سیاتیک یک مشکل شایع و رایج در افراد است که به طور معمول باعث درد پا می شود. این درد ناشی از ایجاد فشار یا آسیب به عصب سیاتیک است. در اغلب موارد، سیاتیک توسط فشار یا تحریک عصبی ایجاد می شود و اگر فشار یا تحریک را از بین ببرید، علائم تا حدود زیادی بهبود پیدا خواهند کرد. گاهی اوقات نیز درد عصب سیاتیک توسط آسیب های واقعی به عصب ایجاد می شود. این نوع از آسیب ها به این معنی هستند که شانس بسیار پایین تری برای بهبودی بیمار وجود دارد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت ضمن آشنایی با سیاتیک و وظایف این عصب در بدن در مورد علل ایجاد درد سیاتیک نیز صحبت خواهیم کرد.
آشنایی با سیاتیک
سیاتیک (درد عصب سیاتیک) ناشی از فشار، بیماری یا تحریک عصب سیاتیک است. اعصاب سیاتیک بزرگترین اعصاب در بدن هستند. ما یک عصب سیاتیک در سمت چپ و یک عصب سیاتیک در سمت راست بدن داریم، که هر کدام به قسمتی از پایین ستون فقرات می رسند. هر عصب سیاتیک وظیفه حس، تحریک و حرکات عضلانی باسن، ساق پا و اکثر اندام های همان طرف بدن را بر عهده دارد. عصب سیاتیک به وسیله ادغام ریشه های عصبی ستون فقرات پایینی، به ویژه ستون فقرات ساکروم و قسمت های پایینی ستون فقرات کمری شکل می گیرد. ریشه های عصب، اعصاب بزرگی هستند که به طور مستقیم در ستون فقرات (خروجی در دو طرف ستون فقرات) قرار دارند.
ریشه های عصبی، اعصاب اصلی هستند که احساسات را به نخاع می رسانند و در نهایت آن ها را به مغز منتقل کرده و اطلاعات احساسی بدن از قبیل جایی که حس درک می شود (دست، پا و غیره) و نوع احساس (گرما، سرما، تیزی، درد و غیره) را تشخیص می دهند. بنابراین، عصب سیاتیک اطلاعات حسی را در مورد قسمت اعظمی از بدن به ستون فقرات و در نهایت به مغز منتقل می کند. در عین حال، عصب سیاتیک حرکت عضلات را نیز تحریک می کند. بنابراین یکی از نشانه های سیاتیک مربوط به عملکرد عضلانی است که مبتنی بر عصب سیاتیک است. عملکرد حسی که به عصب سیاتیک تحریک شده متصل است، باعث درد می شود.
علائم سیاتیک
علائم سیاتیک بسته به تعدادی از عوامل مانند علت خاص و میزان فشار وارده بر روی عصب، و اینکه آیا عصب دیگر نیز در کنار عصب سیاتیک دخالت دارد یا خیر، و مدت زمانی که این مشکل ادامه دارد، ممکن است خفیف یا شدید باشد.
اما عموما علائم این بیماری عبارتند از:
درد
درد شایع ترین علامت سیاتیک است. این درد ممکن است در باسن، پشت یا کنار ران یا خود پا، به خصوص پاشنه ایجاد شود. سیاتیک می تواند درد در یک یا چند منطقه از مناطق زیر را ایجاد کند.
بی حسی یا سوزش
برخی از افراد مبتلا به سیاتیک در ناحیه ای از قسمت پایین تنه بی حسی یا احساس سوزش را تجربه می کنند. این ناحیه می تواند در باسن، ران یا پا باشد، و معمولا عمیق است نه سطحی.
افت حسی
اکثر افراد عملکرد حسی خود را با سیاتیک از دست می دهند اما متوجه آن نمی شوند. اما گاهی اوقات از دست دادن احساس می تواند آشکار باشد. به ویژه اگر بی حسی روی قسمت پایین پا ایجاد شده باشد. پزشک معمولا این نوع بی حسی منطقه ای را با ایجاد فشار و وارد کردن سوزن به برخی از نقاط تشخیص می دهد.
ضعف
مانند علائم حسی، ضعف نیز می تواند هر بخشی از ران و پا را شامل شود. به طور کلی، سیاتیک احتمال کمتری دارد که باعث ایجاد ضعف شود. مشخص ترین نوع ضعف شامل خم شدن زانو است که ممکن است هنگام راه رفتن آشکار شود. برخی از افراد مبتلا به سیاتیک در بالا آوردن پا مشکل دارند و اغلب از این ناتوانی با عنوان افتادگی مچ پا یاد می کنند.
علل ایجاد درد سیاتیک
علل متعددی وجود دارد که باعث تحریک، فشار یا آسیب به عصب سیاتیک می شوند. هر کدام از این علل که آسیب ایجاد می کنند عاملی برای درد هستند. اما مهمترین علل ایجاد درد سیاتیک به شرح زیر می باشند:
افزایش وزن در بارداری
افزایش وزن یکی از مهمترین و شایع ترین علل ایجاد درد سیاتیک است. افزایش وزن یا احتباس مایع در بارداری می تواند بر روی عصب سیاتیک فشار ایجاد کند و درد، سوزن سوزن شدن، احساس بی حسی یا حتی ضعف به وجود آورد. به طور معمول، زمانی که وزن تقریبا به طور طبیعی کاهش می یابد، علائم سیاتیک کم کم بهبود می یابد. جالب توجه است که بعضی از زنان در اوایل یا اواسط بارداری سیاتیک را تجربه می کنند و پس از آن، و بالا رفتن وزن در ماه های پایانی بارداری، علائم و نشانه هایشان فروکش می کند. این فرایند ممکن است به علت توزیع مجدد فشار بر روی عصب ایجاد شود.
