متاستاز کبدی یک تومور سرطانی است که از یک سرطان که در مکان دیگری از بدن آغاز شده و به کبد گسترش یافته است، ناشی می شود. این عارضه سرطان ثانویه کبد نیز نامیده می شود. سرطان اولیه کبد از کبد شروع می شود و بیشتر در افراد دارای عوامل خطر و مبتلا به بیماری هایی مانند هپاتیت و سیروز مشاهده می شود.
اغلب اوقات، سرطان ایجاد شده در کبد ثانویه یا متاستاتیک است.
سلول های سرطانی که در تومور متاستاز کبدی یافت می شوند، سلول های کبدی نیستند. آنها سلول های قسمتی از بدن که سرطان اولیه در آن جا آغاز شده است (به عنوان مثال، سلول های سرطانی سینه، روده بزرگ یا ریه) می باشند.
نام های دیگر این بیماری عبارتند از:
- متاستاز کبد
- متاستاز به کبد
- مرحله IV یا سرطان پیشرفته
عملکرد کبد
برای درک متاستاز کبد، مهم است که نقش کبد در بدن را درک کنید. کبد بزرگترین عضو بدن است و برای زنده ماندن حیاتی است. کبد به دو لوب تقسیم می شود و زیر دنه ها و ریه راست قرار دارد. مهمترین کارکردهای کبد عبارتند از:
- پاک کردن سموم از خون
- تولید صفرا، که به هضم چربی کمک می کند.
- تولید بسیاری از انواع پروتئین های مورد استفاده در سراسر بدن برای سوخت و بازسازی سلول ها
- تولید آنزیم هایی که در توابع متابولیکی بدن نقش دارند.
- ذخیره سازی گلیکوژن (قند) که بدن برای انرژی از آن استفاده می کند
کبد یکی از مهمترین اعضای بدن است. بدون کبد فعال در بدن، زندگی غیر ممکن است.
علائم متاستاز کبدی
در مراحل اولیه متاستاز کبدی علائمی وجود ندارد. در مراحل بعدی، سرطان می تواند باعث کج شدن یا مسدود کردن جریان طبیعی خون و صفرا شود. وقتی این اتفاق می افتد، ممکن است علائم زیر رخ دهد:
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- تیره شدن رنگ ادرار
- تورم شکم یا نفخ
- زردی پوست و سفیدی چشم
- درد در شانه راست
- درد در قست فوقانی راست شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- گیجی
- تعریق و تب
- بزرگ شدن کبد
هنگامی که کبد بزرگ می شود، احساس می کنید که یک جسم در سمت راست شکم زیر دنده ها وجود دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
مهم است که به محض مشاهده هر کدام از علائمی که در بالا ذکر شد، به موقع به پزشک مراجعه کنید. علائم زیر نشان دهنده وجود مشکل جدی در کبد است:
- استفراغ مداوم، یعنی استفراغ بیش از دو بار در روز اتفاق بیفتد و بیش از یک روز ادامه داشته باشد
- خون در استفراغ
- کاهش وزن بدون دلیل
- دفع مدفوع سیاه
- مشکل در بلعیدن
- تورم در پاها یا شکم
- زردی چشم یا زرد شدن پوست
اگر علائم متاستاز کبدی را تجربه می کنید، بلافاصله با پزشک متخصص گوارش مشورت کنید. اگر سابقه ابتلا به سرطان را داشته اید، باید به طور منظم، برای انجام معاینات به پزشک مراجعه کنید.
علل متاستاز کبدی
خطر ابتلا به سرطانی که به کبد کشیده می شود یا متاستاز می شود بستگی به محل اولیه ابتلا به سرطان دارد. سرطانه ای اولیه که احتمالا به کبد گسترش می یابند، عبارتند از:
- پستان
- کولون
- رکتوم
- کلیه
- مری
- ریه
- پوست
- تخمدان ها
- رحم
- پانکراس
- معده
حتی اگر سرطان اولیه درمان شده باشد، متاستاز کبدی می تواند سال ها بعد رخ دهد. اگر سرطان دارید، مهم است که علائم متاستاز کبد را بیاموزید و به طور منظم آن ها را در بدن بررسی کنید.
