ویتامین D برای سلامت بدن بسیار مهم است. این ماده به عنوان یک هورمون، نقش بسیاری مهمی در حفظ سلامت سلول های بدن و عملکرد آن ها دارد. اکثر افراد کمبود ویتامین D ندارند، بنابراین مصرف مکمل ها این ویتامین رایج است. با این حال، مسمومیت با این ویتامین نادر است. در این مقاله مجله پیام سلامت در مورد عوارض جانبی ویتامین D زیاد در بدن بحث می کنیم.

کمبود ویتامین D و مسمومیت با عوارض جانبی ویتامین D

ویتامین D در جذب کلسیم، عملکرد سیستم ایمنی و حفظ سلامت استخوان ها، عضلات و قلب نقش دارد. این ویتامین به طور طبیعی در برخی از مواد غذایی وجود دارد و گاهی نیز توسط بدن و زمانی که پوست در معرض نور خورشید قرار می گیرد، تولید می شود.

با این حال، جدا از ماهی های چرب، چند ماده غذایی دیگر نیز وجود دارد که غنی از ویتامین D می باشند. اما دریافت این ویتامین از طریق مواد غذایی کمتر رخ می دهد. اکثر افراد از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید ویتامین D مورد نیاز بدن خود را تامین می کنند.

از این جهت، کمبود این ویتامین بسیار معمول است. در واقع، برآورد شده است که حدود ۱ میلیارد نفر در سراسر جهان کمبود ویتامین D دارند. ویتامین D2 و ویتامین D3 را می توان در فرم مکمل مصرف کرد. ویتامین D3 در پاسخ به تماس با نور خورشید در بدن تولید می شود و در محصولات حیوانی یافت می شود. در حالی که ویتامین D2 در گیاهان وجود دارد. هر ۱۰۰ IU از ویتامین D3 که در روز مصرف می کنید، میزان ویتامین D خون را به میزان ۱ نانوگرم در میلی لیتر (۲٫۵ نانو مولار در لیتر) افزایش می دهد.

عوارض جانبی ویتامین D

مصرف دوزهای بسیار بالایی از ویتامین D3 برای مدت زمان طولانی می تواند باعث ایجاد عوارض جانبی ویتامین D زیاد در بدن شود.

مسمومیت با ویتامین D زمانی رخ می دهد که سطح این ویتامین در خون بالاتر از ۱۵۰ نانوگرم در میلی لیتر (۳۷۵ نانومول در لیتر) می شود. از آنجا که ویتامین در چربی بدن ذخیره می شود و به آرامی به جریان خون منتقل می شود، اثرات مسمومیت با آن ممکن است تا چند ماه پس از مصرف مکمل ها ادامه یابد.

عوارض جانبی ویتامین D زیاد در بدن با مصرف مکمل های این ویتامین نیز ایجاد می شود. یعنی شما نمی توانید از طریق رژیم غذایی و قرار گرفتن در معرض آفتاب به تنهایی از این عوارض خطرناک برخوردار شوید.

افزایش سطح ویتامین D خون

دستیابی به سطح کافی ویتامین D در خون ممکن است باعث تقویت ایمنی و محافظت از بدن در برابر بیماری هایی مانند پوکی استخوان و سرطان شود. با این حال، توافق جهانی در مورد دامنه مطلوب وجود این ماده در خون وجود ندارد.

اگر چه ۳۰ نانو گرم در میلی لیتر ویتامین D در بدن مطلوب است اما باید سعی کنید این ویتامین را در خون به بیش از ۱۰۰ نانو گرم در میلی لیتر نرسانید.

علیرغم این واقعیت که بسیاری از افراد در حال حاضر مکمل های ویتامین D مصرف می کنند، اما تعداد افرادی که سطح این ویتامین در خونشان بیش از ۱۰۰ نانو گرم در میلی لیتر است بسیار کم است.

