یکی از محصول بهداشتی که در سال های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده است، ضدعفونی کننده های دست است. بیشتر مردم برای جلوگیری از آلودگی دست ها با میکروب های عامل بیماری ترجیح می دهند که از این مواد برای تمیز کردن دست ها در طول روز استفاده کنند. علاوه بر محلول های ضد عفونی کننده برخی از افراد از دستمال مرطوب برای رعایت بهداشت استفاده می کنند. این محصولات بیشتر زمانی مورد استفاده قرار می گیرند که صابون و آب در دسترس نیست. اما چرا متخصصان توصیه می کنند که از این محصولات مکررا استفاده نکنید؟ برای آشنایی هر چه بیشتر با عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست ها ما را تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراهی کنید.

قبل از استفاده از این محصولات دو سوال اصلی در ذهن ما ایجاد می شود:

  • آیا یک ماده یا دستمال ضد عفونی کننده دست می تواند به عنوان جایگزین مناسبی برای شستشوی با آب و صابون استفاده شود؟
  • آیا این محصولات می توانند تمام میکروب هایی که باعث بیماری می شوند را از بین ببرند؟

این درست است که مواد ضد عفونی کننده دست، میکروب ها را از بین می برند، اما مهم است که استفاده از آنها را محدود کنید. استفاده بیش از حد از این محصولات بهداشتی دارای عوارض خاصی است که می تواند مشکلاتی را در بدن ایجاد کند.

عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست

ماده مضر تریکلوزان

در اکثر مواد ضد عفونی کننده تجاری، یک ماده شیمیایی معمولی برای افزایش خواص ضد باکتریایی محصولات استفاده می شود که نام آن تریکلوزان است. اما عوارض ناشی از این ماده ممکن است از فوایدش بیشتر باشد. این ماده شیمیایی می تواند باعث ایجاد مقاومت در باکتری ها در برابر آنتی بیوتیک ها شود.

با توجه به مطالعات انجام شده در سال ۲۰۰۶ که نتایج آن در Microbial Drug Resistance منتشر شده، استفاده گسترده از تریکلوزان، به دلیل ایجاد مقاومت به آنتی بیوتیک ممکن است خطرات بالقوه ای را برای سلامت عمومی بدن به همراه داشته باشد. یکی دیگر از مطالعاتی که در سال ۲۰۱۴ در Frontiers in Microbiology منتشر شده است نیز یادآور می شود که این ماده شیمیایی ممکن است در برابر چند دارو در بدن مقاومت ایجاد کند.

مطالعات منتشر شده در سال ۲۰۱۲ در Proceedings of the National Academy of Sciences اشاره می کند که تریکلوزان، یک ماده شیمیایی است که به دلیل خواص ضد باکتری در حجم زیاد در محصولات بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده آلاینده ای است که برای رشد بدن انسان و محیط زیست نگرانی هایی را به دنبال دارد.

این مطالعه نشان می دهد که این ماده شیمیایی می تواند بر روی انقباض عضله قلب و عضلات اسکلتی تاثیر منفی داشته باشد.

مسمومیت با الکل

عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست ها
عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست ها

حتی اگر مواد ضد عفونی کننده دست ها حاوی تریکلوزان نباشند، بدان معنی نیست که استفاده از آن ها کاملا ایمن است. یکی دیگر از مواد فعال در برخی از مواد ضد عفونی کننده دست، الکل است که به عنوان یک عامل ضد میکروبی برای کشتن باکتری ها در این محصولات عمل می کند.

ضد عفونی کننده های دست که حاوی حدود ۶۵ درصد الکل هستند، هنگام استفاده بر روی پوست ممکن است به بدن آسیب برسانند. اتیل الکل با اختلالات ایمنی و حساسیت بالا در بدن که می تواند آسم و درماتیت مزمن ایجاد کند، مرتبط است.

بسیاری از مواد ضد عفونی کننده دست شامل ایزوپروپیل الکل می باشد. این ماده یک محصول پتروشیمی است که برای بدن سمی می باشد.

بی تاثیر در مقابل نوروویروس

نورویروس، که باعث اسهال و استفراغ می شود، بسیار مسری است و می تواند هر کسی را آلوده کند. محلول های ضد عفونی کننده دست در جلوگیری از انتقال این ویروس موثر نیستند.

یک مطالعه که در سال ۲۰۱۰ در Applied and Environmental Microbiology منتشر شده نشان داد که استفاده از محلول های ضد عفونی کننده الکلی بر کنترل انتقال پاتوژن نورویروس در انسان نسبتا بی تاثیر است.

این مطالعه نیاز به کشف و ارزیابی محصولات جدید که این گروه مهم از ویروس ها را نیز شامل می شوند را نشان می دهد.

به علاوه، یک مطالعه که در سال ۲۰۱۱ در مجله Canadian Medical Association منتشر شد، دریافت که پزشکانی که از محلول های ضد عفونی کننده دست به جای آب و صابون استفاده می کنند ۶ برابر بیشتر به نوروویروس مبتلا می شوند.

