERD (ریفلاکس اسید معده) دارید، دو ساعت قبل از خواب غذا مصرف نکنید.
دراز کشیدن خیلی زود بعد از خوردن غذا ممکن است سوزش سر دل و درد شکم ایجاد کند. سعی کنید حداقل دو ساعت بعد از خوردن غذا دراز بکشید.
چگونه علت درد شکم تشخیص داده می شود؟
علت درد شکم می تواند از طریق یک سری از آزمایشات تشخیص داده شود. قبل از تجویز آزمایشات، پزشک معاینه فیزیکی انجام می دهد. برای این کار به آرامی بر روی مناطق مختلف شکم فشار وارد کرده و تورم موجود در شکم را بررسی می کند. این اطلاعات، همراه با شدت درد و محل آن در شکم، کمک خواهد کرد که پزشک آزمایش دقیق را تجویز کند.
آزمایشات تصویربرداری مانند اسکن MRI و اشعه X، برای مشاهده اندام ها، بافت ها و ساختارهای دیگر در شکم و جزئیات آن ها، استفاده می شود. این آزمایشات می توانند به تشخیص تومور، شکستگی، پارگی و التهاب کمک کنند. تست های دیگر عبارتند از:
- کولونوسکوپی (نگاه کردن به داخل روده بزرگ و کوچک)
- آندوسکوپی (برای شناسایی التهاب و اختلال در مری و معده استفاده می شود)
- GI دستگاه گوارش فوقانی (آزمایش اشعه ایکس ویژه ای است که با استفاده از ماده حاجب، رشد زخم معده، التهاب، انسداد و ناهنجاری های دیگر در معده بررسی می شود)
- نمونه خون، ادرار و مدفوع نیز جمع می شود تا شواهد عفونت های باکتریایی، ویروسی، انگلی مورد بررسی قرار گیرند.