فرآیند متاستاز
شش مرحله در فرآیند متاستاز وجود دارد. البته همه سرطان ها از این روند پیروی نمی کنند، اما اکثرا برای متاستاز کردن مراحل زیر را دارند:
- تهاجم موضعی: سلول های سرطانی از محل اولیه به بافت های نرم طبیعی اطراف سرایت می کنند.
- Intravasation: سلول های سرطانی به سمت دیواره های عروق لنفی و عروق خونی حرکت می کنند.
- گردش خون: سلول های سرطانی از طریق سیستم لنفاوی و جریان خون به سایر قسمت های بدن مهاجرت می کنند.
- دستگیری و نشت: سلول های سرطانی به یک مکان دور دست می رسند. سپس از طریق مویرگ ها (دیواره رگ های کوچک) حرکت کرده و بافت های اطراف حمله می کنند.
- تکثیر: سلول های سرطانی در محل جدید رشد می کنند و تومورهای کوچکی به نام میکرومتاستاز ایجاد می کنند.
- آنژیوژنز: میکرومتاستاز باعث ایجاد عروق خونی جدیدی می شود. این عروق مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز برای رشد تومور را فراهم می کنند.
تشخیص متاستاز کبدی
اگر در معاینه مشخص شود که کبد بزرگ شده و سطح کبد صاف نیست یا اگر یکی از علائم بالا در بدن وجود دارد، پزشک ممکن است به سرطان کبد مشکوک شود. برای تایید تشخیص، نیاز به انواع مختلفی از آزمایشات است. این آزمایش ها عبارتند از:
آزمایش عملکرد کبد
تست های عملکرد کبدی شامل آزمایش خونی می شود که نشان می دهد کبد چگونه کار می کند. سطح آنزیم کبدی هنگامی که یک مشکل در این عضو وجود دارد، اغلب افزایش می یابد. نشانگرهای موجود در خون نیز با سرطان ارتباط دارند. هنگامی که سرطان اولیه کبد وجود دارد، ممکن است سطح بالایی از آلفا فتو پروتئین (AFP) در خون یافت شود. تست های عملکرد کبدی می توانند تمایز بین سرطان کبد اولیه و متاستاز کبدی را نشان دهند. نشانگرهای AFP می توانند برای بررسی اثرات درمان سرطان اولیه کبد نیز مورد استفاده قرار گیرند.
سی تی اسکن شکم
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یک نوع خاص از اشعه ایکس است که جزئیات تصویری از اندام های دارای بافت نرم را تولید می کند. بافت سرطانی ظاهری ناصاف دارند.
سونوگرافی کبد
در سونوگرافی از موج های صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصویر از داخل بدن استفاده می شود. این امواج صوتی اکو را تولید می کنند. سپس انعکاس ها برای ایجاد تصاویر کامپیوتری از ساختار بافت های نرم بدن مورد استفاده قرار می گیرند.
MRI
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) تصاویر بسیار دقیقی از اندام های داخلی و ساختارهای بافت نرم ایجاد می کنند. در این تست از امواج رادیویی، یک آهنربا بزرگ و یک رایانه استفاده می شود.
آنژیوگرافی
در آنژیوگرافی، یک رنگ خاص به داخل شریان ها تزریق می شود. هنگامی که تصاویری از بدن در کنار مسیرهای شریانی گرفته می شود،یتصاویری با کنتراست بالا از ساختارهای داخلی تولید می شود.
لاپاراسکوپی
لاپاروسکوپی روشی است که در آن یک لوله باریک دارای نور وارد بدن شده و یک نمونه بیوپسی (نمونه بافتی) گرفته می شود. لاپاراسکوپ از طریق یک برش کوچک وارد بدن می شود و نمونه ای برای مطالعه زیر میکروسکوپ گرفته می شود. لاپاروسکوپی قابل اطمینان ترین روش با حداقل تهاجم برای تشخیص سرطان است.
مرحله سرطان
اگر سرطان به کبد سرایت کرده باشد، احتمالا در مرحله چهارم قرار دارید. مرحله بندی سرطان با شماره هایی از ۱ تا ۴ تعیین می شود. در این مرحله بندی، تومور موضعی شماره ۱ و متاستاز سیستمیک یعنی گسترش سرطان به جریان خون، سیستم لنفاوی و سایر اندام ها از شماره ۲ تا ۴ را به خود اختصاص می دهند.
