لنفوم اولیه مغزی (PCL) ؛ علل، نشانه ها، عوارض، روش های تشخیص و درمان

لنفوم اولیه مغزی سرطان نادری است که در بافت های لنفاوی مغز یا نخاع شروع می شود. این بیماری به نام لنفوم مغزی یا لنفوم سیستم عصبی مرکزی نیز شناخته می شود.

مغز و نخاع، سیستم عصبی مرکزی (CNS) را تشکیل می دهند. سلول هایی که لنفوسیت نامیده می شوند بخشی از سیستم لنفاوی هستند و می توانند از طریق CNS به تمام نقاط بدن سفر کنند. وقتی لنفوسیت ها سرطانی می شوند، می توانند سرطان را بافت های سیستم عصبی مرکزی برسانند.

لنفوم اولیه مغزی زمانی شروع می شود که سرطان در CNS رخ می دهد. البته این بیماری می تواند در چشم نیز شروع شود. هنگامی که این بیماری در جای دیگری رخ داده و به مغز گسترش می یابد به آن لنفوم ثانویه مغز گفته می شود. این بیماری اگر بدون درمان بماند در عرض ۱ الی ۳ سال به مرگ منتهی می شود. اما برخی مطالعات نشان داده اند که  در صورت انجام درمان، ۷۰ درصد افراد مبتلا می توانند تا ۵ سال پس از تشخیص بیماری زنده بمانند.

ادامه این مقاله مجله پیام سلامت را به معرفی علل، نشانه ها، عوارض، روش های تشخیص و درمان لنفوم اولیه مغز (PCL) یا همان لنفوم سیستم عصبی مرکزی اختصاص داده ایم.

چه چیزی باعث ایجاد لنفوم اولیه مغزی می شود؟

علت لنفوم اولیه مغزی ناشناخته است. اما از آنجا که بافت های لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند، افراد مبتلا به اختلال در سیستم ایمنی در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان قرار دارند. این بیماری با ویروس اپشتین بار (Epstein-Barr) نیز ارتباط دارد.

عفونت پیشرفته اچ آی وی، که به عنوان ایدز شناخته می شود، و سایر اختلالات سیستم ایمنی بدن، از عوامل خطر ابتلا به لنفوم مغزی محسوب می شوند. اچ آی وی می تواند از طریق تماس جنسی، به اشتراک گذاشتن سوزن آلوده به خون و مصرف فرآورده های خونی آلوده گسترش یابد.

در بیماران مبتلا به ایدز، سیستم ایمنی بدن ضعیف شده و به انواع عفونت ها و سرطان ها مانند لنفوم اولیه مغزی، بسیار حساس می شود.

سایر عوامل خطر ابتلا به لنفوم اولیه مغزی عبارتند از:

  • انجام پیوند عضو
  • ابتلا به بیماری خود ایمنی
  • سن بالای ۵۰ سال

هر چه سن شما بالاتر باشد، بدن بیشتر در معرض این بیماری قرار دارد.

علائم لنفوم اولیه مغز چیست؟

علائم لنفوم اولیه مغزی شامل موارد زیر است:

  • تغییر در گفتار یا بینایی
  • سردرد
  • تهوع و استفراغ
  • مشکل در راه رفتن
  • تشنج
  • تغییر در شخصیت
  • فلج یک طرف بدن

البته همه افراد علائم مشابه ندارند و همه این علائم نیز ممکن است در بدن یک بیمار رخ ندهد. برای تشخیص دقیق، پزشک نیاز به انجام انواع آزمایشات دارد.

روش های تشخیص لنفوم اولیه مغزی

پزشک با طرح سؤالاتی در مورد علائم و سابقه شخصی و خانوادگی بیمار تشخیص را آغاز خواهد کرد. او همچنین معاینه فیزیکی که شامل ارزیابی سیستم نورولوژیک مانند وضعیت ذهنی، تعادل و رفلکس بدن می شود را انجام می دهد. در این آزمایش، ممکن است از بیمار خواسته شود که صحبت کند، عملکردهای حرکتی مانند هل دادن و کشیدن را انجام دهد و به حرکت انگشتان پزشک پاسخ دهد.

سایر آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص لنفوم اولیه مغزی شامل موارد زیر هستند:

  • سی تی اسکن
  • MRI
  • آزمایش خون
  • بیوپسی (نمونه برداری)
  • بررسی ساختار چشم جهت مشاهده نارهنجاری ها
  • پونکسیون کمری (نخاع) که در آن یک سوزن بین دو مهره  پایین کمر وارد شده و یک نمونه از مایع مغزی نخاعی بیرون کشیده می شود.

لنفوم اولیه مغزی چگونه درمان می شود؟

روش های مورد استفاده برای درمان لنفوم اولیه مغز بستگی به:

  • شدت و میزان سرطان
  • سن و وضعیت سلامتی بدن
  • انتظار و پاسخ بدن بیمار به درمان

دارد. بنابراین لازم است با پزشک درباره گزینه های درمان و آنچه که در مورد عوارض جانبی این درمان ها از آن ها یاد می شود، صحبت کنید. گزینه های درمان این بیماری عبارتند از:

اشعه درمانی

در این روش اشعه ماوراء بنفش با استفاده از پرتوهای پر انرژی به منظور کاهش و سرکوب سلول های سرطانی استفاده می شود. در لنفوم اولیه مغزی، رادیوتراپی مغزی یکی از اولین درمان های مورد استفاده است. در حال حاضر برای موثرتر کردن درمان از پرتودرمانی همراه با شیمی درمانی استفاده می کنند. در درمان این نوع سرطان، رادیوتراپی به ندرت به تنهایی مورد استفاده قرار می گیرد.

