فلج صورت عارضه ای است که طی آن فرد توانایی خود را برای حرکت دادن اجزا صورت؛ به دلیل آسیب عصبی از دست می دهد. در این حالت ممکن است فرد تصور کند که عضلات صورتش افتاده و یا ضعیف شده است. فلج صورت می تواند در یک طرف و یا هر دو طرف صورت ایجاد شود. از علل شایع فلج صورت عبارتند از:
- عفونت یا التهاب عصب صورت
- ضربه به سر
- تومور سر و یا گردن
- سکته مغزی
فلج صورت می تواند ناگهانی رخ دهد ( مانند زمانی که فلج بل ایجاد می شود) یا به تدریج و در طول یک دوره یک ماهه اتفاق بیافتد (مانند زمانی که توموری در سر و گردن وجود دارد). بسته به علت، بهبود این نوع از فلج ممکن است یک دوره کوتاه و یا زمان طولانی تری طول بکشد.
چه چیزی باعث فلج صورت می شود؟
فلج بل
بر اساس گزارش موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی آمریکا، فلج بل شایع ترین علت فلج صورت است. هر ساله، حدود ۴۰،۰۰۰ آمریکایی فلج ناگهانی صورت را به علت فلج بل تجربه می کنند. این وضعیت باعث التهاب عصب صورت شده که معمولا باعث می شود عضلات یک طرف صورت افتادگی پیدا کند.
هیچ کس نمی داند دقیقا دلیل فلج بل چیست. اما پزشکان معتقدند که ممکن است یک عفونت ویروسی متاثر بر روی عصب، این اختلال را ایجاد کند. خبر خوب این است که بسیاری از افراد مبتلا به فلج بل، در حدود شش ماه بعد از ابتلا به طور کامل بهبود می یابند.
سکته مغزی
علت جدی تری که موجب فلج صورت می شود، سکته مغزی است. سکته مغزی که در طی آن به اعصابی که در مغز کنترل عضلات صورت را به عهده دارند، آسیب وارد کند، قطعا فلج صورت را به همراه دارد. بسته به نوع سکته مغزی، آسیب به سلول های مغز یا بر اثر کمبود اکسیژن و یا بر اثر فشار بیش از حد بر روی سلول های مغز ایجاد شده و باعث خونریزی می شود. در هر کدام از این موارد، سلول های مغز در هر دقیقه از آسیب، از بین می روند.
علل دیگر
سایر علل فلج صورت یا ضعف در عضلات آن عبارتند از:
- شکستگی جمجمه و یا صدمه به صورت
- تومور سر و یا گردن
- عفونت گوش میانی یا دیگر آسیب های گوش
- بیماری لایم، بیماری است که توسط باکتریایی ها و از راه گزش کنه به انسان منتقل می شود.
- سندرم رامسی-هانت، فعال شدن مجدد ویروسی است که عصب صورت را تحت تاثیر قرار داده است.
- بیماری های خود ایمنی مانند ام اس، که در آن مغز و نخاع تحت تاثیر هستند.
- سندرم گیلن باره که سیستم عصبی را متاثر می کند.
فلج موقت صورت همچنین ممکن است در برخی از نوزادان در زمان تولد ایجاد شود. با این حال، ۹۰ درصد از نوزادانی که با این نوع از آسیب به دنیا می آیند، بدون درمان و با گذشت زمان بهبود می یابند. فلج صورت در هنگام تولد همچنین ممکن است به علت سندرم های مادرزادی خاص، مانند سندرم موبیوس و سندرم ملکرسون روزنتال نیز ایجاد شود.
