اگر نگاهی به جعبه کمک های اولیه یا کابینت که داروهای خود را در آن نگهداری می کنید بیاندازید، احتمالا شاهد حضور حداقل یک نوع دارو مسکن خارج از نسخه (OTC) خواهید بود. درست است که مصرف این داروها سریع ترین راه برای تسکین درد هستند، اما آیا آنها بهترین راه حل ممکن برای کاهش درد می باشند؟ آیا عوارض جانبی در پی مصرف بیش از حد آن ها به وجود نمی آید؟ با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا با عوارض جانبی مصرف بیش از حد مسکن ها آشنا شوید.

شایع ترین داروهای ضد درد خارج از نسخه عبارتند از:

  • داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
  • استامینوفن. داروی مسکنی است که برای کاهش درد یا کاهش تب استفاده می شود.

طبق داده های سال ۲۰۱۵ که توسط Consumer Healthcare Products Association مطرح شده است، سالانه ۲٫۹ میلیارد خرید خرده فروشی برای محصولات OTC انجام می شود. همچنین خانوارها در ایالات متحده به طور متوسط هر ساله حدود ۳۳۸ دلار درآمد خود را صرف خرید مسکن ها می کنند. این آمار به وضوح نشان دهنده محبوبیت داروهای OTC است که نیازی به نسخه ندارند.

مثل بسیاری از افراد ممکن است با شروع سردرد یا کمر درد شما هم به سمت این مسکن ها تمایل پیدا کنید. از آن جا که این داروها تسکین دهنده سریع درد هستند و توسط بسیاری از افراد مورد استفاده قرار می گیرند، ممکن است این تصور را ایجاد کنند که داروهای بی خطری هستند. اما در واقع، این داروها با عوارض جانبی بسیاری همراه می باشند.

عوامل خطر ابتلا به عوارض جانبی مصرف بیش از حد مسکن ها

خطر ابتلا به عوارض جانبی مصرف بیش از حد مسکن ها در افرادی که این داروها را به صورت روزانه و به مدت طولانی مصرف می کنند، و همچنین در افرادی که داروهای تجویزی را همزمان مصرف می کنند، به ویژه داروهای مسکن، بیشتر است.

زنان باردار یا زنانی که سعی در باردار شدن دارند، نباید هیچ دارویی از جمله داروهای ضد درد را بدون مشاوره با پزشک مصرف کنند.

عوارض جانبی مصرف بیش از حد مسکن

نارسایی کلیه

بسیاری از مطالعات اعلام کرده اند که مصرف بیش از حد از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی به مشکلات کلیوی مرتبط هستند.

با استفاده مداوم از ایبوپروفن یا ناپروکسن، برخی افراد ممکن است حتی به نارسایی کلیه مبتلا شوند. با این حال، این عارضه بیشتر در افرادی که عوامل خطر دیگر را نیز دارند مانند دیابت یا فشار خون بالا اتفاق می افتد.

مطالعه ای که در سال ۲۰۱۵ در PLOS ONE منتشر شده است گزارش می دهد که خطر بیماری مزمن کلیوی با استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. خطر کرتوراک که ممکن است از طریق آسیب شدید کلیوی و قرار گرفتن در معرض اکسایکام ها، به ویژه ملوکسیکام و پیروکسیکام رخ دهد، با مصرف این داروها افزایش پیدا می کند.

مطالعات دیگری که در سال ۲۰۱۵ در Hypertension منتشر شده است، شواهد حمایتی را نشان می دهد که استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی خطر ابتلا به بیماری کلیوی در افراد مبتلا به فشارخون بالا را افزایش می دهد. این مطالعه بر اهمیت مراقبت از اثرات استفاده از NSAID ها، به ویژه در بیماران مبتلا به فشارخون بالا، تاکید کرد.

تداخل با داروهای ضد افسردگی

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی می توانند اثربخشی برخی از داروهای ضد افسردگی را که به عنوان بازدارنده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) شناخته می شوند، کاهش دهند.

دانشمندان در یک مطالعه که در سال ۲۰۱۱ در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است، نشان دادند که NSAID ها به میزان قابل توجهی اثر بخشی SSRI ها را کاهش می دهند. این بدان معنی است که اگر شما  داروهای ضد افسردگی SSRI و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی را با هم مصرف کنید، شانس ادامه دار شدن افسردگی حتی پس از درمان داروهایی افسردگی ۱۰ درصد بیشتر می شود.

علاوه بر این، مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی در هنگام مصرف داروهای ضد افسردگی ممکن است خطرناک نیز باشد.

مطالعه ای که در سال ۲۰۱۵ در BMJ منتشر شده است نشان داد که استفاده ترکیبی از داروهای ضد افسردگی و NSAID ها با افزایش خطر خونریزی داخل جمجمه در طی ۳۰ روز پس از ترکیب اولیه همراه است. خونریزی داخل جمجمه و خونریزی زیر جمجمه می تواند منجر به آسیب دائمی یا مرگ مغزی شود.

اثر رقیق کننده خون

ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپیرین دارای اثر خفیف رقیق کننده خون هستند. این مسئله برای اکثر افراد ایجاد نخواهد شد. اما وقوع آن در افرادی که قبلا داروهای رقیق کننده خون مصرف می کردند، معمول است. رقیق شدن بیش از حد خون می تواند منجر به خونریزی در بدن شود.

