کولیت اولسراتیو (IBD) یک بیماری التهابی روده است. IBD شامل گروه از بیماری هایی است که دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می دهد. کولیت اولسراتیو زمانی رخ می دهد که پوشش داخلی روده بزرگ (کولون یا روده) و رکتوم ملتهب شود. این التهاب منجر به جراحت های کوچک به نام زخم در جدار روده بزرگ خواهد شد. این حالت معمولا در راست روده شروع می شود و به سمت بالا گسترش می یابد. اما به ندرت از روده کوچک فراتر می رود.
ایجاد التهاب روده موجب می شود که محتویات آن به سرعت حرکت کرده و زودتر خالی شود. در این شرایط سلول های پوشاننده روده ممکن است از بین بروند. زخم ممکن است خونریزی و ترشح موکوس و چرک داشته باشد.
این بیماری در تمام سنین می تواند رخ دهد. اما نشانه های آن زمانی که فرد بین سنین ۱۵ تا ۳۰ سال، و یا بین سنین ۵۰ تا ۷۰ سال است، بیشتر خود را نشان می دهند.
چه عواملی باعث کولیت اولسراتیو می شوند؟
علت این بیماری ناشناخته است. محققان معتقدند که استرس علت اصلی ایجاد این التهاب است. امروزه، تحقیقات نشان داده است که سیستم ایمنی بدن و وراثت علل احتمالی هستند که بر روی ایجاد این بیماری متمرکز شده اند.
چه کسانی در خطر ابتلا به کولیت اولسراتیو قرار دارند؟
اغلب افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو، سابقه خانوادگی از بیماری ندارند. با این حال، اگر در خانواده فردی مبتلا وجود داشته باشد، احتمال ابتلای سایر افراد نیز وجود دارد. این بیماری در همه افراد ممکن است ایجاد شود اما در سفید پوستان شایع تر است.
برخی مطالعات ارتباط احتمالی بین استفاده از داروی ایزوترتینوئین و کولیت اولسراتیو را نشان می دهند. ایزوترتینوئین دارویی است که برای درمان آکنه کیستیک تجویز می شود.
علائم کولیت اولسراتیو چیست؟
جدی بودن علائم در میان افراد مبتلا متفاوت است. بر اساس گزارش ها، حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو علائم خفیف دارند. با این حال، علائم می تواند در برخی از افراد شدید نیز باشد. علائم رایج این بیماری عبارتند از:
- درد شکم
- افزایش صدای شکم
- مدفوع خونی
- اسهال
- تب
- درد رکتوم
- کاهش وزن
- سوء تغذیه
کولیت اولسراتیو ممکن است علائم دیگری مانند موارد زیر داشته باشد:
- درد مفاصل
- تورم مفصل
- حالت تهوع
- استفراغ
- زخم های پوستی
- زخم های دهانی
عوارض کولیت اولسراتیو
این بیماری خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد. برای بررسی علائم سرطان معمولا برای افراد مبتلا از کولونوسکوپی استفاده می کنند. به همین خاطر پیشنهاد می شود که بعد از تشخیص کولیت اولسراتیو، فرد در بازه های زمانی ۸ تا ۱۲ ماهه، به پزشک مراجعه کند. این کار کمک می کند تا خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ کاهش یابد. پیگیری می تواند سلول های سرطانی ا در مراحل اولیه تشخیص دهد.
دیگر عوارض کولیت اولسراتیو عبارتند از:
- ضخیم شدن دیواره روده
- سپسیس (عفونت خون)
- کم آبی شدید
- مگاکولون سمی (افزایش سرعت روده بزرگ)
- بیماری کبد (این مورد نادر است)
- خونریزی روده
- سنگ کلیه
- التهاب پوستی، مفاصل و چشم
- سوراخ شدن روده بزرگ
- اسپوندیلیت انکیلوزان (التهاب مفاصل بین استخوان های ستون فقرات)
روش های تشخیص بیماری
آزمون های مختلف می تواند در تشخیص کولیت اولسراتیو، کمک کننده باشند. این بیماری شرایطی مانند اختلالات دیگر روده مانند بیماری کرون دارد. تست های متعدد وجود دارد که برای تشخیص بیماری و رد کردن سایر بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد. این آزمایشات عبارتند از:
- آزمایش مدفوع: برای بررسی خون، باکتری ها و انگل
- آندوسکوپی: برای بررسی معده، مری و روده کوچک
- کولونوسکوپی: در این آزمون با استفاده از یک لوله انعطاف پذیر طولانی که از راست روده وارد بدن می شود، داخل روده بزرگ بررسی می شود.
