فتق دیسک بین مهرها چیست؟ چه علائمی دارد؟ و چگونه درمان می شود؟

فتق دیسک بین مهرها اشاره به مشکلی دارد که برای بالشتک های لاستیکی (دیسک) بین استخوان های ستون فقرات افراد (مهره) رخ می دهد. دیسک ستون فقرات کمی شبیه به دونات، با یک مرکز نرمتر و قسمت بیرونی سخت تر است. گاهی اوقات به دلیل ضعیف شدن دیسک و یا پارگی دیسک، فتق دیسک بین مهرهای رخ می دهد که موجب می شود بخش نرم و ژله ای از طریق یک شکاف به سمت قسمت بیرونی و سخت تر هل داده شود.

برای آشنایی بیشتر با ستون فقرات بر روی تصویر زیر کلیک کرده و منتظر بمانید تا تصویر کاملا بارگذاری شود. سپس با استفاده از نگه داشتن کلیک و حرکت موس می توانید تصویر متحرک ستون فقرات را مشاهده کنید.

فتق دیسک بین مهرها می تواند اعصاب مجاور را تحریک و در نتیجه درد، بی حسی یا ضعف در یک بازو یا پا ایجاد کند. از سوی دیگر، بسیاری از افراد نیز هیچ نشانه از فتق دیسک بین مهرها ندارند. اکثر کسانی که فتق دیسک بین مهرها را تجربه می کنند، برای رفع مشکل، نیاز به عمل جراحی ندارند.

شما می توانید به فتق دیسک بدون اطلاع از آن مبتلا باشید. فتق دیسک گاهی اوقات بر روی تصاویر نخاعی افرادی که هیچ نشانه ای از مشکل دیسک ندارند، مشاهده می شود. اما برخی از فتق دیسک ها می توانند دردناک باشند. این عارضه بیشتر در کمر (ستون فقرات کمری) شایع است، اگر چه آنها می تواند در گردن (ستون فقرات گردنی) نیز رخ دهند.

علائم و نشانه های فتق دیسک بین مهرها

برخی از علائم ابتلا به شرح زیر است:

بازو یا پا درد

اگر فتق دیسک بین مهرها در قسمت پایین کمر باشد، شما معمولا احساس درد شدید در باسن، ران و ساق پا دارید. این درد ممکن است در بخشی از پا نیز احساس شود. اگر فتق دیسک بین مهرها در گردن باشد، درد به طور معمول در شانه و بازو شدید است. این درد ممکن است هنگامی که سرفه و عطسه می کنید و یا ستون فقرات در موقعیت خاصی قرار می گیرد، به دست و یا ساق پا سرایت کند.

بی حسی یا سوزش

افرادی که فتق دیسک بین مهرها دارند اغلب بی حسی یا سوزن سوزن شدن را در بخشی از بدن، که توسط اعصاب آسیب دیده ایجاد می شود،  تجربه می کنند.

ضعف

عضلاتی که تحت فشار عصبی هستند تمایل به ضعف دارند. این ضعف ممکن است باعث شود تلو تلو بخورید و یا در بلند شدن از جایتان اختلال توانایی داشته باشید.

چه هنگام باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر گردن درد و یا کمر درد به سمت پایین دست یا پا امتداد یافت، و یا بی حسی و سوزن سوزن شدن همراه ضعف بود باید به پزشک مراجعه کنید.

فتق دیسک است اغلب نتیجه پارگی به نام دژنراسیون دیسک است که بر اثر پیری ایجاد می شود. با افزایش سن، دیسک های ستون فقرات، محتوای آب درون خود را از دست داده و خشک می شوند. این موضوع باعث می شود کمتر انعطاف پذیر شده و بیشتر مستعد ابتلا به پارگی شوند. به طوری که حتی با فشار جزئی و یا حرکت ناگهانی دچار فتق می شوند.

در اکثر موارد نمی توان علت دقیق فتق دیسک بین مهرها را مشخص کرد. گاهی اوقات بلند کردن اشیاء سنگین می تواند به فتق دیسک منجر شود. اما به ندرت، یک رویداد آسیب زا مانند سقوط یا ضربه به پشت می تواند این عارضه را ایجاد کند.

با این حال در صورت مشاهده موارد زیر سریعا به پزشک مراجعه کنید. ممکن است با توجه به علائم، پزشک شما را به یک دکتر متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، ارتوپدی، متخصص مغز و اعصاب و جراحی مغز و اعصاب ارجاع دهد.

