لوسمی لنفوسیتی مزمن یکی از انواع سرطان است که بر روی سلول های سفید خون تأثیر می گذارد و به آرامی پیشرفت می کند. این بیماری بیشتر افراد بالای ۶۰ سال را تحت تاثیر قرار می دهد و در افراد زیر ۴۰ سال نادر است. کودکان تقریبا هرگز از این نوع سرطان آسیب نمی بینند.
در لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)، مواد اسفنجی که در داخل برخی از استخوان های بدن (مغز استخوان) یافت می شوند و سلول های سفید خون سفید یا همان لنفوسیت ها را تولید می کند، به درستی کار نکرده و سلول های تولید شده توسط آن ها به درستی رشد نمی کنند و ناتوان هستند.
با گذشت زمان، این ناتوانی می تواند موجب ایجاد طیف وسیعی از مشکلات مانند افزایش خطر ابتلا به عفونت، خستگی مکرر، تورم غدد گردن، زیر بغل و کشاله ران و خونریزی غیرمعمول یا کبودی شود. CLL متفاوت از سایر انواع لوسمی، از جمله لوسمی مزمن میلوئیدی، لوسمی لنفوبلاستی حاد و لوسمی حاد میلوئید است.
این مطلب مجله پیام سلامت شامل موارد زیر است:
- علائم CLL
- علل CLL
- تشخیص CLL
- درمان CLL
- عوارض CLL
علائم لوسمی لنفوسیتی مزمن
CLL معمولا علائم زودرس ندارد و ممکن است فقط در طی یک آزمایش خون انجام شده به دلیل دیگری یافت شود. اما وقتی علائم ایجاد می شود، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ابتلا به عفونت های مکرر
- علائم کم خونی مانند خستگی مداوم، تنگی نفس و کمرنگ شدن پوست
- ایجاد خونریزی و کبودی راحت تر از حد طبیعی
- تب
- تعریق شبانه
- تورم غدد گردن، زیر بغل و کشاله ران
- تورم و ناراحتی شکم
- کاهش وزن بدون دلیل
علل CLL
روشن نیست که چه چیزی باعث CLL می شود. هیچ پیوند اثبات شده نیز بین این بیماری با مواد شیمیایی، رژیم غذایی یا عفونت وجود ندارد. ضمن این که این بیماری مسری نیز نمی باشد.
با این حال، داشتن ژن های خاص می تواند شانس ابتلا به CLL را افزایش دهد. اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده شما این بیماری را داشته باشد، شما نیز در معرض خطر هستید. اما این خطر تقریبا کم است.
تشخیص لوسمی لنفوسیتی مزمن
اغلب موارد لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) در طی آزمایش خون که برای دیگر دلایل انجام می شود تشخیص داده می شود. با این حال، اگر علائم ناخوشایند CLL مانند خستگی مضاعف، خونریزی یا کبودی غیر معمول، کاهش وزن غیرقابل توضیح یا تعریق شبانه را داشته باشید، باید به پزشک مراجعه کنید.
برای تشخیص، موارد زیر انجام می شود:
- در مورد علائم و سابقه پزشکی و خانوادگی از بیمار سوال پرسیده می شود.
- معاینه فیزیکی برای بررسی مشکلاتی مانند تورم غدد و بزرگ شدن طحال انجام می شود.
- آزمایش خون
برخی از دیگر آزمایشات که برای تشخیص این بیماری استفاده می شوند عبارتند از:
آزمایش خون
آزمون اصلی مورد استفاده برای تشخیص CLL یک نوع تست خون به نام شمارش کامل سلول های خونی است. این آزمایش تعداد و ظاهر سلول های مختلف خون را در یک نمونه از خون در آزمایشگاه بررسی می کند. تعداد زیاد و غیرعادی گلبول های سفید (لنفوسیت ها) می تواند نشانه ای از CLL باشد. بررسی دقیق این سلول ها معمولا می تواند تشخیص را تایید کند.
اشعه X و اسکن
برای تشخیصف تصویر برداری های زیر نیز انجام می شود:
- اشعه ایکس قفسه سینه
- اسکن اولتراسوند از شکم
- توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)
این آزمایشات می تواند برای بررسی مشکلات ناشی از CLL، مانند تورم غدد یا طحال، و کمک به جلوگیری از علل احتمالی دیگر انجام شود.
بیوپسی مغز استخوان
گاهی اوقات هماتولوژیست نمونه برداری از مغز استخوان (بیوپسی مغز استخوان) را تجویز کند. در این آزمایش نمونه از مغز استخوان بیرون آورده می شود و برای بررسی بیشتر زیر میکروسکوپ برده می شود. این نمونه با استفاده از یک سوزن و از طریق لگن برداشته می شود. برای این کار از بی حسی استفاده می شود. این روش ۱۵ دقیقه طول می کشد و پس از آن باید یک شب در بیمارستان بمانید. زیرا ممکن است تا فردای آن روز کبودی و ناراحتی در ناحیه لگن را احساس کنید.
