فیتواستروژن چیست؟ چه مزایایی برای بدن دارد؟ و چگونه می توان این ماده را وارد بدن کرد؟

فیتواستروژن ها یا استروژن های گیاهی، بخش تقریبا مرموز تغذیه ما هستند. درست مثل پاسخ این سوال که آیا سویا برای بدن مفید است یا مضر؟، پاسخ به این سوال که آیا فیتواستروژن ها برای بدن مضر هستند یا می توانند با برخی از سرطان ها مبارزه کنند؟ دشوار است.

برای پاسخ به این سوالات، مطالعات بی شماری انجام شده است که برخی از آن ها نشان داده اند که این ماده می تواند در مبارزه و مهار سرطان سینه مفید باشد. در حالی که همزمان تحقیقاتی در کانادا هشدار داده که غلظت پایین فیتواستروژن های خاص باعث رشد تومور سرطان پستان می شود و کارکرد داروهای خاصی که بیماران برای درمان استفاده می کنند، را مهار می کند.

اثرات این مواد بر روی بدن بحث برانگیز است. تحقیقات انجام شده بر روی فیتواستروژنها در نگاه اول به نظر متناقض می رسند. با این حال، درک نقش فیتواستروژن ها در سلامت بدن، بخش مهمی برای محافظت از سطح هورمون های بدن است. بیایید تا با هم در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد مزایا، معایب و منابع تامین فیتواستروژن ها صحبت کنیم.

فیتواستروژن ها چه هستند؟

واژه فیتواستروژن از کلمه یونانی “phyto” یا گیاه و “استروژن” می آید. این ماده هورمون تولید کننده باروری در تمام پستانداران ماده است. فیتواستروژنها به عنوان استروژن های غذایی نیز شناخته می شوند. زیرا توسط سیستم غدد درون ریز انسان تولید نمی شوند. آنها فقط باید از طریق مواد غذایی مصرف شوند.

یک طبقه مشابه از استروژن های غیر غدد درون ریز، اکسین استروژن ها (استروژن های مصنوعی موجود در انواع خاصی از محصولات پلاستیکی و آفت کش ها) است.

در حالت طبیعی، گیاهان این ماده را به عنوان یک دفاع طبیعی علیه موجودات گیاهخوار تولید می کنند. گیاهان این هورمون ها را ترشح می کنند تا با تنظیم باروری حیواناتی که می توانند آنها را بخورند، حملات آن ها را کاهش دهند.

سویا به عنوان گیاه غنی از فیتواستروژن شناخته می شود. اما بخشی از آنچه که باعث می شود فیتواستروژن ها تا حدی مشکل ساز شوند، به توانایی آنها در تقلید از استروژن باز می گردد. در این حالت این مواد به عنوان یک آنتاگونیست استروژن عمل می کنند. این به این معنی است که این هورمون های گیاهی به روشی کاملا متفاوت از استروژن بیولوژیک رفتار می کنند. آنها با اتصال به گیرنده های استروژن بدن را تحت تاثیر قرار می دهند.

بیشترین مطالعه بر روی ایزوفلاون ها، که معمولا به عنوان ایزوفلاون سویا نیز نامیده می شوند، انجام گرفته است. این فیتو استروژن بیشتر در سویا و شبدر قرمز یافت می شود.

برای اکثر زنان جوان، استروژن اضافی در بدن می تواند منجر به ناباروری، سندرم تخمدان پلی کیستیک و حتی انواع خاصی از سرطان شود. مردان نیز به طور کلی نیاز به استروژن اضافی ندارند. با این حال، در زنان بالای ۵۰ سال که کاهش استروژن را تجربه می کنند، استروژن اضافی می تواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد.

۵ مزایای فیتواستروژن ها

می تواند انواع خاصی از سرطان را کاهش دهد یا از آن جلوگیری کند

سرطان های مرتبط با تولید هورمون می توانند با تنظیم میزان هورمون در بدن و مصرف غذاهای مناسب، تحت تأثیر قرار بگیرند. ارتباط فیتواستروژنها با سرطان سینه و تخمدان به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج بسیاری مثبتی نیز کسب شده است. نتایج نشان می دهد که این ماده می توانند یک نوع درمان طبیعی سرطان باشد.