البته مطالعاتی نیز در مورد درمان GKRS انجام شده که همگی نتایج امیدوارد کننده ای داشته اند. این روش نیازی به جراحی ندارد. GKRS معمولا همراه با شیمی درمانی استفاده شده و در آن از یک سیستم دقیق برای تابش اشعه استفاده می شود.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی از دارو برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می شود. در این روش به جای کشتن سلول های یک ناحیه، از درمان سیستمیک استفاده می شود. درمان سیستمیک یعنی این که داروهای مورد استفاده در این درمان می توانند از طریق جریان خون به سایر قسمت های بدن منتقل شوند. داروهای شیمی درمانی یا به صورت خوراکی یا به صورت وریدی استفاده می شوند.

به طور معمول، برای درمان لنفوم اولیه مغز از ترکیبی از داروهای شیمی درمانی استفاده می شود. مطالعات قدیمی نشان داده اند که سالمندان مبتلا به این نوع سرطان به خوبی نمی توانند شیمی درمانی را تحمل کنند. اما مطالعات جدید نشان می دهد که استفاده از ترکیبی از داروها نتایج امیدوار کننده ای دارد.

استروئیدها

بدن به طور طبیعی هورمون استروئیدی تولید می کند. اما داروهای استروئیدی دارای استروئید های مصنوعی هستند که خواص ضد التهابی قوی داشته و می توانند کار تومورهای لنفوم را مختل کنند. استفاده از این استروئید ها برای سنین مختلف ایمن است.

آزمایشات بالینی

آزمایشات بالینی بر روی داروهای یا درمان های جدید در حال انجام است تا مشخص شود که آیا این درمان ها از درمان های فعلی موثرتر هستند یا خیر. البته حتما باید در مورد این روش ها با پزشک خود مشورت کنید. چون آزمایشات بالینی تنها آزمایش هستند و اثربخشی آن ها هنوز تایید نشده است.

پیوند سلول های بنیادی

پزشک ممکن است پیشنهاد کند که از روش پیوند سلول های بنیادی سالم به خون استفاده کنید تا بدنتان بتواند دوباره سلول های خونی را رشد دهد. این پیوند به نام پیوند سلول های بنیادی اتولوگ شناخته می شوند.

برای انجام این روش بعد از استفاده از یک دوره شیمی درمانی با دوز بالا، سلول های سالم جمع آوری و جداسازی می شوند و مجددا به خون تزریق می شوند. در حال حاضر آزمایشات بالینی در حال انجام است تا محققان بتوانند چگونگی تاثیر گذاری این روش را بر روی افرادی که مبتلا به لنفوم اولیه مغزی هستند، بسنجند.

درمان هدفمند

پزشک ممکن است از داروهای خاصی برای کمک به بیمار جهت خلاص شدن از شر سلول های سرطانی، بدون آسیب رساندن به سلول های سالم استفاده کند. این روش را می توان با سایر روش های درمانی مانند پرتودرمانی انجام داد.

در درمان هدفمند، آنتی بادی هایی که توسط سلول های ایمنی تولید شده اند به بدن تزریق می شوند تا سلول های سرطانی را از بین ببرند یا از رشد و گسترش آن ها جلوگیری کنند. ریتوکسیماب یک نمونه از داروهای مورد استفاده در درمان هدفمند برای لنفوم اولیه مغزی است.

اثرات جانبی درمان ها

عوارض جانبی ایجاد شده روی بدن بیماران، بسته به نوع درمان مورد استفاده، متفاوت است. به عنوان مثال، اشعه درمانی می تواند منجر به موارد زیر شود:

  • عوارض عصبی
  • سردرد
  • سردرگمی

شیمی درمانی انواع عوارض جانبی زیر را بسته به داروهای مورد استفاده بروز می دهد:

  • تهوع و استفراغ
  • آسیب عصبی
  • ریزش مو
  • زخم شدن دهان

با پزشک خود درباره انتظارات و چگونگی به حداقل رساندن عوارض جانبی این درمان ها صحبت کنید.

عوارض ناشی از لنفوم اولیه مغزی چیست؟

سرطان و یا درمان های مورد استفاده، به خصوص در مورد شیمی درمانی، می توانند عوارض جانبی متعددی را برای بدن ایجاد کنند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:

  • کاهش تعداد سلول های خونی
  • عفونت
  • تورم مغز
  • عود، یا بازگشت علائم پس از درمان
  • کاهش عملکرد عصبی
  • مرگ

چشم انداز افراد مبتلا به این نوع سرطان

بعد از انجام درمان بین ۳۵ تا ۶۰ درصد امکان دارد که این بیماری عود کند. مطالعات اخیر نشان داده اند که شانس زنده ماندن افراد مبتلا به مدت ۵ سال پس از تشخیص، در صورتی که درمان مناسب انجام شود، حدودا ۷۰ درصد است. این میزان با پیشرفت روش ها درمانی جدید و ترکیبات درمانی که در حال کشف است، به احتمال زیاد افزایش می یابد.

ریکاوری و آینده این بیماران به چندین عامل زیر بستگی دارد:

  • سن بیمار
  • وضعیت سلامت بدن بیمار
  • میزان پیشرفت بیماری
  • میزان گسترش لنفوم
  • توانایی بیمار برای انجام وظایف روزانه خود

این بیماری هر چه زودتر تشخیص داده شود، شانس موثر بودن درمان بیشتر، امید به زندگی بالاتر و کیفیت زندگی با وجود سرطان افزایش می یابد.