مراقبت های دوران بارداری

زنان برای انجام مراقبت های دوران بارداری باید به نکات بسیاری توجه کنند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد مهمترین مراقبت های دوران بارداری در زمینه رژیم غذایی و وزن متناسب، داروها و مکمل ها، فعالیت بدنی، روابط جنسی و سفر در دوران بارداری صحبت خواهیم کرد.

مراقبت های دوران بارداری

مراقبت خوب در قبل، حین و پس از بارداری می تواند این اطمینان را فراهم کند که خودتان و کودکتان هر دو سالم هستید. ضمن این که برای رشد و شکل گیری صحیح اندام های جنین نیز برخی از این مراقبت ها ضروری می باشند. در ادامه،  مراقبت های دوران بارداری را به بخش های مختلف تقسیم کرده و در مورد هر یک توضیحاتی را ارائه کرده ایم.

رژیم غذایی و وزن

در طول دوران بارداری، رژیم غذایی مادر باید کافی و مغذی باشد. اگر او به اندازه کافی مواد مغذی مصرف نکند، مواد مغذی موجود در بدنش در وهله اول برای تغذیه جنین استفاده می شود. در این شرایط بدن مادر روز به روز ضعیف تر خواهد شد. رعایت رژیم غذایی مغذی کار پیچیده ای نیست. شما با اضافه کردن ۲۵۰ تا ۳۰۰ کالری روزانه به رژیم غذاییتان به این هدف دست پیدا خواهید کرد. بخش اعظمی از این کالری اضافه باید از پروتئین ها تامین شود. در حالی که رژیم غذایی باید متعادل نیز باشد و میوه های تازه، حبوبات، و سبزیجات در آن گنجانده شده باشد. غلات و حبوباتی که قند کمی دارند اما سرشار از فیبر هستند انتخاب خوبی می باشند.

یادتان باشد که شما در طول روز به اندازه کافی نمک مصرف می کنید. پس نمک را از سر سفره بردارید. بسیاری از غذاهایی که ما امروزه مصرف می کنیم مانند نان و غذاهای آماده حاوی مقدار زیادی نمک هستند.

هرگز نباید در طول دوران بارداری از رژیم غذایی لاغری استفاده کنید. حتی برای زنان چاق نیز افزایش وزن در طول دوران بارداری برای رشد صحیح جنین ضروری است. اگر رژیم غذایی لاغری را در این دوران رعایت کنید مواد مغذی که در اختیار جنینتان قرار می گیرد کاهش یافته و رشد او به خطر خواهد افتاد.

این موضوع که هر زن در طول دوران بارداری خود باید چه مقدار وزن اضافه کند بستگی به شاخص توده بدنی یا همان (BMI) او دارد.  BMI شاخصی است که از تقسیم وزن به قند به توان دو به دست می آید. این شاخص برای این که نسبت طبیعی قد به وزن را نشان دهد طراحی شده است. زنانی که شاخص توده بدنی آن ها قبل از بارداری بالا بوده نسبت به زنانی که شاخص توده بدنی متوسط یا کمی داشتند در طول بارداری باید وزن کمتری را اضافه کنند. اما به طور متوسط در طول بارداری باید بین ۱۱ تا ۱۵ کیلو گرم وزن اضافه شود.

اضافه کردن وزن بیش از این مقدار باعث می شود که چربی در بدن مادر و جنین تجمع پیدا کند. در این حالت کنترل وزن بعد از زایمان سخت تر خواهد شد. بهترین روش برای جلوگیری از افزایش وزن، کنترل وزن در ماه های اول بارداری است. در ۳ ماه اول بارداری یعنی هفته های اول تا دوازدهم باید بین ۰٫۵ تا ۲ کیلو گرم وزن اضافه کنید.

طبق جدول زیر که بر اساس BMI و وزن قبل از بارداری تهیه شده است می توانید مشخص کنید که چه میزان وزن باید در دوران بارداری اضافه کنید.

گاهی اوقات زنان وزنی بیش از وزن ذکر شده در جدول بالا را تجربه می کنند. این اضافه وزن کاذب، ناشی از تجمع مایع در بدن آن ها است. در این حالت با بزرگ شدن رحم در جریان خون بین پاها و قلب تداخل ایجاد شده و مایع در نیم تنه پایینی جمع می شود. برای جلوگیری از این حالت پیشنهاد می شود که ۲ یا ۳ بار در روز هر بار به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه به پهلو (ترجیحا پهلو چپ) دراز بکشید. ضمن این که پوشیدن جوراب لاستیکی ساق بلند نیز می تواند این مشکل را کم کند.

داروها و مکمل های غذایی

بخش مهمی از مراقبت های دوران بارداری به داروها و مکمل هایی غذایی مادر بستگی دارد. به طور کلی، اجتناب از مصرف دارو در دوران بارداری بهتر است. با این حال گاهی شما مجبور به استفاده از دارو می شوید. اگر بیمار هستید و به پزشک مراجعه می کنید حتما موضوع بارداری را با پزشک مطرح کنید تا در تجویز دارو این موضوع را لحاظ کند. اما اگر در صورت بیمار شدن به پزشک مراجعه نمی کنید، هرگز نباید از داروهای مسکن مثل آسپیرین یا دارویی گیاهان به ویژه در طول ۳ ماه اول خودسرانه استفاده کنید.