مطالعه ای که در سال ۲۰۰۹ بر روی بیش از ۵،۰۰۰ زن مبتلا به سرطان سینه انجام شد کاهش قابل توجهی را در مرگ و عود بیماری در بیمارانی که از رژیم غذایی غنی از فیتواستروژن استفاده می کردند نشان داد. یک پروژه ۹ ساله که شامل ۸۰۰ زن بود نیز نشان داد که رعایت رژیم غذایی غنی از فیتواستروژن می تواند میزان ابتلا به سرطان آندومتر را در زنان ۵۴ درصد کاهش دهد.

به طور خاص، به نظر می رسد آپیگنین بهترین فیتواستروژن برای کاهش رشد سلول های سرطان پستان باشد. البته هنوز کارکرد فیتواستروژن ها در مبارزه با سرطان های هورمونی مشخص نشده است. فیتواستروژنها بسته به وضعیت یائسگی، آرایش بدن فرد و زمانی که از سویا به عنوان بخشی از رژیم غذایی استفاده شده است، ممکن است برای پیشگیری و یا درمان سرطان مفید باشند.

سلامت قلب را افزایش می دهد

فیتواستروژن ها به منظور بهبود سلامت قلب، مخصوصا در زنان یائسه بسیار موثر هستند. این مواد می توانند برای درمان تصلب شرایین، (بیماری که با افزایش چربی درون شریان ها خود را نشان می دهد) مورد استفاده قرار گیرند. این مواد با تنظیم بسیاری از هورمون های مختلف و مواد شیمیایی موجود در بدن می توانند در درمان موثر باشند.

سلامت بدن را در دوران یائسگی بهبود می بخشد

درست است که باید مصرف غذاهای غنی از فیتواستروژن را در طول زندگی محدود کنید، اما مطالعات زیادی نشان می دهند که این استروژن های در حین یائسگی به برخی از زنان کمک می کنند.

یائسگی دوره زمانی است که در آن زنان آخرین دوره سیکل قاعدگی خود را می گذرانند و به دوره باروری خود پایان می دهند. درست است که با ورود به دوره یائسگی امکان بارداری صفر می شود اما یائسگی پایان حیات جنسی زنان نیست. بزرگترین معضل یائسگی تغییرات غیر قابل پیش بینی در سطح هورمون های جنسی یعنی استروژن، پروژسترون و تستوسترون است.

در طی این دوره، بعضی از پزشکان، افزایش مصرف فیتواستروژن را برای مقابله با اثرات نامطلوب هورمونی در زنان، توصیه می کنند. برخی از تحقیقات نشان می دهد که با مصرف مواد غذایی حاوی فیتو استروژن کاهش شدیدی در گرگرفتگی یائسگی ایجاد می شود.

یکی دیگر از مزایای فیتواستروژن ها برای زنان یائسه، کاهش استرس روی استخوان است که، در صورت مصرف دوز مشخصی از آن ها در کنار ویتامین D، می تواند منجر به افزایش تراکم استخوان شود.

این مواد همچنین جذب آهن را در جریان خون تنظیم می کنند، اثرات ضد التهابی ملایم دارند و در برابر نوسانات زیاد آهن از بدن محافظت می کنند.

به کاهش وزن کمک می کند

در مطالعه ای، تاثیر فیتواستروژن جنیستئین بر روی چاقی تایید شده است. با توجه به اثرات مختلف این فیتواستروژن، به نظر می رسد جنیستئین توانایی تنظیم چاقی را دارد. البته برای نتیجه گیری دقیق به آزمایشات بیشتری نیاز می باشد. اما تا به اینجا نتایج یافته ها دلگرم کننده بوده است. البته بهترین دفاع در برابر چاقی رعایت رژیم سالم و متعادل و فعالیت بدنی است.

موجب افزایش میل جنسی می شود

برخی گزارش ها نشان می دهند که فیتواستروژن ها، ممکن است تاخیر در انزال را از بین ببرند و میل جنسی را افزایش دهند. البته استفاده بیش از حد از این هورمون گیاهی نیز تاثیر بدی بر روی قوای جنسی دارد. ضمن این که مصرف این ماده به مدت طولانی برای مردان توصیه نمی شود.