  • بدتر شدن علائم: درد، بی حسی یا ضعف به حدی زیاد باشد که فعالیت های روزانه را مختل کند.
  • اختلال در عملکرد روده یا مثانه: اگر مبتلا به بی اختیاری ادرار شوید یا در ادرار کردن، حتی زمان که مثانه تان پر است مشکل داشتید.
  • بی حسی فراگیر: گسترش بی حسی به ران درونی، پشت پاها و منطقه اطراف مقعد.
فتق دیسک بین مهرها چیست؟ چه علائمی دارد؟ و چگونه درمان می شود؟
فتق دیسک بین مهرها چیست؟ چه علائمی دارد؟ و چگونه درمان می شود؟

عوامل خطر در ابتلا به فتق دیسک بین مهرها

عواملی که خطر ابتلا به فتق دیسک بین مهرها را افزایش می دهد شامل موارد زیر است:

  • وزن: وزن بیش از حد بدن باعث استرس و فشار اضافی بر روی دیسک کمر می شود.
  • شغل: افرادی که دارای مشاغل یدی هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند. کارهایی که بلند کردن، کشیدن، هل دادن و خم شدن مکرر در آن ها وجود دارد نیز ممکن است خطر ابتلا به فتق دیسک بین مهرها را افزایش دهد.
  • ژنتیک: برخی از افراد به صورت ژنتیکی مستعد ابتلا به توسعه فتق دیسک بین مهرها هستند.

نخاع تا قسمت پایین تر از کانال نخاعی گسترش یافته است. درست در زیر کمر، طناب نخاعی به یک گروه از ریشه های عصبی طولانی که شبیه دم اسب است، تقسیم شده است. به ندرت، فتق دیسک می تواند تمام رشته های دم اسب را فشرده کند. عمل جراحی اضطراری ممکن است برای جلوگیری از ضعف دائمی یا فلج ضروری باشد.

آنچه شما می توانید قبل از معاینات انجام دهید

قبل از مراجعه به پزشک یک لیست که شامل پاسخ به سوالات زیر است را تهیه کنید.

  • اولین بار چه زمانی شروع به تجربه علائم کردید؟
  • آیا با بلند کردن، هل دادن یا کشیدن هر چیزی برای اولین بار علائم احساس می شود؟
  • درد، شما را از شرکت در فعالیت های عادی دور می کند؟
  • چه چیزی موجب بهبود علائم می شود؟
  • چه چیزی موجب بدتر شدن نشانه ها می شود؟
  • چه داروها و یا مکمل هایی استفاده می کنید؟

دکتر از شما چه خواهد پرسید؟

دکتر ممکن است برخی از سوالات زیر را بپرسد:

  • آیا درد شما به دستها و پاها کشیده می شود؟
  • آیا شما احساس ضعف یا بی حسی در دست ها و پاها خود دارید؟
  • آیا متوجه هر گونه تغییر در عادات روده یا مثانه خود شده اید؟
  • آیا سرفه یا عطسه درد را در ساق پا بدتر می کند؟
  • آیا درد با خواب و یا کار شما تداخل دارد؟

در معاینه فیزیکی، دکتر از شما می خواهد تا بر روی تخت نشسته و پاهای خود را در موقعیت های مختلف تکان دهید. این کار به شناسایی علت درد کمک می کند. پزشک همچنین ممکن است یک معاینه عصبی برای بررسی بیشتر موارد زیر انجام دهد:

  • رفلکس
  • قدرت عضلانی
  • توانایی راه رفتن
  • توانایی احساس لمس یا لرزش

در اغلب موارد برای تشخیص فتق دیسک بین مهرها، معاینه فیزیکی و تاریخچه پزشکی لازم هستند. اگر پزشک با انجام تست های بالا به بیش از یک بیماری مشکوک باشد ممکن است آزمایش های زیر را نیز تجویز کند.

آزمایشات تصویربرداری

  • اشعه X: این آزمایش معمولا برای رد سایر علل کمر درد، مانند عفونت، تومور، مسائل ستون مهره ها و یا شکستگی استخوان ها تجویز می شود.
  • توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن): سی تی اسکنر یک سری از اشعه های X را از جهات مختلف وارد بدن کرده و سپس از ترکیب آنها، تصاویر مقطعی از ستون فقرات و ساختارهای اطراف آن ایجاد می کند.
  • تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای این آزمایش استفاده می شود. ام آر آی برای ایجاد تصاویر از ساختار داخلی بدن شما انجام می شود. این آزمایش می تواند برای تایید مکان دقیق فتق و دیدن اعصابی که تحت تاثیر قرار دارند، مورد استفاده قرار گیرد.
  • Myelogram: یک ماده حاجب به مایع نخاعی تزریق می شود، و پس از آن به وسیله اشعه X عکس گرفته می شود. این تست می تواند میزان فشار بر نخاع یا اعصاب نخاعی را به دلیل فتق دیسک یا بیماری های دیگر، نشان دهد.
  • تست عصب: الکترومایوگرام و هدایت عصبی، تکانه های الکتریکی در حال حرکت همراه بافت عصبی را اندازه گیری کرده و چگونگی کارکرد آن ها را مورد بررسی و مطالعه قرار می دهد. این تست می تواند به تعیین دقیق محل آسیب عصبی کمک کند.

