چه شما یک ورزشکار حرفه ای باشید چه یک فردی ساده که از فوتبال بازی کردن با بچه ها لذت می برید، به هر حال بدن شما به کالری زیادی نیاز دارد تا سوخت بدن را تامین کند. در حالی که اکثر افراد با خوردن یک رژیم متعادل که حاوی کربوهیدرات، چربی و پروتئین است، می توانند انرژی مورد نیاز خود را تامین کنند، بسیاری از آن ها تمایل به خوردن غذاهایی حاوی کربوهیدرات زیاد دارند. حقیقت این است که قند تجزیه شده از کربوهیدرات ها یکی از مهم ترین سوخت های بدن شما است و به راحتی توسط اکثر اندام ها و بافت ها قابل دسترسی می باشد. این ماده در مقادیر زیادی در بدن موجود است و سوخت مطلوب برای مغز و عضلات محسوب می شود. اما علل نیاز بدن به قند خون چیست و این ماده چه کاربردی در بدن دارد؟ برای پاسخ به این سوالات تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت با ما همراه شوید.
آشنایی با علل نیاز بدن به قند خون
منابع گلوکز
کربوهیدرات به دو فرم ساده (مونوساکارید) و یا پیچیده (پلی ساکارید) وجود دارند. گلوکز که به عنوان قند خون نیز نامیده می شود، در روده کوچک و از مواد غذایی که مصرف می کنیم مشتق می شوند. این ماده سپس روده کوچک را ترک کرده، و وارد جریان خون می شود. کربوهیدرات های ساده مواد غذایی با ساختارهای مولکولی پایه هستند و در میوه ها و محصولات لبنی یافت می شوند. کربوهیدرات های پیچیده از نظر مولکولی پیچیده تر هستند و در غذاهای تصفیه شده و فرآوری شده مانند پاستا، نان سفید و محصولات پخته یافت می شوند. یکی از تفاوت های عمده بین دو نوع کربوهیدرات، سرعت تبدیل آن ها به گلوکز و ورودشان به جریان خون است. از آن جایی که کربوهیدرات ساده راحت تر تجزیه می شوند، آن ها نسبت به کربوهیدرات های پیچیده سریع تر وارد جریان خون می شوند.
کربوهیدرات ساده
در حالی که هر دو نوع کربوهیدرات ها در نهایت به جریان خون منتقل می شوند، تفاوت های عمده ای بین این دو و نحوه تاثیر آن ها بر سلامت فرد وجود دارد. بسیاری از انواع کربوهیدرات های ساده مثل آبنبات، دسرها و کیک به سرعت وارد جریان خون شده و باعث افزایش سطح قند خون می شوند. دیگر کربوهیدرات های ساده مانند انواع توت ها، گریپ فروت، سیب و گلابی منابع خوبی هستند، زیرا هضم شدن آن ها زمان بیشتری می برد، و زمان لازم برای افزایش قند خون را کاهش می دهد. افزایش میزان قند خون به ویژه در افراد دیابتی بسیار خطرناک است.
کربوهیدرات های پیچیده
کربوهیدرات های پیچیده از لحاظ ساختاری متفاوت از کربوهیدارت های ساده هستند، زیرا آن ها از زنجیره های کربوهیدرات ساخته شده اند که هضم آن ها بیشتر طول می کشد. این کربوهیدرات ها در سبزیجات، نان تهیه شده با آرد کامل، برنج قهوه ای و بلغور جو دوسر وجود دارند. این مواد غذایی فیبر بیشتری دارند. ترکیبی از ساختار پیچیده و فیبر، فرآیند هضم را کند می کند و نسبت به کربوهیدرات های ساده، گلوکز را با سرعت کمتری وارد جریان خون می کنند. این امر آن ها را انتخاب بهتری برای افراد دیابتی که سعی در حفظ سطح قند خون پایدار دارند، قرار می دهد.
