علل، نشانه ها و درمان فلج عصب ششم چشم

فلج عصب ششم چشم یک اختلال است که در آن حرکت چشم تحت تاثیر قرار دارد. این اختلال توسط آسیب به عصب ششم ایجاد می شود. عصب ششم، از جمله اعصاب مغزی یا جمجمه ای است و جز اعصاب حرکتی چشم می باشد. عملکرد اولیه و اصلی این عصب جمجمه ای، ارسال سیگنال به عضله رکتوس جانبی است. این عضلات کوچک در دو طرف بیرونی چشم واقع شده اند. عضلات رکتوس مسئول این هستند که زمانی که چشم می خواهد به سمت بیرون، یعنی دورتر از بینی، حرکت کند به آن ها کمک کنند. هنگامی عضلات رکتوس جانبی ضعیف شوند، چشم بیشتر به سمت داخل یعنی به سمت بینی ها متمایل می شود.

علائم فلج عصب ششم چشم

از آنجا که هر چشم، عضله رکتوس جانبی و عصب ششم مخصوص به خود را دارد، فلج عصب ششم چشم می تواند یک یا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار دهد. نشانه های و شدت بیماری نیز به این بستگی دارد که آیا این اختلال بر روی یک چشم تاثیر گذاشته است یا هر دو چشم؟

دوبینی شایع ترین علامت فلج عصب ششم چشم است. گاهی ممکن است زمانی که هر دو چشم تان باز است و یا به چیزی در فاصله دورتر نگاه می کنید، متوجه این اختلال شوید و دو بینی داشته باشید. و گاهی نیز زمانی دوبینی دارید که به چیزی در جهت چشم آسیب دیده نگاه می کنید. گاهی هم ممکن است بدون دو بینی به فلج عصب ششم چشم مبتلا شده باشید.

یکی دیگر از نشانه های این آسیب، خود را در وضعیت تراز چشم ها نشان می دهد. این وضعیت به نام انحراف چشم یا استرابیسم شناخته می شود. لوچی چشم نیز نام دیگر انحراف است. انحراف چشم زمانی اتفاق می افتد که وضعیت قرار گیری چشم درست نیست. در این حالت چشم می تواند در هر ۴ وضعیت، بالا، پایین، داخل و یا خارج منحرف شود.

دوبینی و انحراف چشم یا استرابیسم معمولا با فلج عصب ششم چشم همراه است. اما ممکن است شما علائم دیگری نیز داشته باشید. عصب جمجمه ای ششم از ساقه مغز به عضله رکتوس جانبی می رسد. این به این معنی است که اختلالات عصبی ممکن است باعث فلج عصب ششم شده باشد.

هنگامی که فلج عصب ششم بدون سایر علائم رخ می دهد، آن را به عنوان فلج عصب ششم جدا شده می شناسند. علاوه بر این وجود علائم دیگر ممکن است نشان دهد که عوامل دیگری در فلج شدن این عصب دخالت دارند.

چه چیزی باعث فلج عصب ششم چشم می شود؟

علل متعددی برای فلج شدن عصب ششم چشم وجود دارد. این بیماری می تواند مادرزادی باشد. در این حالت معمولا عصب ششم، در طول زایمان آسیب می بیند. اما گاهی اوقات نیز علت فلج عصب ششم مادرزادی ناشناخته است.

شرایط و بیماری های مختلف نیز می توانند منجر به این اختلال شوند. به عنوان مثال ضربه خوردن سر و یا شکستگی جمجمه می تواند به عصب ششم آسیب وارد کند. این اختلال همچنین ممکن است نتیجه التهاب در عصب ششم باشد.

شرایط دیگری که می توانند به آسیب اعصاب کرانیال ششم یا التهاب آن منجر شوند عبارتند از:

  • ضربه
  • عفونت
  • بیماری لایم
  • تومور مغزی
  • مننژیت
  • نوروپاتی دیابتی
  • اسکلروز مولتیپل
  • آنوریسم مغزی

شایع ترین علت فلج عصب ششم در کودکان ضربه است. این ضربه، آسیبی است که طی حادثه به سر وارد می شود. اما در بزرگسالان، شایع ترین علت سکته مغزی است.