افزایش وزن ناشی از علل دیگر، از جمله عوارض جانبی دارو، نیز می تواند باعث ایجاد سیاتیک شود.
چاقی یا اضافه وزن
چاقی یا داشتن اضافه وزن نیز ممکن است فشار فیزیکی بیش از حد بر روی عصب سیاتیک ایجاد کند و باعث درد و سوزش شود. به طور کلی، کاهش وزن موثر ترین راه حل برای درمان سیاتیکی است که به علت چاقی ایجاد شده است.
فتق دیسک
فتق دیسک بین مهرهای بدان معنی است که یک یا بیشتر از یک دیسک غضروفی که از مهره های ستون فقرات حمایت کرده و آن ها را از هم جدا می کند از محل خود در ستون فقرات خارج شده است. حرکت ساختارهای ستون فقرات، از جمله غضروف دیسک، استخوان ستون فقرات یا ساختارهای حمایتی آن، ممکن است بر عصب یا نخاع فشار وارد کند. فتق دیسک که شامل ستون فقرات کمری یا ستون فقرات ساکروم می شود می تواند بر ریشه های عصبی که عصب سیاتیک را تشکیل می دهند، فشار وارد کرده و از علل ایجاد درد سیاتیک باشند. فتق دیسک ممکن است به طور ناگهانی به علت آسیب و یا به تدریج به علت بیماری دژنراتیو ستون فقرات اتفاق بیفتد.
انحطاط یا التهاب استخوان
استخوان ها و ساختارهای ستون فقرات کمری یا ساکروم در صورتی که در جای خود حضور نداشته باشند می توانند ریشه های عصب سیاتیک را تحریک کنند. هنگامی که مهره های ستون فقرات دژنراسیون می شوند یا زمانی که التهاب در ناحیه ریشه های عصبی سیاتیک وجود دارد، گذرگاه هایی که ریشه های عصبی از طریق آن به ستون فقرات وارد و خارج می شوند، محدود شده و باعث ایجاد سیاتیک می شوند.
مطالعات تصویربرداری همیشه نمی توانند التهاب یا انحطاط جزئی استخوان که به بخش کوچکی از عصب فشار وارد می کند را تشخیص دهند. اغلب آزمایشات تصویربرداری در این افراد که از کمر یا ستون فقرات انجام می شود طبیعی است. بنابراین آزمایش تصویربرداری طبیعی به این معنا نیست که مشکلی وجود ندارد. این فقط بدان معنی است که با استفاده از این آزمون مشکل قابل تشخیصی وجود نداشته. در این شرایط این درد و علائم دیگرند که واقعی هستند. گاهی اوقات ریشه های عصبی آسیب دیده، با وجود طبیعی بودن آزمایشات تصویربرداری، با معاینه فیزیکی یا الکترومیوگرافی (EMG) یا مطالعه هدایت عصبی (NVV) تشخیص داده می شوند. EMG و NCV آزمایشات الکتریکی هستند که عملکرد عصب های خاصی را ارزیابی می کنند.
فشار عضلانی
عصب سیاتیک از باسن عبور می کند. این ناحیه نسبتا عضلانی است و اسپاسم یا آسیب عضلانی می تواند فشار عصبی را به وجود آورد و درد ایجاد کند. شایعترین علت عضلانی سیاتیک، سندرم پریفورمیس است که می تواند منجر به آسیب یا اسپاسم ماهیچه گلابی شکل، که یک عضله بزرگ در نزدیکی قسمت فوقانی عصب سیاتیک است، شود.
سرطان
سرطان می تواند به هر جایی از بدن گسترش یابد. انواع سرطان، به ویژه سرطان های دستگاه ادراری یا تناسلی، می توانند به ستون فقرات یا مناطق اطراف عصب سیاتیک گسترش یابند و از علل ایجاد درد سیاتیک محسوب شوند.
عفونت
عفونت نیز ممکن است به عصب سیاتیک گسترش یابد. این علت یکی از نادرترین علل ایجاد درد سیاتیک است و معمولا با سرطان ارتباط دارد.
تروما
جراحت شدید نیز می تواند به ریشه های عصب سیاتیک آسیب برساند یا ممکن است خود عصب سیاتیک را با مشکل مواجه کند. این آسیب می تواند بر روی هر بخشی از عصب سیاتیک از پشت باسن گرفته تا پشت ساق پا ایجاد شود.
سیاتیک گاهی توسط برخی از بیماری های زمینه ای که به عصب سیاتیک یا ریشه های آن آسیب رسانده یا آن ها را تحریک می کنند، ناشی می شود. زمانی که تیم پزشکی علل ایجاد درد سیاتیک را تعیین کند، می توان یک برنامه درمانی را برای تسکین علائم طراحی کرد.