برای بسیاری از افراد، مصرف داروهای درمان افسردگی به معنی تجربه نوعی از اختلال عملکرد جنسی است. اما با این وجود کارشناسان هنوز در حال تحقیق بر روی عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی هستند. آن ها در پی کشف علت رخ دادن این عوارض و چگونگی پیشگیری از آن ها می باشند. البته برخی از داروهای ضد افسردگی، عوارض جانبی جنسی کمتری دارند و همچنین راه های امیدوار کننده برای مدیریت و یا جلوگیری از این عوارض وجود دارد.
محتویات این مقاله مجله پیام سلامت را به موضوعات زیر اختصاص داده ایم:
- عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی در مردان و زنان کدامند؟
- چگونه داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی جنسی ایجاد می کنند؟
- کدام داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی جنسی کمتری نسبت به بقیه دارند؟
- روش مدیریت عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی چیست؟
عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی در مردان و زنان
داروهای ضد افسردگی می توانند طیف گسترده ای از عوارض جانبی را ایجاد کنند. به طوری که مشکلات روده ناشی از اضطراب توسط افرادی که داروهای ضد افسردگی مصرف می کنند، بیشتر گزارش می شود. تا همین اواخر، عوارض جانبی جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی برای پزشکان کاملا روشن نبود.
اما تحقیقی که اخیرا توسط Drug, Healthcare and Patient Safety منتشر شده است نشان می دهد که علائم و نشانه های اختلال عملکرد جنسی ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی عبارتند از:
- کاهش میل جنسی
- کاهش هیجان جنسی
- تقلیل و یا تاخیر در رسیدن به ارگاسم
- افت حسی
- برانگیختگی مداوم تناسلی
این علائم می توانند از فردی به فرد دیگر تغییر کنند. همچنین برخی از علائم نیز در مردان و زنان اختصاصی است. شایع ترین علامت اختصاصی مردان عبارتند از:
- عدم توانایی در نعوظ
- نعوظ مداوم
- نعوظ دردناک
گاهی نیز ممکن است مردان تاخیر در انزال یا انزال دردناک را تجربه کنند.
علائم خاص اختلال عملکرد جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی در زنان عبارتند از:
- ترشح شیر از پستان بدون وجود بارداری یا قرار گرفتن در دوران شیردهی
- بی حسی در واژن و نوک سینه ها
علائم و نشانه های اختلال عملکرد جنسی می تواند بر روی کیفیت زندگی شخصی تاثیر گذار باشد. این عوارض روابط را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب کاهش اعتماد به نفس خواهند شد. برخی از افراد با قطع مصرف دارو، از علائم رهایی پیدا می کنند.
با این حال، باید توجه کنید که قطع یکباره داروهای ضد افسردگی می تواند عوارض خطرناکی داشته باشد. به همین دلیل به افرادی که در حال تجربه عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی هستند توصیه می شود که به جای قطع مصرف دارو، برخی از تکنیک های مدیریت عوارض را امتحان کنند.
چگونه داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی جنسی ایجاد می کنند؟
چگونگی ایجاد عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی هنوز برای دانشمندان کاملا شناخته شده نیست. زیرا افسردگی به خودی خود می تواند عوارض جانبی جنسی داشته باشد. بنابراین افتراق بین ایجاد اختلال جنسی توسط دارو یا خود بیماری کمی دشوار است.
عوارض جانبی، با توجه به این واقعیت که هر دارویی در بدن کمی متفاوت تر از داروی دیگر عمل می کند، مختلف است. به عنوان مثال، مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI ها) با افزایش میزان سروتونین در گردش خون در مغز بیماری را درمان می کند. سروتونین کمک می کند تا بیمار احساس افسردگی و اضطرب کمتری داشته باشند. از طرفی سروتونین بیش از حد ممکن است فعالیت جنسی فرد را مهار کرده و تجربه لذت جنسی را برای او دشوار کند.
نظریه دیگر این است که با افزایش سروتونین، سطح دوپامین کاهش می یابد. دوپامین یک ماده شیمیایی در بدن است که احساس تحریک را ایجاد می کند. به همین دلیل دوپامین کمتر در بدن، ممکن است احساس تحریک جنسی را سخت تر کند.
کدام داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی جنسی کمتری نسبت به بقیه دارند؟
هر کدام از داروهای ضد افسردگی در بدن متفاوت عمل می کنند. بنابراین نوع داروی ضد افسردگی به ایجاد عوارض جانبی جنسی مرتبط است. اما عمده ترین عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی به دلیل مصرف داروهای زیر ایجاد می شوند:
بازدارنده های باز جذب سروتونین (SSRI ها)
در حالی که بسیاری از افراد، پس از استفاده از داروهای ضد افسردگی، اختلالات جنسی را تجربه می کنند اما گزارش های حاکی از آن است که عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی بیشتر بعد از مصرف داروهای SSRI رخ می دهد. این داروها با نام های تجاری زیر فروخته می شود:
- سرترالین
- پروزاک
- پاکسیل
گزارشی که توسط مجله Drug, Healthcare and Patient Safety در US National Library of Medicine National Institutes of Health منتشر شده است نشان می دهد که ۵۸ تا ۷۰ درصد از افرادی که از SSRI ها استفاده می کنند تجربه عوارض جانبی جنسی را دارند.