روش های درمان سرطان کبد
در حال حاضر گزینه های متعددی برای درمان سرطان از جمله سرطان کبد استفاده می شود. در اغلب موارد درمان به صورت تسکین دهنده است. این بدان معناست که این درمان ها برای کنترل علائم سرطان و افزایش طول عمر مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی، انتخاب روش های درمان بستگی به موارد زیر خواهد داشت:
- سن و سطح سلامت عمومی بدن
- اندازه، محل و تعداد تومورهای متاستاتیک
- محل و نوع سرطان اولیه
- انواع درمان هایی که در گذشته استفاده می شود.
درمان های سیستمیک
درمان های سیستمیک سرطان بر روی تمام بدن و از طریق جریان خون اثر می گذارند. این درمان ها عبارتند از:
شیمی درمانی
شیمی درمانی نوعی درمان است که از دارو برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می کند. این درمان سلول هایی که به سرعت رشد می کنند، از جمله برخی از سلول های سالم را هدف قرار می دهد.
درمان با واکنش زیستی (BRM)
درمان BRM درمانی است که از آنتی بادی ها، عوامل رشد و واکسن ها برای تقویت و یا بازگرداندن قوت به سیستم ایمنی استفاده می کند. این درمان به توانایی سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان کمک می کند. درمان BRM عوارض جانبی معمول سایر درمان های سرطانی را ندارد و در بیشتر موارد به خوبی تحمل می شود.
درمان هدفمند
درمان هدفمند نیز سلول های سرطانی را می کشد، اما دقیق تر این کار را انجام می دهد. بر خلاف داروهای شیمی درمانی، درمان های هدفمند می توانند بین سلول های سرطانی و سلول های سالم تفاوت قائل شود. این داروها می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند و سلول های سالم را دست نخورده نگه دارند. درمان های هدفمند عوارض جانبی متفاوتی نسبت به سایر درمان های سرطانی دارند. عوارض جانبی که می تواند شدید باشد عبارتند از:
- خستگی
- اسهال
هورمون درمانی
درمان هورمونی می تواند رشد برخی انواع تومورهایی را که به رشد هورمون ها وابسته هستند، مانند سرطان سینه و پروستات، کند کند.
درمان موضعی
درمان موضعی فقط سلول های تومور و بافت های اطراف را هدف قرار می دهد. هنگامی که تومورهای کبدی کوچک باشند، می توان از این روش استفاده کرد.
پرتو درمانی
این درمان با پرتو دارای انرژی زیاد برای کشتن سلول های سرطانی و کوچک شدن تومورها استفاده می کند. این روش عبارت است از:
- ماشین های تابش، مانند تابش پرتو های خارجی
- مواد رادیواکتیو وارد شده به نزدیکی سلول های سرطانی (تابش های داخلی)
- مواد رادیواکتیو که از طریق جریان خون حرکت می کنند
رادیوفرکانسی (RFA)
RFA معمولا برای درمان سرطان اولیه کبد استفاده می شود و می تواند برای درمان متاستاز کبدی نیز مورد استفاده قرار گیرد. RFA روشی است که از جریان های الکتریکی با فرکانس بالا برای ایجاد گرما استفاده می کند و به این ترتیب سلول های سرطانی را از بین می برد.
در صورتی که تعداد تومورها کم باشد یا سرطان فقط بر روی ناحیه کوچکی از کبد تاثیر بگذارد از روش جراحی استفاده می شود.
چشم انداز بلند مدت متاستاز کبدی
در تقریبا همه موارد، هنگامی که سرطان اولیه گسترش یافته یا به کبد متاستاز می شود، درمان قطعی برای آن وجود ندارد. با این حال، درمان های فعلی می توانند به بهبود امید به زندگی و بهبود علائم کمک کنند.
موفقیت نسبی درمان به محل اولیه سرطان و حجمی از کبد که درگیر سرطان است بستگی دارد. تحقیقات اخیر به دنبال روش های جدید برای مبارزه و کشتن سلول های سرطانی، از قبیل ابراز تحریک واکنش های ایمنی و اختلال در مراحل فرایند متاستاز، هستند.