گزارشی که در سال ۲۰۱۴ در JAMA Internal Medicine منتشر شده است نشان داد که ترکیب داروهای ضد انعقادی و آسپرین باعث افزایش خطر خونریزی در بیماران مبتلا به ترومبو آمبولی حاد می شود. ترکیبی از NSAID ها و داروهای ضد انعقادی می تواند خطر خونریزی را افزایش دهد. البته این خونریزی اغلب جزئی است اما در بعضی موارد ممکن است کشنده باشد.

اگر داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنید، NSAID ها را همزمان با آن ها مصرف نکنید. در عوض، می توانید دارو تیلنول (استامینوفن) را برای درمان سردرد یا درد عضلات یا مفاصل استفاده کنید.

عوارض جانبی مصرف بیش از حد مسکن ها
عوارض جانبی مصرف بیش از حد مسکن ها

اختلال در عملکرد کبد

آسیب کبدی یکی از عوارض جانبی مصرف بیش از حد مسکن ها است که در صورت استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون مشورت با پزشک ایجاد می شود.

داروهای مختلف OTC، که عمدتا آسپرین و استامینوفن هستند می توانند به کبد شما آسیب برسانند. این موضوع به ویژگی ذاتی این داروها در ایجاد مسمومیت ارتباط دارد که اغلب با مصرف دوزهای زیاد از این داروها ایجاد می شود.

در اغلب موارد آسیب کبدی ناشی از مصرف NSAID ها نشان دهنده علت ایمونولوژیک است. بعضی موارد نیز به متابولیت های سمی برخی از NSAID ها مربوط می شود.

در مطالعه ای که در سال ۲۰۱۰ در Mayo Clinical Proceedings منتشر شده گزارش شده است که بیماران مبتلا به سیروز، برای جلوگیری از نارسایی کلیه، نباید از NSAID ها استفاده کنند. این افراد برای جلوگیری از انسفالوپاتی نیز باید از مصرف داروهای مخدر اجتناب کنند.

مشکلات معده

اگرچه ایبوپروفن و ناپروکسن به طور کلی بر عملکرد کبد تأثیر می گذارد، اما این داروها برای معده نیز مضر هستند. حتی آسپرین برای سلامت معده شما بد است.

مواد شیمیایی موجود در بدن که موجب تقویت درد نیز می شوند نقش کلیدی در حفاظت از پوشش معده و روده بازی می کنند. هنگامی که  مسکن این مواد شیمیایی را مسدود می کند، دستگاه گوارش به آسیب های ناشی از اسید معده حساس تر می شود.

در واقع، استفاده بیش از حد از این داروها می تواند باعث تحریک دیواره معده شود. این تحریک شدگی در صورتی که ادامه پیدا کند به زخم معده تبدیل شده و خونریزی ایجاد می کند. با توجه به این عوارض جانبی، کسانی که از زخم معده رنج می برند، باید در مورد استفاده از مسکن های OTC بسیار محتاط باشند.

نارسایی قلبی

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی با افزایش خطر ابتلا به نارسایی قلبی ارتباط دارند.

یک مطالعه که در سال ۲۰۱۶ در BMJ منتشر شده است شواهدی را ارائه می دهد که نشان می دهند اغلب مصرف داروهای NSAIDs سنتی و مهار کننده های انتخابی COX 2 با افزایش خطر پذیرش بیماران در بیمارستان به دلیل نارسایی قلبی همراه است.

همچنین طبق نتایج یک مطالعه که در سال ۲۰۱۷ در European Heart Journal–Cardiovascular Pharmacotherapy منتشر شده است، مصرف هر نوع NSAID مانند ایبوپروفن می تواند خطر ابتلا به حمله قلبی را ۳۱ درصد افزایش دهد.

روش های دیگر برای تسکین درد

با نگاهی به عوارض جانبی مصرف بیش از حد مسکن ها، بهترین راه این است که از وقوع هر نوع سردرد یا درد معده جلوگیری کنید. گزینه های مؤثر و ایمن دیگری نیز برای تسکین درد وجود دارد که با هیچ یک از عوارض جانبی ذکر شده مطابقت ندارند.

  • یک بسته یخ می تواند به طور موثر باعث کاهش تورم و درد ناشی از بیماری های مختلف، از ضربه وارده به سر گرفته تا پیچ خوردگی مچ پا شود.
  • کمپرس آب داغ باعث کاهش درد ناشی از آرتریت و دیگر مشکلات عضلانی و مفصلی می شود.
  • فعالیت بدنی منظم نیز در جلوگیری و همچنین کاهش درد مفاصل موثر است.
  • بسیاری از افراد یوگا یا مراقبه را برای لذت بردن از زندگی بدون درد امتحان می کنند.
  • تکنیک های سنتی مانند طب سوزنی یا طب فشاری نیز به میزان زیادی مفید هستند.
  • حتی رژیم غذایی می تواند تفاوتی در میزان درد ایجاد کند. غذاها و ادویه جات ضد درد زیر را در رژیم غذایی خود قرار دهید:
  1. دارچین
  2. زردچوبه
  3. سیر
  4. زنجبیل
  5. پیاز
  6. آناناس
  7. گیلاس