بی تاثیر بر روی دست های بسیار کثیف

عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست ها
عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست ها

پس از استفاده از مواد ضد عفونی کننده دست، همه ما فکر می کنیم که دست هایمان کاملا پاک شده اند. اما در حقیقت، اگر دست هایتان خیلی کثیف باشند، این مواد تاثیری روی باکتری ها و میکروب های روی دست ندارند. این یکی از دلایلی است که به خاطر آن محققان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها توصیه می کنند که برای ضد عفونی کردن دست ها حتما آن ها را با آب گرم و صابون بشویید.

تحقیق سال ۲۰۱۰ که در مجله Food Protection منتشر شده اعلام کرده است که ضد عفونی کننده ها و دستمال های مرطوب مخصوص این کار ممکن است برای هر وضعیت سازگار نباشد. بنابراین فقط زمانی از این محصولات استفاده کنید که آب گرم و صابون وجود ندارد و یا در دسترس نیست.

خشکی پوست

یکی از عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست عوارض پوست به خصوص خشکی پوست است.

الکل زیاد در بعضی از مواد ضد عفونی کننده ممکن است چربی طبیعی پوست را از بین ببرد. این تخریب به نوبه خود می تواند عملکرد محافظتی پوست را کاهش دهد و باعث خشکی پوست، قرمزی و حتی پوسته پوسته شدن پوست شود.

ضد عفونی کننده های ضد باکتریایی ممکن است باعث حساسیت پوستی شده و عوارضی مانند خارش، احساس سوزش یا خشکی پوست را ایجاد کنند. به همین دلیل نباید برای تمیز کردن پوست کودکان از این محصولات استفاده کرد. زیرا پوست کودکان حساس تر است.

استفاده از مواد شیمیایی ناشناخته برای افزایش عطر محصولات

عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست ها
عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست ها

بسیاری از مواد ضد عفونی کننده دست شامل رایحه های شیمیایی هستند که می توانند باعث تحریک شدن آلرژی و ایجاد اختلال هورمونی شوند.

رایحه های مصنوعی اغلب حاوی فتالات هستند که باعث اختلال در غدد درون ریز می شوند و کارکرد هورمون ها را تقلید می کنند. آنها حتی ممکن است تغییرات ژنتیکی ایجاد کنند.

بنابراین از مصرف مواد ضد عفونی کنند که دارای عطر و بوی قوی هستند اجتناب کنید. مگر اینکه برچسب روی آن ها نشان دهد که حاوی روغن های گیاهی بوده و مواد شیمیایی خطرناک ندارند. اگر مجبور هستید که از این محصولات استفاده کنید، محصولی را انتخاب کنید که فاقد عطر باشد.

ایجاد آلرژی

بر طبق تحقیقات منتشر شده در Environmental Health Perspectives در سال ۲۰۱۱، کودکان زیر ۱۸ سال که زیاد در معرض تریکلوزان هستند، نسبت به آلرژی فصلی بیشتر حساسیت دارند.

بنابراین استفاده از این محصولات موجب می شود که کودکان بیشتر به آلرژی حساس شوند. از طرفی پدر و مادر نیز مسئول هستند که اجازه ندهند بچه ها در معرض باکتری ها قرار گیرند. گاهی این باکتری ها باعث افزایش خطر ابتلا به آلرژی و بیماری های خود ایمنی می شوند.

عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست ها
عوارض مصرف مکرر مواد ضد عفونی کننده دست ها

محصولات قابل اشتعال

از آنجا که میزان الکل در مایعات ضد عفونی کننده دست زیاد است، این محصولات قابل اشتعال هستند. ژل الکل می تواند آتش بگیرد و یک شعله آبی شفاف تولید کند. در صورتی که ماده ضد عفونی کننده دست احتراق کند، مونوکسید کربن و دی اکسید کربن تشکیل می شود.

برای کاهش خطر آتش سوزی، بعد از مصرف این ژل ها باید صبر کنید تا دست ها کاملا خشک شود. ضمن این که باید از قرار دادن این محصولات در کنار شعله به شدت خودداری کنید.

نکات مهم در مورد استفاده از این محصولات

  • شستشوی دست با آب گرم و صابون همیشه بهترین گزینه برای محافظت از بدن در برابر پاتوژن ها است.
  • هنگامی که این امکان وجود ندارد از محصولاتی استفاده کنید که تا جای ممکن حاوی مواد مضر کمتری هستند. برای اطلاع از مواد اولیه موجود در این محصولات برچسب روی آن ها را مطالعه کنید.
  • برای استفاده از این محصولات کمی ژل را روی دست ریخته و دو دست را به گونه به هم بمالید که تمام زوایای دست به ژل آغشته شود. تا زمانی که دستتان کاملا خشک نشده به چیزی دست بزنید. خشک شدن دست معمولا ۳۰ ثانیه طول می کشد. در این مدت سعی کنید به خوراکی ها هم دست نزنید.
  • از محصولات ضد عفونی کننده دست برای کشتن کنه و شپش استفاده نکنید.