- بیوپسی: برداشتن نمونه بافت از روده بزرگ
- تنقیه باریوم: در این آزمون بعد از استفاده از باریوم، عکس اشعه X از روده بزرگ گرفته می شود.
آزمایش خون هم به تشخیص کولیت اولسراتیو کمک می کند. این تست برای نشانه هایی از کم خونی استفاده می شود. اگر در نتایج آزمایش خون پروتئین واکنشی C و رسوب سازی بالا باشد، نشان دهنده التهاب در بدن است.
درمان کولیت اولسراتیو چیست؟
کولیت اولسراتیو یک بیماری مزمن است. به همین دلیل درمان آن معمولا شامل دارو درمانی یا جراحی است. هدف از درمان هم کاهش التهابی است که باعث ایجاد علائم شده اند.
دارو هایی که معمولا برای کاهش التهاب و تورم تجویز می شوند عبارتند از:
- سولفاسالازین
- مزالازین
کاهش التهاب کمک خواهد کرد که گرفتگی های شکمی و اسهال کم شود. در موارد جدی تر ممکن است بیماران به کورتیکواستروئیدها، آنتی بیوتیک ها و یا داروهای سرکوب کننده عملکرد سیستم ایمنی بدن نیاز داشته باشند.
اگر نشانه ها شدید باشد، برای اصلاح اثرات کم آبی و سوء تغذیه که اسهال باعث آن ها می شود، نیاز به بستری شدن وجود دارد.
زمانی که خونریزی وجود داشته باشد، روده سوراخ شده باشد و یا سرطان وجود داشته باشد علائم مزمن و ناتوان کننده هستند. تنقیه باریم و یک کولونوسکوپی می تواند این مشکلات جدی را تشخیص دهد.
گزینه های جراحی نیز عبارتند از:
- پروکتوکولکتومی با ایلئوستومی (رایج ترین درمان جراحی)
- آناستوموز ایلئوآنال
پروکتوکولکتومی با ایلئوستومی شامل حذف کل کولون و رکتوم است. جراح یک سوراخ کوچک در دیواره شکم ایجاد می کند و از طریق آن نوک روده کوچک (ایلئوم) را به سطح پوست می رساند و سپس ضایعات داخل آن را خالی می کند.
در آناستوموز ایلئوآنال جراح بخش انتهایی روده کوچک یعنی ایلئوم را به شکل مخزنی برای نگهداری مدفوع در می آورد و آن را به مقعد می دوزد. بعد از این عمل جراحی، فرد قادر به دفع مدفوع از طریق راست روده است. اما حرکات روده بیشتر شده و مدفوع آبکی تر می شود.
چگونه می توان از کولیت اولسراتیو جلوگیری کرد؟
هیچ مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد، آن چه می خورید موجب ایجاد این بیماری می شود. اما گاهی اوقات برخی از بیماران با خوردن غذاهای خاص احساس می کنند علائمشان بدتر شده است. کارهای زیر ممکن است به کاهش علائم کمک کنند:
- نوشیدن مقدار کمی آب در طول روز
- خوردن غذاهای کم حجم در طول روز
- محدود کردن مصرف غذاهای با فیبر بالا
- اجتناب از مصرف غذاهای چرب
- اگر دچار عدم تحمل لاکتوز هستید باید مصرف شیر را کاهش دهید.
- از متخصص تغذیه سوال کنید که آیا مولتی ویتامین نیاز دارید یا خیر؟