عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا

عمل برداشتن کیسه صفرا می تواند به کاهش درد شدید که در زمان حمله کیسه صفرا رخ می دهد کمک کند. اما این عمل عوارض جانبی به وجود می آورد. اگر چه می توانید بدون کیسه صفرا نیز به زندگی خود ادامه دهید اما جراحی کیسه صفرا می تواند مشکلات گوارشی کوتاه مدت و بلند مدت ایجاد کند. اسهال، استفراغ، سوء هاضمه، درد شکم و سنگ های مجرای صفرا از جمله عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا هستند.

برای بسیاری از افراد، عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا (کولسیستکتومی) موقتی است. با این حال، برای بعضی از بیماران، این عوارض می تواند طولانی مدت باشد. سندرم پس از کولسیستکتومی (PCS) می تواند اسهال طولانی مدت و ناراحتی ایجاد کند. ضمن این که ممکن است متوجه شوید که کنترل وزن در این دوره برایتان دشوار تر شده است.

در این مقاله مجله پیام سلامت در مورد مشکلات بالقوه و عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا (عمل جراحی کولسیستکتومی) صحبت خواهیم کرد. در ادامه خواهید آموخت که چگونه از افزایش وزن پس از عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا جلوگیری کنید.

کیسه صفرا چیست و چه کاری انجام می دهد؟

کیسه صفرا یک کیسه کوچک است که درست زیر کبد قرار دارد و صفرا را در خود ذخیره می کند. صفرا از آن جا به روده کوچک ریخته می شود تا به تجزیه چربی و جذب غذاها کمک کند.

طبق گزارش PubMed Health، کیسه صفرا اندام توخالی کوچکی به شکل گلابی است که حدود ۷ تا ۱۰ سانتی متر طول داشته و می تواند حدود ۲٫۷ اونس صفرا را در خود جای دهد. این مایع گوارشی رنگ زرد و گاها سبز داشته و از نمک صفرا، کلسترول و بیلی روبین تشکیل شده است. بیلی روبین یک رنگدانه صفراوی است که ادرار و مدفوع را رنگی می کند.

اگر کیسه صفرا برداشته شود، صفرا از کبد مستقیما به روده وارد می شود. متخصص گوارش دکتر Jay W. Marks می گوید که شایع ترین عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا اسهال است. این عارضه به این علت رخ می دهد که غذا به سرعت در دستگاه گوارش حرکت می کند و زمان کافی برای عملکرد صفرا وجود ندارد.

چه زمانی بیمار نیاز به تخلیه کیسه صفرا دارد؟

در بعضی موارد ممکن است لازم باشد کیسه صفرا از بدن خارج شود. پزشکان کلینیک مایو می گویند که اگر درد ناشی از سنگ های صفراوی که جریان صفرا را متزلزل می کند ادامه پیدا کند یا عوارض ناشی از آن مانند التهاب کیسه صفرا (کولسیستیت) یا التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) رخ بدهد، عمل حذف کیسه صفرا انجام می شود.

اکثر جراحی های تخلیه کیسه صفرا از طریق ایجاد برش های کوچک روی شکم انجام می شوند. به این روش کولسیستکتومی لاپاروسکوپی گفته می شود. با این حال گاهی اوقات ممکن است برای حذف کیسه صفرا به کولسیستکتومی باز نیاز داشته باشیم.

عوارض و خطرات مرتبط با کولسیستکتومی (تخلیه کیسه صفرا)

مانند سایر روش های تهاجمی، حذف کیسه صفرا عوارض خاصی دارد. حتی اگر بعد از کولسیستکتومی لاپاروسکوپی نسبتا سریع بهبود یابید، باز هم ممکن است با خطراتی مواجه شوید. پزشکان می گویند که برخی از عوارض جراحی برداشتن کیسه صفرا می تواند شامل موارد زیر باشد:

  • عفونت
  • نشت صفرا
  • آسیب دیدن مجرای صفراوی
  • ترومبوز ورید عمقی
  • سندرم پس از کولسیستکتومی

عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا (کولسیستکتومی)

اسهال

وقوع اسهال در هفته اول یا دوم پس از جراحی کیسه صفرا یکی از شایع ترین عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا است. در بعضی موارد، اسهال می تواند یک عارضه جانبی مزمن باشد و موجب بروز عوارض مکرر گوارشی شود.

اسهال کوتاه مدت پس از کولسیستکتومی

دکتر W. Marks، متخصص گوارش، گزارش می دهد که بسیاری از افراد از اسهال مکرر پس از وعده های غذایی به عنوان نتیجه برداشتن کیسه صفرا یاد می کنند. از آنجا که صفرا در روده کوچک کمتر متمرکز است و مستقیم از کبد به آن جا می آید، غذا در دستگاه گوارش سریع تر حرکت می کند. این عارضه معمولا در عرض چند هفته از بین می رود.

