مزوتلیوما بدخیم نوعی سرطان است که در لایه نازک بافتی که اکثریت اندام های داخلی (مزوتلیوم) را پوشش می دهد رخ می دهد. مزوتلیوما یک فرم تهاجمی و کشنده سرطان است. اما روش های بسیاری برای کنترل این بیماری وجود دارد.
پزشکان این نوع سرطان را به انواع مختلفی بر اساس قسمت های مزوتلیوم که تحت تاثیر بیماری است تقسیم می کنند. این سرطان اغلب بافتی که ریه ها (پلورا) را احاطه کرده است را درگیر می کند. به این نوع سرطان، مزوتلیوما پلور گفته می شود. انواع دیگر آن نیز بافت اطراف شکم (مزوتلیوم صفاقی)، اطراف قلب و اطراف بیضه ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
مزوتلیوما شامل شکل خاصی از تومور غیر سرطانی (خوش خیم) که در قفسه سینه رخ می دهد و گاهی اوقات مزوتلیوما خوش خیم یا تومور فیبری انفرادی نامیده می شود نمی باشد.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به طور مفصل در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض، تشخیص و روش های درمان و پیشگیری از مزوتلیوما صحبت می کنیم.
علائم مزوتلیوما
علائم و نشانه های مزوتلیوما، بسته به نوع سرطانی دارد که رخ داده است.
سرطانی که بر روی بافتی که ریه ها را احاطه کرده است تاثیر می گذارد، باعث علائم و نشانه های زیر می شود:
- درد در زیر قفسه سینه
- سرفه های دردناک
- تنگی نفس
- توده غیر معمول بافت در زیر پوست قفسه سینه
- کاهش وزن بدون علت
مزوتلیوما پریتونال، که در بافت شکم رخ می دهد، علایم و نشانه های زیر را دارد:
- درد شکم
- تورم شکم
- وجود توده های بافتی در شکم
- کاهش وزن بدون علت
اشکال دیگر مزوتلیوما
علائم و نشانه های انواع دیگر این بیماری مشخص نیست. زیرا این گونه بیماری ها بسیار نادر هستند.
مزوتلیوما پریکارد که بر روی بافتی که قلب را احاطه کرده است ایجاد می شود، می تواند علائم و نشانه هایی مانند مشکل تنفسی و درد قفسه سینه را ایجاد کند.
وجود این بیماری بر بافت اطراف بیضه ها نیز ممکن است ابتدا به صورت تورم یا یک توده در بیضه خود را نشان دهد.
علت مزوتلیوما
به طور کلی، سرطان زمانی شروع می شود که یک سری از جهش های ژنتیکی درون سلول اتفاق می افتد و باعث می شود که سلول ها خارج از کنترل رشد کنند. علت جهش های ژنتیکی اولیه که منجر به مزوتلیوما می شوند هنوز مشخص نشده است، اما محققان عوامل را شناسایی کرده اند که ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند. سرطان ها احتمالا به دلیل تعامل بین عوامل بسیاری مانند شرایط ارثی، محیط، شرایط بهداشتی و شیوه زندگی شکل می گیرند.
عوامل خطر برای ابتلا به این نوع سرطان
قرار گرفتن در معرض آزبست، اصلی ترین عامل ابتلا به مزوتلیوما می باشد.
آزبست ماده معدنی است که به طور طبیعی در محیط یافت می شود. الیاف آزبست در برابر گرما قوی و مقاوم هستند. بنابراین از آن ها در محصولات عایقی، ترمز، کف پوش ها و بسیاری از محصولات دیگر استفاده می شود.
هنگامی که آزبست در طول فرایند استخراج یا هنگام حذف عایق آزبست تجزیه می شود، گرد و غبار ایجاد می شود. اگر این گرد و غبار استنشاق شود، الیاف آن وارد ریه ها یا معده می شوند. در آن جا این الیافت باعث تحریک شده و ممکن است منجر به مزوتلیوم شوند. روند دقیق وقوع این اتفاق هنوز مشخص نیست. اما متخصصان معتقدند که ممکن است این اثر گذاری ۲۰ تا ۴۰ سال طول بکشد.