علائم و نشانه های فلج صورت چیست؟
فلج بل
در حالی که فلج صورت اغلب نگران کننده است، اما همیشه به این معنی نیست که شما سکته مغزی کرده اید. شایع ترین علت این نوع فلج در کودکان، فلج بل می باشد. علائم فلج بل می تواند ترکیبی از موارد زیر باشد:
- فلج صورت در یک طرف ( این نوع فلج به ندرت هر دو طرف صورت را تحت تاثیر قرار می دهد)
- از دست دادن کنترل چشمک زدن در سمت مبتلا
- کاهش اشک
- افتادگی دهان به سمت مبتلا
- حس تغییر طعم ها
- لکنت زبان
- سرازیر شدن آب دهان
- احساس درد در داخل و یا پشت گوش
- حساسیت به صدا در سمت مبتلا
- ایجاد مشکل در غذا خوردن و یا نوشیدن
سکته مغزی
بیماران مبتلا به یک سکته مغزی اغلب همان نشانه های مرتبط با فلج بل را تجربه می کنند. با این حال، سکته مغزی معمولا باعث بروز علائم بیشتری از فلج بل می شود. علائم زیر علاوه بر علائم فلج بل، می تواند در سکته مغزی ایجاد شود:
- تغییر در سطح هوشیاری
- گیجی
- سرگیجه
- از بین رفتن تعادل
- تشنج
- تغییر در بینایی
- ضعف در بازوها و پاها در یک طرف بدن
اغلب اوقات، افراد مبتلا به سکته مغزی، توانایی چشمک زدن و حرکت پیشانی را دارند. در حالی که در فلج بل، فرد قادر نخواهد بود این حرکات را در سمتی از صورت که مبتلا شده است، انجام دهد. از آن جا که تشخیص تفاوت بین سکته مغزی و دیگر علل فلج صورت برای افراد عادی سخت است، بهتر است به محض مشاهده علائم به پزشک مراجعه کنید.
چگونه علت فلج صورت تشخیص داده می شود؟
اول از هر چیز باید بدانید که اطلاع کامل پزشک از همه علائم شما در تشخیص علت؛ نقش مهمی دارد. علاوه بر این پزشک ممکن است از شما بخواهد که عضلات صورت خود را با بلند کردن ابرو، بستن چشم، لبخند زدن، اخم کردن و … حرکت دهید. آزمون هایی مانند الکترومیوگرافی (که سلامت عضلات و اعصاب آن ها را کنترل می کند)، اسکن تصویر برداری و آزمایش خون نیز می تواند به تشخیص علت فلج صورت به پزشک کمک کنند.
درمان فلج صورت
فلج بل
اکثریت قریب به اتفاق افرادی که به فلج بل مبتلا می شوند به خودی خود درمان می شوند. با این حال، مطالعات نشان داده اند که مصرف استروئیدهای خوراکی (مانند پردنیزون) و داروهای ضد ویروسی می توانند شانس بهبودی کامل و سریع افراد مبتلا به ابن نوع فلج صورت را افزایش دهند. فیزیوتراپی نیز می تواند با تقویت عضلات صورت به درمان کمک کرده و از آسیب دائمی جلوگیری کند. برای افرادی که پس از بهبود نمی توانند پلک خود را تکان داد و یا لبخند بزنند، معمولا عمل جراحی توصیه می شود.
بزرگترین خطر فلج صورت به علت فلج بل، صدمه به چشم است. فلج بل اغلب یک یا هر دو چشم را به طور کامل بسته نگه می دارد. زمانی که چشم حالت معمولی ندارد، نمی تواند پلک بزند، بنابراین قرنیه ممکن است خشک شده و یا ذرات آلودگی به چشم وارد و به آن آسیب بزند.
افراد مبتلا به فلج صورت باید در طول روز از اشک مصنوعی استفاده کنند و برای شب نیز یک روان کننده به چشم بمالند. آن ها همچنین ممکن است نیاز به استفاده از یک محفظه خاص رطوبتی پلاستیکی برای مرطوب نگه داشتن و محافظت از چشم داشته باشند.
سکته مغزی
برای فلج صورت ناشی از سکته مغزی، درمان های مرسوم این نوع از سکته کافی است. اگر سکته مغزی به تازگی اتفاق افتاده باشد، احتمال از بین رفتن لخته زیاد است. اما اگر سکته قدیمی است پزشکان تنها استفاده از برخی از داروها را برای پیشگیری از آسیب بیشتر به مغز، توصیه می کنند.
درمان دیگر علل فلج صورت
درمان فلج صورت به علل دیگر ممکن است شامل عمل جراحی برای ترمیم یا تعویض اعصاب آسیب دیده و یا عضلات و یا برداشت تومورها باشد. علاوه بر این برای این که فرد بتواند پلک بزند معمولا عمل جراحی بر روی پلک انجام می شود که طی آن وزن پلک بالا کم می شود.
برخی افراد ممکن است بعد از فلج صورت، حرکات کنترل نشده را تجربه کنند. تزریق بوتاکس که عضلات را منجمد می کند، و همچنین درمان فیزیکی مانند فیزیوتراپی برای این افراد مفید است.