گلوکز به عنوان سوخت
یکی از علل نیاز بدن به قند خون تامین سوخت است. گلوکزی که در جریان خون منتشر می شود به عنوان یک منبع آماده برای سوخت بدن شما عمل می کند. در شرایط عادی، این ماده قابل دسترس، دارای قابلیت پردازش آسان و دارای سرعت عمل بالا برای عضلات می باشد. گلوکزی که در جریان خون وجود دارد همچنین سوخت ترجیحی مغز است. بدن مکانیزم هایی را برای کنترل میزان گلوکز در خون تنظیم کرده است.
نظارت بر قند خون
در حالی که مهم است که بدن به اندازه کافی گلوکز برای تامین سوخت جهت نیازهای فوری در اختیار داشته باشد، نظارت بر سطح گلوکز و ذخیره اضافی آن برای زمانی که گلوکز کمتری عرضه می شود، مهم می باشد. به همنی دلیل است که شما تا حدود دو ساعت بدون خوردن منایع غذایی می توانید عضلاتتان را در ورزش هایی مانند کوهنوردی تکان دهید. هر عملی طولانی تر از آن نیازمند به تجدید دوباره گلوکز به طور منظم از طریق مصرف سریع مواد غذایی، نوشیدنی های ورزشی و یا ذخیره سوخت می باشد.
هورمون اصلی که جذب گلوکز خون را تنظیم می کند، انسولین است. انسولین در پانکراس ساخته شده و جذب گلوکز از عضلات فعال را تسهیل می کند. اگر میزان انسولین کم باشد، مانند اتفاقی که در دیابت نوع ۱ می افتد، عضلات می توانند بدون حضور گلوکز کافی گرسنه بمانند. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مشکل دیگری دارند. آن ها مقدار زیادی انسولین را تولید می کنند، اما عضلات آن ها نمی توانند از آن استفاده کنند. برای هر دو نوع دیابت نوع ۱ و نوع ۲، نتایج یکسان است. این نتیجه بالابودن غیر طبیعی سطح گلوکز خون در حالی که بافت آن ها گرسنه است، می باشد.
بهره برداری از گلوکز ذخیره شده
در شرایط عادی، بدن قادر است محدوده قند خون را در حد طبیعی که معمولا ۷۰ تا ۱۱۰ میلی گرم در دسی لیتر است نگه دارد. اگر خون حاوی گلوکز بیشتری از گلوکز مورد نیاز باشد، آن را برای استفاده در آینده در کبد و ماهیچه ها به عنوان گلیکوژن ذخیره خواهد کرد. اگر سطح قند خون پایین تر از حد محدوده امن قرار بگیرد (مانند اتفاقی که در ورزش شدید مانند دوی ماراتن می افتد)، با آزاد کردن دو هورمون اپی نفرین و گلوکاگون به بهره برداری از گلیکوژن ذخیره شده می پردازد.
علائم قند خون پایین و بالا
اگر پیاده روی طولانی، ماراتن، دوچرخه سواری یا برخی دیگر از ورزش های شدید را انجام بدهید، قند خون شما به طور موقت پایین می آید. سطح گلوکز کمتر از ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر هیپوگلیسمی نامیده می شود و می تواند منجر به علائم زیر شود:
- گرسنگی شدید
- بی حالی
- سردرد
- اشتهای غیر قابل کنترل برای خوردن شیرینی جات
- اضطراب و تحریک پذیری
- خواب آلودگی
- بی خوابی
- اضطراب
- تپش قلب
خبر خوب این است که این علائم به راحتی با خوردن چیزی شیرین از بین می روند. خوردن ۴ تا ۶ گرم از تولیدات گلوکز بسیار غلیظ مانند شکلات یا آبمیوه در طی ۲۰ تا ۳۰ دقیقه شما را به حالت نرمال برمی گرداند. از طرف دیگر، ذاشتن علائمی مانند موارد زیر می تواند نشانه هایی از گلوکز خون بالا یا هیپرگلیسمی باشد:
- تکرر ادرار
- تاری دید
- فشار خون بالا
- تشنگی شدید
- احساس ضعف یا خستگی
- خشکی دهان
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- احتباس مایعات
هیپرگلیسمی سطح گلوکز خون ۱۱۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر می باشد و می تواند نشان دهنده پیش دیابت باشد. اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید. این علائم می توانند نشانه هایی از عوارض بسیار جدی تر باشند.