اغلب افراد سالم با قرار گرفتن در معرض آزبست هرگز مزوتلیوما نمی گیرند. اما گاهی نیز برخی از افراد حتی با تماس کوتاه مدت به بیماری مبتلا می شوند. این نشان می دهد که عوامل دیگری نیز برای ابتلا وجود دارد. به عنوان مثال ممکن است بدن بعضی از افراد از نظر ژنتیکی آمادگی بیشتری برای ابتلا داشته باشد.
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به مزوتلیوما را افزایش دهند عبارتند از:
- سابقه قرار گرفتن در معرض آزبست: اگر در محل کار یا در خانه به طور مستقیم در معرض الیاف آزبست قرار داشته باشید، خطر ابتلا به مزوتلیوما به میزان قابل توجهی در بدن افزایش می یابد.
- زندگی با کسی که با آزبست کار می کند: افرادی که در معرض آزبست قرار دارند، می توانند الیاف را بر روی پوست و لباس خود حمل کرده و به خانه بیاورند. قرار گرفتن در معرض این فیبرها در طول سال ها می تواند دیگر اعضای خانواده را در معرض خطر مزوتلیوما قرار دهد. افرادی که با سطوح بالایی از آزبست سر و کار دارند، می توانند خطر حمل الیاف آزبست را با استفاده از دوش گرفتن و تعویض لباس قبل از ترک کار کاهش دهند.
- سابقه خانوادگی مزوتلیوما: اگر والدین، خواهر یا فرزندان شما مزوتلیوما داشته باشند، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در شما نیز افزایش یابد.
عوارض مزوتلیوما
همان طور که مزوتلیوما پلور گسترش می یابد اعضای موجود در قفسه سینه را نیز تحت فشار قرار می دهد. این فشار می تواند عوارض زیر را ایجاد کند:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- مشکل بلعیدن
- درد ناشی از فشار وارده روی اعصاب و نخاع
- انباشت مایع در قفسه سینه (پلورال افیوژن)، که می تواند ریه را فشرده کند
روش های تشخیص
اگر نشانه ها و علائم این بیماری وجود داشته باشد در گام اول معاینه فیزیکی انجام می شود تا در صورت وجود توده و علائم غیر معمول، آزمایشات دیگر تجویز شود. از اسکن های تصویربرداری مانند اشعه ایکس قفسه سینه و اسکن کامپیوتری توموگرافی (CT) از قفسه سینه یا شکم برای بررسی این ناهنجاری ها استفاده می شود.
بر اساس یافته ها، ممکن است آزمایشات دیگر نیز انجام شود:
بیوپسی
بیوپسی، یک روش برای برداشتن بخش کوچکی از بافت جهت انجام آزمایشات بیشتر است. این آزمایش تنها راه تعیین مزوتلیوما می باشد. با توجه به اینکه چه مساحتی از بدن شما تحت تأثیر قرار گرفته است، پزشک روش بیوپسی مناسب را برای شما انتخاب می کند.
گزینه ها نمونه برداری عبارتند از:
آسپیراسیون دقیق سوزنی: در این روش دکتر مایع یا یک تکه از بافت را با یک سوزن کوچک که وارد سینه یا شکم کرده است بر می دارد.
توراکوسکوپی: توراکوسکوپی اجازه می دهد تا جراح داخل قفسه سینه را ببیند. در این روش، جراح یک یا چند برش کوچک بین دنده های ایجاد می کند. سپس لوله ای مجهز به دوربین ویدئویی کوچک را به داخل حفره قفسه سینه وارد می کند. یک روش گاهی اوقات به نام جراحی توراکوسکوپی با کمک ویدیو (VATS) نیز نامیده می شود. ابزار جراحی مخصوص به جراح اجازه می دهد تا بخش کوچکی از بافت را برای آزمایش بردارد.
