۴ عارضه جانبی ناشی از مصرف بیش از حد اسید فولیک

اسیدفولیک فرم مصنوعی ویتامین B9 اسن. این ویتامین یکی از ویتامین های گروه B امحسوب می شود که نقش مهمی در تشکیل سلول و DNA دارد. این ماده منحصراً در مکمل های ویتامینی و برخی از غذاهای غنی شده یافت می شود. به ویتامین B9 طبیعی که در مواد غذایی مختلف وجود دارد؛ فولات گفته می شود. حبوبات، پرتقال، مارچوبه، کلم بروکسل، آووکادو و سبزیجات برگ دار همه حاوی فولات هستند. مصرف استاندارد روزانه از این ویتامین برای بزرگسال ۴۰۰ میکروگرم است. اگرچه زنان باردار و شیرده به ترتیب به ۶۰۰ و ۵۰۰ میکروگرم فولات نیاز دارند. به همین خاطر به برخی از افراد مانند زنان حامله توصیه می شود از مکمل اسید فولیک استفاده کنند. اما آیا مصرف بیش از حد اسید فولیک برای بدن ضرر ندارد؟

این سوال را در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت پاسخ خواهیم داد.

سطح پایین فولات در خون با ایجاد مشکلات زیادی در بدن مانند افزایش شانس نقایص مادرزادی نوزاد هنگام تولد، بیماری های قلبی، سکته مغزی و حتی برخی از سرطان ها ارتباط دارد. با این حال مصرف بیش از حد اسید فولیک از طریق مکمل ممکن است بر روی سلامت بدن تأثیر منفی بگذارد. در اینجا به ۴ عارضه جانبی احتمالی ناشی از مصرف بیش از حد اسید فولیک اشاره می کنیم.

مصرف بیش از حد اسید فولیک

بدن شما فولات و اسیدفولیک را به روش های متفاوتی تجزیه و جذب می کند. به عنوان مثال تقریباً تمام فولاتی که از مواد غذایی می خورید تجزیه می شود و قبل از جذب شدن به شکل فعالی در روده تبدیل شده و وارد جریان خون می شود.

در مقابل درصد بسیار کمی از اسید فولیکی که در مواد غذایی غنی شده یا مکمل ها وجود دارد به شکل فعال در روده تبدیل می شود. بقیه روند تجریه این ماده نیاز به کمک کبد و سایر بافت های بدن دارد تا در یک فرآیند کند و کارآمد تبدیل به ماده ای فعال شود.

به همین ترتیب مکمل های اسید فولیک یا غذاهای غنی شده ممکن است باعث شود اسید فولیک غیر متابولیک (UFA) در خون تجمع پیدا کند. اتفاقی که هنگام خوردن غذاهای پر از فولات در بدن رخ نمی دهد. این اتفاق نگران کننده است زیرا به نظر می رسد افزایش سطح UFA در خون با نگرانی های مختلفی مرتبط است که به برخی از آنها در ادامه اشاره می کنیم.

ممکن است کمبود ویتامین B12 را در بدن پنهان کند

مصرف زیاد اسید فولیک ممکن است کمبود ویتامین B12 را در بدن پنهان کند. بدن شما از ویتامین B12 برای ساخت گلبول های قرمز و حفظ عملکرد قلب، مغز و سیستم عصبی استفاده می کند. در صورت عدم درمان کمبود ویتامین B12، فقدان این ماده مغذی می تواند عملکرد عادی مغز را کند کرده و منجر به آسیب دائمی عصبی شود. این آسیب دیدگی معمولا غیر قابل برگشت است. به همین خاطر تاخیر در تشخیص کمبود ویتامین B12 بسیار نگران کننده می باشد.

بدن به طور مشابه از فولات و ویتامین B12 استفاده می کند. این به این معنی است که کمبود هر دو می تواند منجر به علائم مشابه ای در بدن شود. برخی از شواهد نشان می دهند که مصرف مکمل های حاوی اسید فولیک ممکن است کم خونی مگالوبلاستیک را که ناشی از کمبود ویتامین B12 پوشش داده و باعث کمبود ویتامین B12 شود.