عوامل خطر ابتلا به فلج عصب ششم چشم

هر کسی می تواند به فلج عصب ششم مبتلا شود و هیچ گروه خاصی از افراد در معرض خطر بالاتر برای ابتلا به این اختلال نیستند. به دلیل این که عمده علت ایجاد آسیب به عصب ششم، ضربه است، اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از آسیب می تواند ریسک ابتلا را پایین بیاورد. به عنوان مثال زمانی که ورزش هایی مثل دوچرخه سواری یا اسکیت بازی می کنید، حتما از کلاه ایمنی استفاده کنید.

از طرفی از آن جا که در بزرگسالان علت اصلی ایجاد این اختلال سکته مغزی است، پس با انجام اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از سکته مغزی، می توانید از این آسیب نیز جلوگیری کنید. این اقدامات عبارتند از:

  • کنترل فشار خون بالا
  • افزایش فعالیت بدنی
  • کاهش وزن
  • رعایت رژیم غذایی سالم

تشخیص فلج عصب ششم چشم

اولین قدم در تشخیص این است که اگر دوبینی دارید و یا چشم هایتان به درستی کار نمی کند به چشم پزشک مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص این اختلال نیاز به اطلاع از سابقه بیماری های شما مثل سکته مغزی و معاینه فیزیکی کامل دارد.

از آنجا که فلج عصب ششم، علل مختلفی دارد ممکن است، پزشک برای تشخیص علت زمینه ای، یک سری از آزمایشات را تجویز کند. درمان مشکل زمینه ای به تدریج می تواند این اختلال را اصلاح کند. این تست ها عبارتند از:

  • اسکن مغز برای شناسایی تومور مغزی، شکستگی جمجمه، آسیب مغزی و یا افزایش فشار در مغز
  • آزمایش خون یا پونکسیون کمری برای تشخیص و یا رد مننژیت
  • آزمون های نورولوژیک تا بررسی ناهنجاری ها در سیستم عصبی

درمان فلج عصب ششم چشم

در برخی از موارد، درمان غیر ضروری است و فلج عصب های ششم، مانند زمانی که این اختلال از یک عفونت ویروسی ناشی شده است، به مرور زمان بهبود خواهد یافت. در این حالت پس از طی شدن دوره نقاهت بیماری، عصب ششم نیز به حالت اولیه باز می گردد. در موارد دیگر هم این اختلال تنها با درمان علت زمینه ای، درمان خواهد شد.

درمان اختلال در عصب ششم بستگی به تشخیص پزشک دارد. اگر فلج عصب ششم با یک عفونت باکتریایی ایجاد شده باشد، پزشک معمولا آنتی بیوتیک را تجویز می کند.

کورتیکواستروئیدها نیز می توانند فلج عصب ششم ناشی از التهاب را درمان کنند.

اگر تومور مغزی، علائم فلج عصب ششم را ایجاد کرده باشد، ممکن است تا زمانی که جراحی، شیمی درمانی و یا درمان های دیگر برای برداشتن تومور و یا کشتن سلول های سرطانی انجام نشود، این آسیب در چشم وجود داشته باشد.

از طرفی ممکن است هرگز فلج عصب ششم ناشی از ضربه بهبود نیابد. در این صورت باید بیمار یک دوره ۶ ماهه تحت نظر پزشک باشد. اگر در این دوران دوبینی یا انحراف چشم یا استرابیسم بهبود نیافت و یا بدتر شد، گزینه های درمانی شامل استفاده از یک چشم بند بر روی یکی از چشم ها به مدت طولانی برای کاهش دوبینی تجویز می شود. گاهی اوقات نیز با توجه به وضعیت بیمار، عینک تجویز می شود.

برخی از روش های پزشکی نیز ممکن است در درمان موثر باشد. به عنوان مثال گاهی پزشک برای اصلاح واروس ضعیف توکسین بوتولینوم (بوتاکس) به عضلات اطراف چشم تزریق می کند. برخی از مواقع نیز جراحی چشم توصیه می شود. در این جراحی چشم آسیب دیده طوری اصلاح می شود که دیگر به سمت داخل چشم کشیده نشود.