بیوپسی غده لنفاوی
در برخی موارد، برداشتن نمونه و بررسی غده لنفاوی متورم می تواند به تایید و تشخیص CLL کمک کند. به این آزمایش بیوپسی غدد لنفاوی گفته می شود. در بیوپسی، مقداری از بافت غده در طول یک عمل جزئی که تحت بیهوشی عمومی یا بی حسی انجام می شود، برداشته می شود.
آزمایشات ژنتیکی
ضمن این که آزمایشاتی نیز ممکن است بر روی نمونه های مغز و خون برای پیدا کردن ژن های غیر معمول در سلول های سرطانی انجام شود. شناسایی ژن های غیر معمول در این سلول ها می تواند به پزشکان کمک کند تا تصمیم بگیرند که چه موقع باید درمان را شروع کنند و بهترین درمان برای بیمار چیست. برخی از درمان های CLL نیز در افراد مبتلا به برخی از ژن های غیر طبیعی در سلول های آسیب دیده کاربرد ندارد.
درمان لوسمی لنفوسیتی مزمن
درمان لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) عمدتا به وضعیت مرحله ای که در آن بیماری تشخیص داده می شود، بستگی دارد. در صورتی که بیماری در اوایل خود باشد، ممکن است تنها کنترل شرایط کافی باشد. اما اگر بیماری پیشرفته تر باشد، شیمی درمانی مهمترین درمان است. در اغلب موارد برای کنترل بیماری به سال ها زمان نیاز می باشد.
در ادامه این بخش مطالب زیر را در مورد درمان این بیماری می خوانید:
- مراحل CLL
- نظارت بر CLL در مرحله اولیه
- شیمی درمانی برای CLL پیشرفته تر
- پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان
- درمان های دیگر CLL
مراحل CLL
پزشکان از کلمه “مراحل” برای توصیف چگونگی پیشرفت CLL و تعیین زمانی که بیمار نیاز به درمان دارد استفاده می کنند. سه مرحله اصلی CLL وجود دارد:
مرحله A: در این مرحله بیمار در کمتر از ۳ ناحیه از بدن مانند گردن، زیر بغل و کشاله ران دارای غدد لنفاوی بزرگ است و تعداد گلبول های سفید خون در بدنش بالا می باشد.
مرحله B: در این مرحله بیمار در بیشتر از ۳ ناحیه از بدن دارای غدد لنفاوی بزرگ است و تعداد گلبول های سفید خون نیز بالا است.
مرحله C: در این مرحله غدد لنفاوی و یا طحال بزرگ شده، تعداد گلبول های سفید خون زیاد و تعداد گلبول های قرمز یا پلاکت ها کم است.
نظارت بر CLL در مرحله اولیه
اگر هیچ علائمی وجود نداشته باشد، ممکن است نیاز به درمان نباشد. این موضوع به خاطر موارد زیر است:
- CLL اغلب بسیار آرام رشد می کند و ممکن است سال ها علائمی ایجاد نکند.
- شروع درمان در مراحل اولیه هیچ مزیتی ندارد.
- درمان می تواند عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد کند.
در این شرایط تنها کافی است که نظارت منظم با استفاده از آزمایش خون انجام شود.
شیمی درمانی برای CLL پیشرفته تر
بسیاری از افراد مبتلا به CLL در نهایت نیاز به شیمی درمانی دارند. در این درمان از دارو برای کنترل سرطان استفاده می شود. داروهای مختلفی برای CLL وجود دارد. اما اکثر افراد در طول درمان ۲۸ روزه سه دارو اصلی زیر را مصرف می کنند.
- فلودارابین
- سیکلوفسفامید
- ریتوکسیماب
فلوودارابین و سیکلوفسفامید را می توان معمولا در خانه مصرف کرد. اما از ریتوکسیماب در بیمارستان استفاده می شود و گاهی اوقات ممکن است لازم باشد بیمار یک شب در بیمارستان بماند.
اگر بیمار با استفاده از داروها بالا بهبود پیدا نکرد می توان برای درمان او از داروهای زیر استفاده کرد.
- بنداموستین
- کلرامبوسیل
- ایبروتینیب
- ایدلالیسیب
- Obinutuzumab
- ofatumumab
- پردنیزولون (دارو استروئید)
عوارض جانبی درمان
داروهای مورد استفاده برای درمان CLL می تواند عوارض جانبی قابل توجهی مانند موارد زیر ایجاد کند:
- خستگی پایدار
- احساس بیماری و ضعف
- افزایش خطر ابتلا به عفونت
- کبودی یا خونریزی آسان
- علائم کم خونی مانند تنگی نفس، ضعف و رنگ پریدگی پوست
- ریزش یا نازک شدن مو
- ضربان نامنظم قلب
- واکنش آلرژیک
اکثر عوارض جانبی پس از پایان درمان قطع می شوند.
پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان
گاهی اوقات پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان به طور کامل بیمار را از شر لوسمی لنفوسیتی مزمن خلاص می کند یا دوره طولانی تری آن را کنترل می کند. سلول های بنیادی، سلول های تولید شده توسط مواد اسفنجی در مرکز برخی از استخوان ها (مغز استخوان) هستند که می توانند به انواع مختلفی از سلول های خونی مانند سلول های سفید خون تبدیل شوند.
پیوند سلول های بنیادی شامل موارد زیر است:
- انجام شیمی درمانی با دوزهای بالا و پرتودرمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی در بدن
- برداشتن سلول های بنیادی خون یا مغز استخوان از یک اهدا کننده. معمولا از نزدیک ترین افراد به بیمار مثل خواهر و برادر استفاده می شود.
- کاشت سلول های بنیادی اهدا کننده به طور مستقیم به یکی از رگ های بیمار
این روش تنها درمان بالقوه برای CLL است. اما از آنجا که اکثر افراد مبتلا به این بیمار سالمند هستند، استفاده از این روش مزایای زیادی را در بر ندارد. درمان اولیه با شیمی درمانی و پرتودرمانی می تواند فشار زیادی را روی بدن بیمار ایجاد کند و باعث عوارض جانبی شدید شود.
همچنین پس از پیوند، خطر ابتلا به مشکلات جدی مانند بیماری GVHD وجود دارد. این بیماری زمانی ایجاد می شود که سلول های پیوند شده به سلول های دیگر بدن بیمار حمله می کنند.
درمان های دیگر CLL
درمان های دیگری نیز وجود دارند که گاهی اوقات برای کمک به درمان برخی از مشکلات ناشی از CLL، به ویژه زمانی که شیمی درمانی اثر نمی کند، استفاده می شود. این درمان ها عبارتند از:
- پرتودرمانی برای کاهش تعداد غدد لنفاوی بزرگ شده یا تورم طحال
- برداشتن طحال بزرگ شده توسط جراحی
- تجویز آنتی بیوتیک ها، ضد قارچ ها و داروهای ضد ویروسی برای کمک به کاهش خطر ابتلا به عفونت در طول درمان
- انتقال خون به منظور فراهم آوردن گلبول های قرمز و پلاکت های بیشتر در صورت وجود کم خونی شدید یا مشکلات خونریزی و کبودی
- درمان جایگزینی ایمونوگلوبولین. انتقال آنتی بادی ها از خون اهدا شده که می تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند.
- تزریق دارویی به نام فاکتور محرک کولونی گرانولوسیتی (G-CSF) به منظور افزایش تعداد گلبول های سفید خون
عوارض لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)
عفونت ها
افراد مبتلا به لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) معمولا دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند و به عفونت ها آسیب پذیرند. زیرا آن ها با کمبود سلول های سفید خون سالم مواجه هستند. درمان با شیمی درمانی نیز می تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند. بنابراین بهتر است در صورتی که به این بیماری مبتلا هستید، اقدامات زیر را انجام دهید:
- علائمی مانند تب، درد عضلات، اسهال یا سردرد را به پزشک اطلاع دهید.
- در مورد واکسیناسیون از پزشک سوال کنید.
- از تماس نزدیک با کسی که عفونت دارد، اجتناب کنید.
سندرم ریچستر
از هر ۲۰ نفر مبتلا به این بیماری ۱ نفر دچار تغییر شکل در بیماری خود شده و به فرمی بسیار شبیه به فرم تهاجمی لنفوم غیر هوچکین مبتلا می شود. این تغییر شکل سندرم ریچر نام دارد.
علائم این سندرم عبارتند از:
- تورم ناگهانی غدد لنفاوی
- تب
- عرق شبانه
- کاهش وزن بدون دلیل
- درد شکمی
سندرم ریچر معمولا با ترکیبی از شیمی درمانی و سایر داروهای قدرتمند درمان می شود.
کم خونی همولیتی اتوایمیون
از هر ۱۰ نفر مبتلا به لوسمی لنفوسیتی مزمن، ۱ نفر به وضعیتی به نام کم خونی همولیتی اتوایمیون مبتلا می شود. این بیماری جایی شکل می گیرد که سیستم ایمنی شروع به حمله و تخریب گلبول های قرمز می کند. این فرایند می تواند کم خونی شدید، تنگی نفس و خستگی ایجاد کند.