در یک مطالعه که اخیر انجام شده است بیش از ۲۰،۰۰۰ نفر طی یک دوره ۱۰ ساله مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های این مطالعه نشان داد که فقط ۳۷ نفر از این افراد در طی ۱۰ سال سطح ویتامین دی خونشان بیشتر از ۱۰۰ نانو گرم در میلی لیتر شد. فقط یک نفر از این افراد با ۳۶۴ نانو گرم در میلی لیتر ویتامین D در خون شاهد مسمومیت بود.

در یک مطالعه موردی، ویتامین D در خون یک زن پس از مصرف مکمل به ۴۷۶ نانو گرم در میلی لیتر رسید. این زن به مدت دو ما هر روز ۱۸۶،۹۰۰ IU ویتامین D3 مصرف کرده بود. این مقدار مصرف ۴۷ برابر بیشتر از حد معمول و استاندارد یعنی ۴۰۰۰ IU در روز بود. این زن با داشتن

  • خستگی
  • فراموشی
  • تهوع
  • استفراغ
  • لکنت زیان

و سایر علائم در بیمارستان بستری شد.

افزایش سطح کلسیم خون

ویتامین D به بدن کمک می کند تا کلسیم موجود در مواد غذایی که می خورید را جذب کند. در واقع، این نقش یکی از مهمترین نقش های این ویتامین در بدن است. با این حال، در صورت مصرف بیش از حد ویتامین D، کلسیم خون ممکن است به سطحی برسد که سبب ایجاد علائم خطرناکی  شود.

نشانه های هیپرکلسمی یا افزایش سطح کلسیم در خون عبارتند از:

  • مشکلات گوارشی، مانند استفراغ، تهوع و درد معده
  • خستگی
  • سرگیجه
  • سردرگمی
  • تشنگی بیش از حد
  • تکرر ادرار

محدوده طبیعی کلسیم خون ۸٫۵ الی ۱۰٫۲ میلی گرم بر دسی لیتر است.

در یک مطالعه موردی، یک مرد مسن مبتلا به زوال عقل که ۵۰۰۰۰ واحد ویتامین D به صورت روزانه به مدت ۶ ماه مصرف کرده بود، بارها و بارها در معرض علائم مربوط به افزایش سطح کلسیم قرار داشت.

عوارض جانبی ویتامین D زیاد در بدن
عوارض جانبی ویتامین D زیاد در بدن

تهوع، استفراغ و کاهش اشتها

برخی از عوارض جانبی ویتامین D زیاد در بدن به وجود کلسیم بیش از حد در خون مربوط می شود. این عوارض عبارتند از:

  • حالت تهوع
  • استفراغ
  • کاهش اشتها

با این حال، این علائم در همه افرادی که سطح کلسیم در خونشان بالا است وجود ندارد. یک مطالعه به بررسی ۱۰ نفر که سطح کلسیم بیش از حد در خون را پس از مصرف ویتامین D برای تصحیح کمبود این ویتامین مصرف کرده بودند پرداخت. چهار نفر از این افراد حالت تهوع و استفراغ و سه نفر کاهش اشتها را شاهد بودند.

البته در مطالعات مختلف پاسخ های مشابه به مصرف مکمل ویتامین D گزارش شده است. البته در یکی از مطالعات مشخص شد، یک زن که از مکملی استفاده کرده بود که ویتامین D بدن را ۷۸ برابر بیشتر از حد مجاز کرده بود، تهوع و کاهش وزن را تجربه کرد. این علائم معمولا زمانی رخ می دهند که کلسیم خون به بیش از ۱۲ میلی گرم در دسی لیتر برسد.

درد معده، یبوست یا اسهال

درد معده، یبوست و اسهال شایع ترین مشکلات گوارشی هستند که اغلب به عدم تحمل غذا یا سندرم روده تحریک پذیر مرتبط می شوند. با این حال، این نشانه ها می توانند نشانه افزایش سطح کلسیم ناشی از مسمومیت با ویتامین D نیز باشند.