درمان فتق دیسک بین مهرها

درمان محافظه کارانه

در این روش درمان فتق دیسک بین مهرها توصیه می شود از قرار گرفتن در موقعیت های دردناک اجتناب شود و عمدتا از ورزش، دارو و رژیم برنامه ریزی شده برای درمان استفاده می شود. مشاهدات نشان می دهد استفاده از این روش در ۹ نفر از ۱۰ نفر مبتلا به فتق دیسک موفقیت آمیز بوده.

دارو درمانی

  • داروهای ضد درد: اگر درد شما خفیف تا متوسط است، دکتر ممکن است یک داروی ضد درد، مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین IB ) و یا ناپروکسن را تجویز کند.
  • داروهای مخدر: اگر درد شما با داروهای ضد درد بهبود نیابد، دکتر ممکن است داروهای حاوی مخدر ها، مانند کدئین یا یک ترکیب از اکسی کدون-استامینوفن را برای یک زمان کوتاه تجویز کند. تهوع، گیجی و یبوست عوارض جانبی احتمالی این داروها هستند.
  • داروهای ضد درد عصب: داروهایی مانند داروی گاباپنتین (Neurontin، Gralise، Horizant)، پرگابالین (Lyrica)، دولوکستین (سیمبالتا)، ترامادول (Ultram) و آمی تریپتیلین اغلب به تسکین درد اعصاب آسیب دیده کمک می کنند. از آنجا که این داروها عوارض جانبی خفیف تری نسبت به داروهای مخدر دارند، به عنوان اولین داروهای تجویزی برای افرادی که فتق دیسک دارند، استفاده می شوند.
  • شل کننده ها:  اگر شما اسپاسم عضلانی دارید ممکن است داروهای شل کننده عضلات تجویز شوند. آرامبخشی و سرگیجه عوارض جانبی این داروها هستند.
  • تزریق کورتیزون: با تزریق مستقیم کورتیکواستروئیده به منطقه اطراف اعصاب نخاعی ممکن است التهاب کم شود. تصویربرداری ستون فقرات می تواند به هدایت سوزن تزریق کمک کند. گاهی اوقات نیز مصرف یک دوره استروئید خوراکی ممکن است برای کاهش تورم و التهاب تجویز شود.

درمان فیزیکی

درمانگران فیزیکی می توانند با تمرینات طراحی شده، برای به حداقل رساندن درد ناشی از فتق دیسک بین مهرها به شما کمک کنند. فیزیوتراپیست ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

عمل جراحی

تعداد بسیار کمی از افراد با فتق دیسک در نهایت نیاز به عمل جراحی دارند. معمولا اگر درمان محافظه کارانه موفق به بهبود علائم پس از شش هفته نشود، عمل جراحی انجام می شود، به خصوص اگر شما تجربه نشانه های زیر را همچنان داشته باشید:

  • بی حسی یا ضعف
  • مشکل در ایستاده و یا راه رفتن
  • از دست دادن کنترل مثانه و روده

در بسیاری از موارد، جراحان می توانند فقط بخش بیرون زده از دیسک را حذف کنند و به ندرت مجبور می شوند کل دیسک را بردارند. اگر کل دیسک برداشته شود، ممکن است مهره، برای ثبات حرکت ستون فقرات نیاز به سازه های فلزی دست ساز به جای دیسک داشته باشد. به این سازه، دیسک مصنوعی می گویند.

سبک زندگی و درمان های خانگی فتق دیسک

  • داروهای مسکن: داروهایی مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین IB ) و یا ناپروکسن ممکن است به کاهش درد همراه با فتق دیسک بین مهرها کمک کنند.
  • استفاده از گرما درمانی یا سرما درمانی: برای استفاده از این روش در ابتدا، باید از کمپرس سرد برای از بین بردن درد و التهاب استفاده کرد. پس از چند روز، حرارت کمپرس را کم کم بالا برده تا احساس تسکین و راحتی داشته باشید.
  • از استراحت بیش از حد بپرهیزید: استراحت بیش از حد در بستر می تواند مفاصل و عضلات را ضعیف کند. این موضوع باعث می شود روند بهبود پیچیده تر شود. برای استفاده از این تکنیک پیشنهاد می شود بیش از ۳۰ دقیقه دراز نکشید. پس از ۳۰ دقیقه برخیزید و کارهای دیگر انجام دهید. یا پیاده روی کنید.