در زمان بارداری میزان آهن مورد نیاز بدنتان به دو برابر افزایش پیدا خواهد کرد. و از آن جا که اکثر زنان در شرایط عادی هم به میزان کافی آهن از رژیم غذایی خود دریافت نمی کنند، بهتر است از مکمل آهن استفاده شود. ابتلا به کم خونی فقر آهن قبل از بارداری در این دوران تشدید می شود. بنابراین دوز استفاده از این مکمل حتما باید توسط پزشک و با توجه به وضعیت بدنتان تجویز شود.

تمام زنان باردار باید از یک مکمل که حاوی ۴۰۰ میکروگرم فولات (اسید فولیک) است در هر روز استفاده کنند. هر چند برخی از کارشناسان معتقدند که باید میزان استفاده از این مکمل کمی بالاتر مثلا بین ۶۰۰ یا ۸۰۰ میکروگرم باشد. این میزان اسید فولیک را می توانید در مکمل های زیادی از جمله مولتی ویتامین ها بیابید. در حالت ایده آل بهتر است یک ماه قبل از بارداری استفاده از این مکمل آغاز شود. کمبود فولات خطر تولد نوزاد با نقایص مادرزادی در مغز یا نخاع (نقص لوله عصبی)، مانند اسپینا بیفیدا را افزایش می دهد. زنانی که نوزاد قبلیشان دچار چنین نقایصی است باید ۴۰۰۰ میکروگرم فولات در روز استفاده کنند. اگر چه این موضوع نیز باید توسط پزشک تشخیص و تجویز شود. زیرا ممکن است در زنانی که حتی کمبود فولات دارند، استفاده از یک مولتی ویتامین استاندارد کافی باشد.

اما بیشتر پزشکان توصیه می کنند که حتی با داشتن رژیم غذایی مغذی، از یک مکمل حاوی آهن و فولات استفاده شود.

فعالیت بدنی

بسیاری از زنان در مورد فعالیت بدنی خود در دوران بارداری نگرانند. این در حالی است که اکثر آن ها با وجود باردار بودن قادرند به فعالیت های روزمره خود ادامه دهند. حتی برخی از آن ها قادرند که از ورزش هایی مانند شنا و پیاده روی سریع استفاده کنند. ضمن این که فعالیت های شدید مانند دویدن و اسب سواری باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. از ورزش هایی مانند ورزش های رزمی که امکان آسیب به شکم در آن ها وجود دارد باید اجتناب شود.

مقاربت جنسی

میل جنسی در دوران بارداری ممکن است افزایش یا کاهش یابد. مقاربت جنسی در طول بارداری بی خطر است مگر اینکه خونریزی واژینال، درد، نشت مایع آمنیوتیک، و یا انقباضات رحمی وجود داشته باشد. در چنین مواردی، باید از رابطه جنسی اجتناب شود.

آماده شدن برای تغذیه با شیر مادر

زنان بارداری که می خواهند نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه کنند نیاز به انجام کاری قبل از بارداری ندارند. فشار دادن پستان در زمان بارداری می تواند موجب عفونت پستان (ماستیت) یا حتی دردهای زایمان شود. بدن با ترشح روان کننده ای طبیعی آرئول و نوک پستان را برای شیردهی آمده کرده و از سطح پستان محافظت می کند. هرگز نباید این روان کننده را به سطح پستان بمالید.

سفر در دوران بارداری

امن ترین زمان سفر در دوران بارداری، سفر بین هفته ۱۴ تا ۲۸ بارداری است. طول سفر نباید بیش از ۶ ساعت در روز باشد. قبل از سفر نیز حتما باید از پزشک در مورد مراقبت ها و موارد لازم سوال شود. در طول سفر با هر وسیله نقلیه ای که هستید بستن کمربند ایمنی را فراموش نکنید. این کمربند می تواند در ضربه های شدید که منجر به تصادف نمی شوند از شکم و جنین شما محافظت کند. بهتر است کمر بند را زیر شکم قرار دهید. در طول سفر نیز به صورت دوره ای پاهای خود را صاف کرده و چند ثانیه بکشید و مچ پا را بچرخانید تا جریان خون سریع تر شود. سفر کردن با هواپیما در دوان بارداری تا هفته ۳۶ بی خطر است. این به این دلیل است که خطر زایمان زودرس بعد از هفته ۳۶ به سراغ شما خواهد آمد.

در صورتی که به خارج از کشور سفر می کنید و یا به جای ناآشنا می روید که از شیوع بیماری در آن منطقه اطلاع ندارید، حتما این موضوع را با پزشک مطرح کنید. زیرا ممکن است نیاز به تجویز واکسن مخصوص داشته باشید.