لاپاراسکوپی: لاپاروسکوپی نیز باعث می شود جراح داخل شکم را ببیند. جراح با استفاده از یک یا چند برش کوچک روی شکم، یک دوربین کوچک و ابزار جراحی ویژه را برای استخراج یک تکه کوچک از بافت جهت آزمایش وارد بدن می کند.
توراکوتومی: توراکوتومی جراحی است که در آن قفسه سینه از بین دنده ها باز می شود تا جراح بتواند علائم بیماری را بررسی کند. در این روش نمونه ای از بافت ممکن است برای آزمایش برداشته شود.
لاپاراتومی: لاپاراتومی جراحی لازم برای باز کردن شکم و بررسی علائم بیماری است. در این روش نیز ممکن است نمونه ای از بافت برای آزمایش برداشته شود.
نمونه بافت برداشته شده زیر میکروسکوپ برده شده تا بافت های غیر طبیعی و نوع سلول های درگیر در بیماری دیده شود. نوع مزوتلیوما می تواند برنامه درمانی را تعیین کند.
مراحل مختلف مزوتلیوما
بعد از تشخیص مزوتلیوما، پزشک از سایر آزمایشات برای تعیین میزان یا مرحله سرطان استفاده می کند. آزمایشات تصویربرداری که ممکن است به تعیین مرحله سرطان کمک کنند عبارتند از:
- سی تی اسکن سینه و شکم
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
مرحله I: در این مرحله سرطان موضعی در نظر گرفته می شود، به این معنی که محدود به یک بخش از پوشش سینه است.
مرحله II: در این مرحله سرطان ممکن است فراتر از پوشش سینه رفته و به دیافراگم یا ریه گسترش یافته باشد.
مرحله III: در این مرحله سرطان ممکن است به ساختارهای دیگر داخل قفسه سینه گسترش یافته و شامل غدد لنفاوی مجاور نیز شده باشد.
مرحله IV: در این مرحله بیماری پیشرفته است و بیشتر بخش های سینه را گرفته است. قرار گرفتن در مرحله چهارم ممکن است نشان دهد که مزوتلیوما به قسمت های دیگر بدن مانند مغز، کبد و غدد لنفاوی نیز سرایت کرده است.
برای انواع دیگر مزوتلیوما، به دلیل نادر بودن و عدم انجام آزمایشات کافی بر روی آن ها، هنوز طبقه بندی ارائه نشده است.
درمان مزوتلیوما
این موضوع که چه درمانی مناسب این بیماری است به سه عامل زیر بستگی دارد:
- سلامت عمومی بیمار
- مرحله سرطان
- محل سرطان
متاسفانه، اغلب موارد مزوتلیوما تهاجمی هستند و معمولا در مرحله پیشرفته و زمانی که امکان برداشتن سرطان از طریق عمل جراحی وجود ندارد تشخیص داده می شوند. اما عموما درمان های معرفی شده برای این بیماری عبارتند از:
عمل جراحی
جراحان برای حذف مزوتلیوما در مرحله اولیه، از این روش استفاده می کنند. در برخی موارد عمل جراحی ممکن است سرطان را درمان کند. گاهی اوقات امکان حذف تمام توده سرطانی وجود ندارد. در این موارد، جراحی ممکن است به کاهش علائم و نشانه های ناشی از مزوتلیوما در بدن کمک کند.
گزینه های جراحی برای این بیماری عبارتند از:
جراحی برای کاهش تجمع مایع: مزوتلیوما پلور ممکن است باعث تجمع مایع در قفسه سینه شده و مشکل تنفسی ایجاد کند. در این روش جراحان لوله یا کاتتری را در قفسه سینه قرار داده و مایع را تخلیه می کنند. برای جلوگیری از بازگشت مایع (pleurodesis) ممکن است تزریقی در این ناحیه انجام شود.