اسهال طولانی مدت پس از کولسیستکتومی

در برخی موارد، اسهال می تواند اثر جانبی طولانی مدتی باشد.

طبق گزارش Asian Journal of Surgery، تقریبا یک چهارم افرادی که کیسه صفرا خود را بر داشته اند، یک هفته پس از جراحی کولسیستکتومی، اسهال را تجربه می کنند. با این حال، برای برخی افراد، اسهال ۳ ماه پس از تخلیه کیسه صفرا نیز به طول می انجامد. این عارضه اغلب به عنوان اسهال پس از کولسیستکتومی شناخته می شود.

برای کمک به کاهش اسهال پس از خوردن غذا، سعی کنید زنجبیل استفاده کنید.

درد شکم

ممکن است چند هفته بعد از عمل جراحی تخلیه کیسه صفرا، دردی در سمت راست شکم داشته باشید. مجله Surgery Endoscopy گزارش می دهد که اکثر افراد ۱ تا ۳ هفته بعد از عمل کیسه صفرا درد شکم دارند. نکته جالب توجه این است که مصرف کورکومین باعث کاهش التهاب در طول زمان بهبودی و افزایش اثربخشی داروهای ضد درد می شود.

در بعضی موارد، حمله کیسه صفرا حتی ممکن است چند ماه پس از عمل نیز رخ دهد. مجله Cleveland Clinic Journal of Medicine گزارش می دهد که درد شکم پس از خوردن غذا می تواند به عنوان یکی از عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا رخ دهد. درد شدید در سمت راست بالا شکم (RUQ) می تواند منجر به ایجاد سنگ در کانال کیستیک شود و موجب گرفتگی شود. در واقع، گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد درد ناشی از وجود سنگ در دستگاه صفراوی می تواند تا ۲۵ سال پس از کولسیستکتومی نیز باعث درد شدید شود.

سوء هاضمه

رعایت رژیم غذایی مناسب پس از کولسیستکتومی می تواند به کاهش بعضی از علائم سوء هاضمه کمک کند. سوء هاضمه نیز یکی از عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا است. مجله Gastrointestinal and Liver Diseases گزارش می دهد که بسیاری از مشکلات بعد از جراحی کیسه صفرا به ناراحتی های شکمی مربوط می شوند. یکی از این عوارض جانبی، سوء هاضمه است. این عارضه اغلب باعث درد شکم در سمت راست پس از خوردن غذا می شود. بعضی از بیماران حتی تا ۲ سال پس از کولسیستکتومی نیز علائم سوء هاضمه را دارند.

محلول جوش شیرین و آب بخورید تا درد ناشی از سوء هاضمه پس از کولسیستکتومی کم شود. اثر قلیایی جوش شیرین به عنوان یک آنتی اسید طبیعی برای تسکین ناراحتی های گوارشی عمل می کند.

زردی

زردی می تواند به عنوان یکی از عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا رخ دهد.

با توجه به گزارش مجله Diagnostic and Therapeutic Endoscopy، علائم زردی یکی از عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا است. این عارضه زمانی اتفاق می افتد که مجرای صفرا در طی عمل آسیب می بیند. نتیجه این آسیب می تواند عفونت، یا زرد شدن رنگ پوست و چشم (زردی) باشد.

اگر پس از یک هفته پس از عمل جراحی کیسه صفرا متوجه زرد شدن پوست و سفیدی چشم شدید، باید در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید.

تب

بلافاصله پس از حذف کیسه صفرا، خطر افزایش تب وجود دارد. دکتر استن والت جانسن، جراح بیمارستان پلوموس، گزارش می دهد که تب در ۴۰٪ از بیمارانی که این عمل را انجام می دهد رخ می دهد. این عارضه زمانی رخ می دهد که عفونت وجود داشته باشد.

با این حال، طبق گزارش مجله American Family Physician، تب بعد از کولسیستکتومی همیشه عفونت را نشان نمی دهد. درد شدید شکم همراه با حالت تهوع و تب می تواند مشکلی را در دستگاه گوارش نشان دهد.

تنگی مجرا صفراوی

در صورتی که تنگی مجرا صفراوی اتفاق بیفتد عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا سال ها بعد خود را نشان می دهد. تنگی مجرای صفرا زمانی رخ می دهد که مجرای صفراوی به علت آسیب دیدگی باریک می شود.

دکتر William R. Brugge از دانشکده پزشکی هاروارد توضیح می دهد که بیشتر علائم انسداد مجاری صفراوی چند ماه پس از عمل جراحی خود را نشان می دهند. در واقع، تنگی مجرا صفراوی به عنوان عارضه بلند مدت کولسیستکتومی، پس از ۵ سال در ۳۰٪ بیماران اتفاق می افتد.