اثرات منفی فیتواستروژن

در کنار تحقیقاتی که در بالا اشاره کردیم و همگی از خواص این ماده برای بدن حمایت می کنند، باید در مورد تاثیرات منفی آن نیز اطلاع داشته باشید. این اثرات منفی عمدتا مربوط به باروری و رشد هستند. همچنین لازم به ذکر است که بسیاری از این مطالعات بر روی اثرات فیتواستروژن ها در سویا متمرکز شده اند.

می تواند بر روی باروری تاثیر منفی بگذارد

مطالعات نشان می دهد که رژیم غذایی غنی از فیتواستروژن های خاص، بارداری را در انسان ها، بلدرچین، موش ها، گوسفند های استرالیایی و یوزپلنگ ها کاهش می دهد. در بعضی از این نمونه ها، حذف فیتواستروژن ها از رژیم غذایی، سطح باروری را دوباره متعادل کرد.

علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض ژن هایستین و کومسترول، دو ترکیب خاص فیتواستروژن، در اوایل زندگی ممکن است بعدها به مشکلات مربوط به باروری دامن بزند. این مواد ممکن است باعث کاهش سطح اسپرم شوند.

ممکن است منجر به مشکلات هورمونی شود

یکی از نگرانی های خاص در مورد استروژن های گیاهی در مواد مختلف، عواقب درازمدت ناشناخته آن ها است. حداقل یک مطالعه نشان داد تفاوت معنی داری در سلامت افرادی که از شیر حاوی سویا تغذیه می کنند در مقایسه با افرادی که از شیر گاو تغذیه می کنند، وجود دارد. اما تحقیق بیشتری لازم است تا بتوانیم نتیجه گیری دقیقی داشته باشیم. برخی از تحقیقات نشان دهنده تاثرات منفی زیر بر روی بدن هستند:

  • افزایش شانس تولد نوزاد پسر مبتلا به هیپوسپادیا
  • افزایش نیاز به استفاده از داروهای آلرژیک
  • خونریزی شدید قاعدگی و گرفتگی عضلات در دختران

در این مواد نیز محققان معتقدند که جنستئین عامل اصلی است.

می تواند به طور بالقوه رشد سرطان پستان را تحریک کند

همانطور که قبلا ذکر کردیم، فیتواستروژن ها توانایی مهار رشد برخی از سرطان ها مانند سرطان پستان را دارند. با این حال، مطالعه ای جذاب در کانادا نشان داد که غلظت های پایین فیتواستروژن ممکن است سرطان پستان را سریعتر رشد دهد و مانع از اثرات تاموکسیفن، دارو مورد استفاده برای درمان سرطان پستان، شود. البته در غلظت های بالاتر، اثر متضاد بود و باعث شد تا تاثیرات داروها کم شده و تومورها بزرگ تر شوند. این موضوع نشان می دهد که فیتواستروژن ها چقدر پیچیده هستند.

خطر زوال شناختی و دمانس را افزایش می دهد

نگرانی دیگر در مورد این مواد ارتباط مصرف زیاد فیتواستروژن ها با کاهش شناختی و زوال عقل است. در حالی که این شواهد هنوز تایید نشده است، اما تحقیقات نشان می دهد که ارتباطی بین زوال عقل و کاهش شناختی با مصرف فیتواستروژن وجود دارد.

این کاهش ممکن است به سن و سلامت غده تیروئید بستگی داشته باشد. بنابراین اگر در معرض اختلالات شناختی مانند زوال عقل هستید، توصیه می شود که از این هورمون های گیاهی استفاده نکنید.

مواد غذایی غنی از فیتواستروژن

فیتواستروژن در بسیاری از غذاها، مکمل ها و روغن ها یافت می شود. برخی از مهمترین منابع تامین کننده این هورمون های گیاهی عبارتند از:

  • سویا و محصولات سویا
  • تمپه
  • دانه کتان
  • جو دو سر
  • جو
  • عدس
  • دانه کنجد
  • یونجه
  • سیب
  • هویج
  • روغن یاسمین
  • انار
  • جوانه گندم
  • قهوه
  • ریشه شیرین بیان
  • آبجو
  • شبدر قرمز
  • روغن مریم گلی