بنابراین افرادی که علائمی مانند ضعف، خستگی، مشکل تمرکزی و تنگی نفس را تجربه می کنند باید بررسی های لازم برای اندازه گیری سطح ویتامین B12 در خون را انجام دهند.

ممکن است کاهش قدرت ذهنی مربوط به افزایش سن را تسریع بخشد

مصرف بیش از حد اسید فولیک ممکن است کاهش قدرت ذهنی ناشی از افزایش سن را خصوصاً در افرادی که سطح ویتامین B12 خونشان نیز کم است؛ سرعت ببخشد.

یک مطالعه که بر روی افراد سالم بالای ۶۰ سال انجام شد نشان داد سطح فولات زیاد در بدن با کاهش قدرت ذهنی و روانی در افرادی که مبتلا به کمبود ویتامین B12 بودند ارتباط دارد. اما در افرادی که سطح ویتامین B12 در بدنشان طبیعی است این ارتباط وجود ندارد. سطح فولات خون این شرکت کنندگان، از طریق مصرف زیاد اسید فولیک در قالب غذاهای غنی شده و مکمل بالا بود، نه از طریق خوردن غذاهای سرشار از فولات.

یک مطالعه دیگر نیز نشان داد افرادی که دارای فولات زیادی در بدن هستند اما سطح ویتامین B12 پایینی دارند نسبت به افرادی که این پارامترها در خونشان طبیعی است؛ ممکن است تا ۳٫۵ برابر بیشتر شانس کاهش عملکرد مغزی را تجربه کنند. نویسندگان این مطالعه هشدار داده اند که مصرف مکمل اسید فولیک ممکن است برای سلامت روان در بزرگسالان مسن مبتلا به کمبود ویتامین B12 مضر باشد.

علاوه بر این تحقیقات دیگر نیز استفاده بیش از حد از مکمل های حاوی اسید فولیک را با زوال ذهنی مرتبط می دانند. به خاطر داشته باشید که قبل از نتیجه گیری قطعی به مطالعات بیشتری برای تایید این فرضیه ها نیاز داریم.

ممکن است رشد مغز در کودکان را آهسته کند

مصرف کافی فولات در دوران بارداری برای رشد مغزی کودک ضروری است و خطر ناهنجاری های مادرزادی را کاهش می دهد. از آنجا که بسیاری از زنان نمی توانند نیاز بدن به خود را به این ویتامین به تنهائی و از طریق غذا تامین کنند؛ زنانی که در سن باروری هستند؛ اغلب به مصرف مکمل اسید فولیک تشویق می شوند. با این حال مصرف بیش از حد اسید فولیک ممکن است باعث افزایش مقاومت به انسولین و کندی رشد مغز در کودکان شود.

در یک مطالعه بچه های ۴ و ۵ ساله ای که مادرانشان در هنگام بارداری بیش از ۱۰۰۰ میکروگرم اسید فولیک در روز مصرف کرده بودند (۱۰۰۰ میکروگرم بیشتر از میزان تحمل پذیر (UL) است) در تست های رشد مغزی نمرات کمتری نسبت به کودکانی که مادرانشان در زمان حاملگی بین ۴۰۰ الی ۹۹۹ میکروگرم اسید فولیک در روز مصرف کرده بودند کسب کردند.

مطالعه دیگری نشان داد که افزایش مصرف فولات در دوران بارداری، با افزایش خطر مقاومت به انسولین در کودکان ۹ تا ۱۳ ساله ارتباط دارد.

اگرچه تحقیقات بیشتری لازم است؛ اما بهتر است از مصرف بیش از حد اسید فولیک در دوران بارداری خودداری شود.مگر اینکه توسط پزشک متخصص توصیه شده باشد.