این علائم ممکن است در افرادی که دوزهای بالایی از ویتامین D را دریافت می کنند تا کمبود آن را بهبود بخشند مشاهده شود. همانند سایر علائم، این واکنش هم حتی زمانی که سطح ویتامین D خون طبیعی است ممکن است رخ دهد.

در یک مطالعه موردی، مصرف مکمل های نامرغوب حاوی ویتامین D توسط یک پسر نوجوان باعث درد شکم و یبوست شد. این در حالی است که برادر او با وجود مصرف همان مکمل عوارض جانبی نداشت.

در یک مطالعه موردی دیگر، یک کودک ۱۸ ماهه که ۵۰ هزار واحد ویتامین D3 به مدت سه ماه دریافت کرده بود شاهد علائم زیر بود:

این علائم در این نوزاد پس از قطع مصرف مکمل از بین رفت.

کاهش تراکم استخوان

از آنجا که ویتامین D نقش مهمی در جذب کلسیم و متابولیسم استخوان دارد، دریافت کافی این ویتامین برای قوی نگه داشتن استخوان ها ضروری است. با این حال، مصرف بیش از حد ویتامین D می تواند برای سلامت استخوان ها مضر باشد.

اگر چه بسیاری از نشانه های ازدیاد ویتامین D در بدن به مقدار زیاد کلسیم در خون مربوط می شود، اما برخی محققان معتقدند که مصرف زیاد ویتامین D ممکن است باعث کم شدن ویتامین K2 در خون شود.

یکی از مهمترین وظایف ویتامین K2 در خون این است که کلسیم را در استخوان ها و خارج از خون حفظ کند. اعتقاد بر این است که افزایش سطح ویتامین D در بدن می تواند فعالیت ویتامین K2 را کاهش دهد.

برای محافظت از خود در مقابل کاهش تراکم استخوان، از مصرف بیش از حد مکمل های حاوی ویتامین D و مکمل های ویتامین K2 اجتناب کنید. در کنار این کار می توانید غذاهای غنی از ویتامین K2 مانند موارد زیر را مصرف کنید:

  • لبنیات
  • گوشت حیوانات علف خوار

نارسایی کلیه

مصرف بیش از حد ویتامین D اغلب باعث آسیب کلیوی می شود. در یک مطالعه موردی، یک مرد به دلیل آسیب کلیوی که به خاطر افزایش سطح کلسیم در خون و سایر علائم پس از دریافت ویتامین D تزریقی ایجاد شده بود، بستری شد.

در واقع، در بیشتر مطالعات، آسیب های شدید کلیوی در افراد مبتلا به مسمومیت با ویتامین D گزارش شده است. البته نارسایی کلیه با هیدراتاسیون خوراکی یا داخل وریدی و دارو درمان می شود.

نکته آخر

ویتامین D برای سلامتی کلی بدن بسیار مهم است. حتی اگر رژیم غذایی سالمی داشته باشید، ممکن است لازم باشد که برای رساندن این ماده در بدن به سطح مطلوب، مکمل مصرف کنید.

با این وجود مصرف زیاد این ویتامین ممکن است برای بدن مضر باشد. بنابراین اطمینان حاصل کنید که بیش از دوز توصیه شده از این ویتامین را استفاده نمی کنید. به طور کلی ویتامین دی مصرفی روزانه باید حدود ۴،۰۰۰ IU یا کمتر از آن باشد.

علاوه بر این، باید اطمینان حاصل کنید که از مکمل های ارائه شده توسط تولید کنندگان معتبر خریداری کنید تا خطر بروز مسمومیت را به حداقل برسانید.

اگر مکمل ویتامین D مصرف می کنیم و در معرض هر کدام از علائم ذکر شده در این مقاله هستید، در اسرع وقت با پزشک متخصص مشورت کنید.