علل، علائم و درمان ماراسموس

ماراسموس یک شکل از سوء تغذیه شدید است. این بیماری در هر کسی که سوء تغذیه دارد ممکن است رخ دهد. اما در کودکان شایع تر است. ماراسموس بیشتر در کشورهای توسعه یافته مشاهده می شود.

علائم ماراسموس

علامت اصلی ماراسموس کمبود وزن است. کودکان مبتلا به این بیماری بخش عظیمی از توده های عضلانی و چربی زیر پوستی خود را از دست داده اند. چربی زیر پوستی لایه ای از چربی زیر پوست است که از بدن در برابر سرما محافظت می کند. خشکی پوست و موهای شکننده نیز از علائم ماراسموس هستند.

در کودکان مبتلا به ماراسموس، موارد زیر نیز می تواند رخ دهد:

• اسهال مزمن
• عفونت های تنفسی
• ناتوانی ذهنی
• کاهش رشد

یکی از علائم جالب توجه در این کودکان این است که کودکان مبتلا به سوء تغذیه، علی الخصوص سوء تغذیه شدید، بزرگتر از سنشان به نظر می رسند. این افراد شور و شوقی ندارند و نسبت به هم سن هایشان کمتر چست و خیز می کنند.

 ماراسموس همچنین می تواند کودکان را تندخو و تحریک پذیر کند، اما این علامت معمولا یک علامت شایع در کواشیورکور است. کواشیورکور نوع دیگری از سوء تغذیه جدی است. این بیماری باعث تجمع مایعات در بدن می شود. در این حالت چهره و دور شکم متورم و بزرگ می شود.

علل ماراسموس

کمبود مواد مغذی علت اصلی ماراسموس است. این بیماری در کودکانی که پروتئین، کالری، کربوهیدرات و دیگر مواد مغذی مهم را به اندازه کافی مصرف نمی کنند، دیده می شود. این کمبود ها معمولا به دلیل نبود مواد غذایی و فقر ایجاد می شود. پس می توان گفت که فقر اولین علت ایجاد ماراسموس در کودکان است.

انواع مختلفی از ماراسموس وجود دارد. پس کمبود مواد غذایی مختلف می تواند به نوعی از ماراسموس تبدیل شود. در میان انواع سوء تغذیه و کمبود های جدی، شایع ترین آن ها عبارتند از:

• کمبود آهن
• کمبود ید
• کمبود روی
• کمبود ویتامین A

عوامل خطر که منجر به ماراسموس می شوند

همان طور که گفتیم، فقر اصلی ترین عامل ایجاد ماراسموس است. پس می توان گفت فقر عامل خطر برای ابتلای کودک به سوء تغذیه به حساب می آید. کشورهای در حال توسعه و مناطقی که با کمبود مواد غذایی مواجه هستند نیز ریسک ابتلا به سوء تغذیه را بالا می برند. از طرفی، نه تنها کمبود مستقیم مواد غذایی موجب ایجاد این بیماری می شود، بلکه تاثیرات غیر مستقیمی نیز دارد.

به عنوان مثال گاهی سوء تغذیه در مادران شیرده باعث می شود بدنشان به اندازه کافی شیر تولید نکند. بنابراین حتی اگر کودک شیرخوار هم باشد، باز هم با کمبود شیر مادر ممکن است ماراسموس بگیرد.

عفونت های ویروسی، باکتریایی، و انگلی می توانند باعث شوند کودک یکی از مواد مغذی در بدنش را بیش از حد از دست بدهد. پس مناطقی که نرخ بیماری در آن جا بالاست و دسترسی به امکانات پزشک در سطح پایینی قرار دارد، شانس ابتلا به سوء تغذیه را بالا می برند. و آخرین عاملی که ریسک خطر را بالا می برد، کم غذا خوردن است. البته این مورد از سایر علل کمتر شایع است.

تشخیص بیماری

برای تشخیص بیماری ماراسموس معمولا معاینات فیزیکی کافی است. به همین خاطر پزشکان معمولا عواملی مثل قد و و زن را اندازه گیری می کنند. این اندازه ها داخلی نمودار استاندارد رشد کودک قرار می گیرد. اگر میزان رشد، کمتر از حد استاندارد که مرتبط با سن کودک است، باشد، ماراسموس تشخیص داده می شود.

عدم تحرک به میزان کافی در کودک نیز می تواند به تشخیص کمک کند. کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند برای انجام هر کاری، به صورت ناخود آگاه سعی می کنند از حداقل انرژی استفاده کنند.

تشخیص بیماری با استفاده از آزمایش خون دشوار است زیرا اکثر کودکانی که ماراسموس دارند، از عفونت نیز رنج می برند. این عفونت در خون ممکن است نتایج و برداشت ها را مختل کند.

ماراسموس چگونه درمان می شود؟

اولین درمان این نوع سوء تغذیه خوراندن پودر شیر بدون چربی محلول در آب جوش به کودک است.

پس از آن می توان از، مخلوط مواد دیگری با شیر مانند کنجد، کازئین، و شکر و حتی روغن های گیاهی استفاده کرد. در این صورت پروتئین لازم برای بدن کودک از ماده پروتئینی شیر تامین می شود. روغن نیز حاوی انرژی زیادی است و می تواند کالری مخلوط را افزایش دهد.

بابهبود اوضاع کودک، کم کم رژیم غذایی متعادل تر می شود و کلیه نیاز های تغذیه ای او در قالب مواد غذایی مصرف خواهد شد.

اگر کودک به دلیل کم آبی بدن دچار اسهال یا یبوست شده است، آبرسانی به بدن او باید در اولویت قرار بگیرد. استفاده از این شیوه درمان بستگی به میزان کم آبی بدن دارد. اگر کم آبی خفیف باشد، ممکن است با مصرف مایعات خوراکی این موضوع درمان شود. اما اگر بدن کودک کم آبی شدید دارد تزریق مایعات به صورت وریدی نیز در کنار مصرف خوراکی آن ها توصیه می شود.

همان طور که گفتیم عفونت در کودکان مبتلا به ماراسموس رایج است. بنابراین درمان با آنتی بیوتیک یا سایر داروها استاندارد باید مد نظر قرار بگیرد. درمان عفونت و هر گونه مسائل بهداشتی و سلامتی دیگر می تواند شانس بهبودی کودک را افزایش دهد.

تغذیه مناسب و رعایت بهداشت می تواند کودک مبتلا به سوء تغذیه را به حالت اولیه خود باز گرداند. اما نکته مهم تر این است که علاوه بر تامین غذای کودک والدین نیز باید متوجه نیاز های تغذیه ای بدن او باشند تا بتوانند در صورت نیاز به کودک کمک کنند.

پس در حقیقت گاهی اوقات سوء تغذیه بیش از این که به کمبود مواد مغذی ربط داشته باشد، به عدم کاربرد درست آن ها مربوط می شود. مادران باید بیاموزند که کودکشان چه غذایی نیاز دارد و چه موادی می تواند سلامت آن ها را تضمین کند. پس آموزش نیز برای پیشگیری از انواع سوء تغذیه از اهمیت زیادی برخوردار است.

اکثر کودکانی که به ماراسموس مبتلا شده و با تشخیص درست درمان می شوند، بعد از شروع پروسه درمان با مصرف مواد غذایی زیر به وزن متعادل و استاندارد خواهند رسید. این مواد عبارتند از:

• کالری
• پروتئین
• کربوهیدرات
• سایر مواد مغذی