احتمال تجدید حیات سرطان را افزایش می دهد

به نظر می رسد نقش اسید فولیک در سرطان بیش از آن چیزی است که تا کنون تصور می شد. تحقیقات نشان داده اند که قرار گرفتن سلول های سالم در معرض مقدار متوسطی از اسید فولیک، ممکن است از آنها در برابر سرطان محافظت کند. با این حال اگر سلول های سرطانی در معرض این ویتامین قرار بگیرند ممکن است به رشد یا گسترش‌شان کمک شود.

البته تحقیقات تا کنون در زمینه نتایج متناقضی را به دست آورده اند. در حالی که چند مطالعه حاکی از افزایش اندک خطر ابتلا به سرطان در افرادی که مکمل اسیدفولیک مصرف می کنند هستند؛ اما در اکثر مطالعات هنوز هیچ ارتباطی بین این عوامل کشف نشده است.

این خطر ممکن است به نوع سرطان و همچنین سابقه شخصی بیمار بستگی داشته باشد.

به عنوان مثال تحقیقات نشان داده اند افرادی که قبلاً به سرطان پروستات یا روده بزرگ مبتلا شده اند و بیش از ۱۰۰۰ میکروگرم اسید فولیک در روز مصرف می کنند؛ بین ۱٫۷ تا ۶٫۴ درصد بیشتر از دیگر بیماران مبتلا به این نوع سرطان ها در معرض عود مجدد بیماری هستند.

پس به تحقیقات بیشتری برای تایید این ادعا نیاز داریم. به خاطر داشته باشید که مصرف مقدار زیادی از مواد غذایی غنی با فولات باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان نمی شود و حتی ممکن است این شانس را پایین بیاورد.

دوز توصیه شده و اثرات تداخلی

اسیدفولیک در اکثر مولتی ویتامین ها، مکمل هایی که برای زنان باردار تجویز می شوند و ویتامین های B کمپلکس وجود دارد. اما به عنوان یک مکمل انفرادی نیز در داروخانه ها به فروش می رسد. در برخی از کشورها، بعضی از مواد غذایی با این ویتامین غنی می شوند.

مکمل اسیدفولیک را معمولا برای جلوگیری یا درمان کمبود فولات استفاده می کنند. علاوه بر این، زنان باردار یا کسانی که قصد باردار شدن دارند؛ اغلب باید این مکمل را مصرف می کنند تا خطر نقص مادرزادی نوزاد هنگام تولد کم شود.

نیاز روزانه بدن به فولات برای بیشتر بزرگسالان ۴۰۰ میکروگرم در روز است. اما مادران باردار به ۶۰۰ میکروگرم در روز و مادران شیرده به ۵۰۰ میکروگرم در روز از این ویتامین نیاز دارند. دوز مکمل این ویتامین معمولاً بین ۴۰۰ الی ۸۰۰ میکروگرم است.

مکمل اسید فولیک را می توانید بدون نسخه از داروخانه های خریداری کنید. مصرف این ویتامین در دوزهای طبیعی و استاندار ایمن محسوب می شوند.

البته برخی ادعا می کنند که مصرف این مکمل می تواند با برخی از داروهای تجویزی از جمله داروهای مورد استفاده برای درمان تشنج، آرتریت روماتوئید و عفونت های انگلی تداخل ایجاد کند. بنابراین هرکسی که دارو مصرف می کند باید قبل از مصرف اسید فولیک، با پزشک متخصص مشورت کند.

نکته آخر

مصرف مکمل اسید فولیک به طور کلی بی خطر است و روشی مناسب برای افزایش میزان فولات در خون می باشد. اما گفته می شود که مصرف بیش از حد اسید فولیک ممکن است عوارض جانبی زیادی از جمله کندی رشد مغز در کودکان و کاهش قدرت ذهنی در بزرگسالان را ایجاد کند.

در حالی که به تحقیقات بیشتری برای تایید این فرضیه نیاز داریم؛ اما اگر نگران عوارض جانبی ناشی از مصرف بیش از حد اسید فولیک هستید بهتر است که برای تعیین سطح فولات مورد نیاز بدنتان با پزشک مشورت کنید.