جراحی برای برداشتن بافت اطراف ریه یا شکم: جراحان ممکن است بافت پوشاننده دنده ها و ریه ها (پلورکتومی) یا بافتی که داخل حفره شکم (پریتونکتومی) قرار دارد را بردارند. این روش مزوتلیوما را درمان نمی کند، اما علائم و نشانه های آن را از بین می برد.
جراحی برای برداشتن حداکثر سرطان: در صورتی که نتوان تمام سرطان را برداشت، جراح با استفاده از این عمل سعی می کند تا جای ممکن توده را بردارد. این عمل به پزشکان اجازه می دهد تا با دقت بیشتری از روش هایی مانند اشعه درمانی برای کاهش درد و جلوگیری از ایجاد مایع ناشی از مزوتلیوما استفاده کنند.
جراحی برای برداشتن ریه و بافت اطراف آن: برداشتن ریه آسیب دیده و بافت های اطراف آن ممکن است نشانه ها و علائم مزوتلیوما پلور را از بین ببرد. اگر ریه برداشته شود پزشک دیگر نگرانی در مودر استفاده از دوز بالای اشعه برای پرتو درمانی ندارد. زیرا دیگر ریه ای وجود ندارد که آسیب ببیند.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی برای کشتن سلول های سرطانی از مواد شیمیایی استفاده می کنند. شیمی درمانی سیستمیک تمام بدن را تحت تاثیر قرار داده و ممکن است رشد مزوتلیومایی را که می تواند با استفاده از جراحی برطرف شود، کاهش داده یا کند کند. شیمی درمانی همچنین ممکن است قبل از جراحی برای انجام ساده تر عمل یا بعد از جراحی برای جلوگیری از شانس بازگشت سرطان استفاده شود.
در مورد مزوتلیوما صفاقی ممکن است داروهای شیمی درمانی به صورت مستقیم به داخل حفره شکم تزریق شوند. با استفاده از این استراتژی، بدون اینکه آسیبی به سلول های سالم در سایر قسمت های بدن وارد شود، بیماری کنترل خواهد شد. این استراتژی به پزشکان امکان می دهد که ازدوزهای بالاتر داروهای شیمی درمانی استفاده کنند.
پرتو درمانی
در پرتو درمانی از پرتوهای پر انرژی از منابعی مانند اشعه ایکس و پروتون بر روی یک نقطه خاص استفاده می کنند. این روش بعد از جراحی می توان سلول سرطانی باقی مانده را از بین ببرد. همچنین ممکن است علائم و نشانه های سرطان پیشرفته را در مواردی که عمل جراحی گزینه مناسب نیست کاهش دهد.
پیشگیری از مزوتلیوما
کاهش مواجهه با آزبست ممکن است خطر ابتلا به مزوتلیوما را کاهش دهد. برای این منظور بهتر است از دستورات زیر پیروی کنید:
- اکثر افراد مبتلا به مزوتلیوما در محل کار در معرض الیاف آزبست قرار می گیرند. کارگران که ممکن است با الیاف آزبست مواجه شوند عبارتند از:
- معدنچیان
- کارگران کارخانه
- تولید کنندگان عایق
- سازندگان کشتی
- کارگران ساختمانی
- مکانیک خودرو
- قوانین ایمنی را رعایت کنید. برای این کار اقدامات زیر را انجام دهید:
- از تجهیزات حفاظتی استفاده کنید.
- قبل از ناهار یا رفتن به خانه، دوش بگیرید و لباس های خود را عوض کنید.
- از وجود آزبست در خانه مطمئن شوید. خانه ها و ساختمان های قدیمی ممکن است حاوی آزبست باشند. در بسیاری از موارد، برداشتن آزبست خطرناک تر از وجود آن است. تجزیه آزبست ممکن است باعث شود که الیاف آن در هوا نفوذ کرده در نتیجه در معرض استنشاق قرار بگیرند.