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCAs)
TCAs هایی مانند آمی تریپتیلین ممکن است یک گزینه بهتر برای بسیاری از بیماران باشد. آمی تریپتیلین موجب می شود که حدود ۷٫۷ الی ۱۰ درصد از افراد افسرده، عوارض جانبی جنسی را تجربه کنند. به نظر می رسد که داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای یک گزینه بسیار بهتری نسبت به بازدارنده های باز جذب سروتونین برای افراد مبتلا به اختلالات جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی باشد.
مسدود کننده ۵-HT2
بر اساس گزارش منتشر شده در مجله Drug, Healthcare and Patient Safety، کسانی که از مسدود کننده ۵-HT2 استفاده می کنند نسبت به کسانی که از بازدارنده های باز جذب سروتونین استفاده می کنند علائم کمتری از اختلال عملکرد جنسی دارند.
به عنوان مثال در یک تحقیق مشخص شد که، ۸ درصد از افرادی که از داروی نفازودون استفاده می کردند تجربه عوارض جانبی جنسی را داشتنند. در حالی که عوارض جانبی جنسی داروی میرتازاپین در ۲۴ درصد از موارد مصرف مشاهد شده است. این ارقام بسیار پایین تر از چیزی است که مصرف کنندگان داروهای بازدارنده های باز جذب سروتونین گزارش داده اند.
بازدارنده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
با توجه به گزارش مجله Family Practice آفریقای جنوبی، MAOI ها خاص با عوارض جانبی جنسی همراه هستند. ارقام مربوط به این عوارض به نوع MAOI بستگی دارد. به عنوان مثال، داروی فنلزین با اختلال عملکرد جنسی در ۴۰ درصد از موارد همراه است.
مهار کننده برگشت پذیر یا مونوآمین اکسیداز (ریما)
زمانی که بحث از عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی است، بسیاری از مصرف کنندگان به یاد داروی موکلوبماید می افتند. به نظر می رسد که موکلوبماید عوارض جانبی جنسی کمتری ایجاد می کند. کمتر از ۴ درصد از مصرف کنندگان موکلوبماید، عوارض جانبی جنسی را گزارش داده اند.
مدیریت عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی
اختلال عملکرد جنسی یک عارضه جانبی دائمی ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی نیست. در برخی از موارد، بیماران این علائم را در چند هفته اول یا ماه ها اول مصرف دارو تجربه می کنند و پس از آن علائم شدت کمتری پیدا خواهد کرد. بسیاری از مصرف کنندگان داروهای ضد افسردگی نیز می توانند از طریق مدیریت عوارض جانبی جنسی خود، به کمک یکی از روش های زیر، علائم را کمتر کنند.
تعویض دارو
اگر عوارض جانبی ناشی از داروهای ضد افسردگی شدید یا بسیار پایدار باشد، ممکن است تغییر دارو و استفاده از داروهای دیگر مفید باشد. فقط نباید فراموش کنید که تعویض دارو باید به تدریج و تحت نظر پزشک انجام شود. پس از یک دوره آزمایشی مناسب، پزشک می تواند نوع و دوز مناسب دارو که عوارض جانبی ایجاد نمی کند را پیدا کند.
کاهش دوز
دوز دارو ممکن است در عوارض جانبی جنسی و تجارب بیمار تاثیر بگذارد. اگر احساس می کنید که دوز داروی مصرفیتان زیاد است، بهتر است با پزشک مشورت کنید. به این ترتیب پزشک دوز دارو را کم کرده و نظارت دقیقی بر روی علائم شما خواهد داشت. آنقدر این کار را تکرار می کند که کمترین دوز مناسب با حال بیمار که برای درمان بیماری نیز مفید است را پیدا کند.
تغییرات شخصی
راه هایی زیادی برای افزایش میل جنسی بدون تغییر در داروها وجود دارد. در بسیاری از افراد مصرف کننده از داروهای ضد افسردگی، اراده انجام رابطه جنسی تحت تاثیر قرار می گیرد. یعنی فرد ممکن است از نظر جنسی تحریک شود، اما اراده کافی برای برقراری رابطه جنسی را ندارد.
در این حالت تکنیک های زیادی که موجب تحریک جنسی می شوند وجود دارد. ضمن این که به همین منظور داروهای گیاهی و روش های سنتی نیز برای افزایش میل جنسی تعریف شده اند. اما با این وجود پزشکان به کسانی که از داروهای ضد افسردگی به صورت روزانه استفاده می کنند توصیه می کنند که قبل از مصرف دارو رابطه جنسی خود را انجام دهند. در برخی موارد، اضافه کردن یک دارو محرک جنسی می تواند به بهبود میل جنسی کمک کند.
از آنجا که داروهای ضد افسردگی میزان دوپامین در بدن را کاهش می دهند، راه های افزایش طبیعی سطح دوپامین نیز می تواند در کاهش عوارض جنسی داروهای ضد افسردگی موثر باشد. برای این منظور استراحت کافی، داشتن فعالیت بدنی و کاهش سطح استرس می تواند کمک کننده باشد.
داروهای ضد افسردگی بسیاری در بازار وجود دارند که به این عوارض جانبی جنسی مرتبط هستند. علائم این عوارض از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما همه آن ها تا حد زیادی می توانند زندگی یک فرد را تحت تاثیر قرار دهند.
مدیریت این عوارض جانبی می تواند ترکیبی از تغییر شیوه زندگی، استفاده از دارو های مختلف، و اصلاحات دوز دارو باشد. مشورت مستقیم با پزشک، می تواند به کاهش یا از بین بردن عوارض جانبی جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی کمک کند.