اثرات جانبی ناشی از تنگی مجرای صفراوی عبارتند از:

  • درد شدید در قسمت بالای شکم درست در زیر دندانه ها
  • زردی
  • فشار خون پایین
  • کلستازی مزمن

سنگ صفرا

خطر دیگری که همراه با برداشتن کیسه صفرا بیمار را تهدید می کند و می تواند پیامدهای دراز مدت داشته باشد، سنگ های صفراوی است. مجله British Journal of Radiology گزارش می دهد که سنگ های صفراوی کاهش یافته می تواند یکی از عوارض کولسیستکتومی لاپاروسکوپی باشد.

طبق گزارش مجله International Journal of Surgery، تشخیص سنگ های صفراوی کاهش یافته می تواند دشوار باشد. زیرا معمولا آنها ماه ها یا سال ها پس از جراحی باعث ایجاد عوارض می شوند. یکی از عوارض سنگهای صفراوی کاهش یافته، ایجاد آبسه در سیستم صفراوی است.

عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا
عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا

سنگ مجرای صفراوی

برای بعضی از بیماران، وجود سنگ در سیستم صفراوی حتی سال ها پس از کولسیستکتومی باعث عوارض می شود. این حالت می تواند نشانه هایی مانند درد شدید قسمت فوقانی شکم که به طور ناگهانی رخ می دهد را ایجاد کند.

مجله Gastroenterology Research & Practice گزارش می دهد که سنگ های کانال مجرای صفراوی ممکن است ۶ ماه پس از حذف کامل کیسه صفرا، علائم ایجاد کنند. در برخی موارد، سنگ های مجرای صفراوی تا ۲ سال بعد از کولسیستکتومی، باعث درد شکم می شوند.

سایر علائم مرتبط با انسداد مجرای صفراوی توسط سنگ عبارتند از:

  • تهوع و استفراغ
  • زردی
  • درد مداوم در سمت راست شکم

حمله صفراوی بعد از برداشتن کیسه صفرا

حمله صفراوی ممکن است چند سال بعد از عمل جراحی بر روی کیسه صفرا نیز رخ دهد. تجمع کلسترول در سیستم صفراوی می تواند باعث ایجاد سنگ و مسدود شدن مجرای صفراوی شود.

طبق گزارش Canadian Medical Association Journal، نشانه های حمله کیسه صفرا ممکن است در افراد استفاده از کولسیستکتومی نیز رخ دهد. این نشانه ها عبارتند از:

  • درد شدید
  • درد مداوم شکم
  • سوء هاضمه
  • کلانژیت (عفونت مجرای صفراوی)
  • پانکراتیت
  • تهوع یا استفراغ

سندرم پس از کولسیستکتومی

اگر  سالها پس از کولسیستکتومی همچنان از عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا رنج می برید، ممکن است که به سندروم پس از کلوسیستکتومی (PCS) مبتلا باشید.

سندروم پس از کلوسیستکتومی مسئول ایجاد برخی از عوارض جراحی کیسه صفرا است و می تواند باعث ناراحتی شکم شود. اگر چه علائم اصلی PCS درد شدید در ربع فوقانی سمت راست شکم و سوء هاضمه است، اما عوارض مرتبط دیگری نیز وجود دارد.

دکتر Steen W. Jensen می گوید که عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا که سال ها طول می کشد، می تواند شامل موارد زیر باشد:

  • درد شکم
  • اسهال
  • حالت تهوع
  • تولید گاز اضافی در دستگاه گوارش
  • نفخ

ارتباط بین وزن و کیسه صفرا

پزشکان به ارتباط بین وزن و خطر ابتلا به سنگ های صفراوی اشاره کرده اند.

به گفته دانشمندان National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases، کاهش سریع وزن می تواند خطر نیاز به جراحی کیسه صفرا را افزایش دهد. هنگامی که به سرعت وزن خود را کاهش می دهید، کبد کلسترول بیشتری را برای تولید صفرا تولید می کند و این موضوع می تواند در کیسه صفرا سنگ ایجاد کند.

اضافه وزن می تواند خطر ابتلا به حمله کیسه صفرا و نیاز به کولسیستکتومی را افزایش دهد. مجله European Journal of Gastroenterology & Hepatology گزارش می دهد که BMI بالا باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ های صفراوی می شود.

چه زمانی باید به دلیل عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا به پزشک مراجعه کنیم؟

پزشکان American College of Surgeons توصیه می کنند اگر دچار عوارض کولسیستکتومی زیر شدید حتما به پزشک مراجعه کنید:

  • درد شدید شکم که چند روز پس از تخلیه کیسه صفرا نیز همچنان ادامه دارد.
  • پس از کولسیستکتومی، حالت تهوع و استفراغ مداوم را تجربه می کنید.
  • علائم عفونت مانند تب، قرمزی اطراف زخم و ترشح چرک دارید.
  • تورم غیر طبیعی در شکم مشاهده می کنید.
  • نمی توانید ۲ یا ۳ روز بعد از عمل کیسه صفرا دفع مدفوع کنید.