آکرومگالی، اختلال رشد ناشی از افزایش بیش از حد هورمون رشد (GH) است که توسط غده هیپوفیز منتشر شده و منجر به رشد زیاد بدن می شود.
زمانی که این هورمون در سطح نرمال منتشر شود، رشد بدن در حالت سالم است. اما زمانی که بدن با افزایش بیش از حد هورمون رشد مواجه شود با یک اختلال جدی، اما نادر در غدد درون ریز رور به رو می شود. آمار مبتلایان به آکرومگالی بسیار پایین است. حدود ۳ تا ۴ نفر در هر ۱ میلیون نفر مبتلا به آکرومگالی در هر سال تشخیص داده می شوند.
البته، GH در کودکان بسیار مهم است زیرا کمک می کند استخوان ها و عضلات آن ها رشد کنند. در بزرگسالان، هورمون رشد مقدار انرژی، سلامت استخوان، قوای بدنی و حتی حس کلی آرامش را تنظیم می کند.
افزایش بیش از حد هورمون رشد یا همان آکرومگالی به طور معمول برای اولین بار در دست ها و پاها رخ می دهد. در واقع، آکرو به معنی اندام در زبان یونانی است و مگا به معنی بزرگ می باشد. پس به طور کلی آکرومگالی به معنی اندام بزرگ است.
نشانه های افزایش بیش از حد هورمون رشد
آکرومگالی یک اختلال در هورمون رشد است که باعث رشد بیش از حد شده و علائم و نشانه های متعدد دارد. اغلب، اولین علامتی که بیمار متوجه آن می شود، رشد بیش از حد دست و پا است. در این حالت معمولا فرد تصور می کند که چاق شده و حلقه اش برایش تنگ شده است. و یا به کفش بزرگتری نیاز دارد.
دیگر تغییرات وابسته به ویژگی های مرتبط با آکرومگالی عبارتند از:
- لب های کلفت
- بزرگ شدن بینی
- فک بیرون زده
- بیرون زدگی ابرو
- فاصله بین دندان ها (در این حالت فک رشد کرده اما دندان ها به همان میزان باقی می مانند. بنابراین شکاف بین دندان ها زیاد می شود.)
از آنجا که افزایش بیش از حد هورمون رشد معمولا با تومور خوش خیم (غیر سرطانی) در غده هیپوفیز ایجاد می شود، چندین علامت که به طور خاص به تومور در مغز مرتبط است، وجود دارد. این علائم عبارتند از:
- سردرد
- تغییرات بینایی (اگر تومور بر روی اعصاب متصل به چشم فشار وارد کند)
- فلج عصب: تومور می تواند بر روی یک عصب عضله و یا حساس در سر فشار وارد کند. این عصب ها، اعصاب جمجمه نامیده می شوند، و اگر فلج اتفاق بیافتد، فلج عصب جمجمه نامیده می شود. به عنوان مثال، آکرومگالی می تواند اعصابی که عضلات چشم را کنترل می کنند را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین کنترل چگونگی حرکات چشم نیز از عهده فرد خارج می شود.
دیگر علائم و نشانه های افزایش بیش از حد هورمون رشد با توجه به بزرگ شدن بخش های مختلف بدن، به قرار زیر می باشند:
- درد مفاصل: آکرومگالی اغلب باعث می شود استخوان ها و غضروف رشد بیش از حد داشته و در زمان حرکت درد بگیرند.
- صدای کلفت تر: سینوسها و تارهای صوتی می تواند بزرگ شده، و باعث تغییر تن صدا شوند.
- آپنه خواب: دیواره راه های هوایی می تواند ضخیم شده و باعث مشکلات تنفسی همراه با آپنه خواب شود.
- فشار خون بالا: قلب و سیستم عروقی می توانید بزرگ شده و سخت تر کار کرده و منجر به فشار خون بالا شوند.
دیگر نشانه های مرتبط با آکرومگالی و آزادی بیش از حد هورمون رشد عبارتند از:
- خستگی
- ضعف
- تعریق بیش از حد
- چرخه قاعدگی غیر طبیعی
- کاهش میل جنسی
- اختلال در نعوظ
- دیابت
- مشکلات پوستی
- پولیپ روده بزرگ
- سندرم تونل کارپ
علت افزایش بیش از حد هورمون رشد
آکرومگالی اختلال هورمون رشد است که معمولا توسط یک تومور در غده هیپوفیز ایجاد می شود. این تومورها همیشه خوشخیم و غیر سرطانی هستند. حدود ۹۵٪ از موارد آکرومگالی توسط یک تومور هیپوفیز خوش خیم ایجاد می شود. ۵٪ دیگر از موارد توسط تومورهای غیر هیپوفیزی ایجاد می شوند. کسانی که در قسمت های دیگر مغز، پانکراس و ریه ها تومور دارند، می تواند باعث شوند بدن هورمون رشد بیش از حد ترشح کند.
علت اصلی آکرومگالی: تومور هیپوفیز
تومورهای هیپوفیز خوش خیم، که به نام آدنوم هیپوفیز نیز شناخته می شود، بسته به بزرگیشان، به ۲ دسته تقسیم می شوند. نام این دو دسته میکرو آدنوم و کلان آدنوم است. میکرو آدنوم کمتر از ۱ سانتی متر و کلان آدنوم بزرگتر از ۱ سانتی متر است. به خاطر داشته باشید که غده هیپوفیز حدود ۱ سانتی متر است، بنابراین اگر تومور به اندازه غده باشد، به آن غده بزرگ گفته می شود.
اکثر تومورهای هیپوفیز که موجب افزایش بیش از حد هورمون رشد می شوند، از نوع کلان آدنوم هستند.
صرف نظر از اندازه آن ها، تومورهای هیپوفیز سلولی است که در هیپوفیز و به خودی خود رشد می کند. ویژگی این غدد می تواند توسط یک جهش ژنتیکی در هیپوفیز سلولی و از والدین به نوزاد، به ارث برده شود. اما در بسیاری از افراد جهش سلولی جدید است و در هنگام تولد وجود نداشته است.
سلول های غده هیپوفیز همچنان زاد و ولد کرده و تومور رشد می کند. نرخ رشد در میان افراد مبتلا به آکرومگالی متفاوت است. برای برخی، تومور به آهستگی ایجاد و در نتیجه، علائم به آرامی خود را نشان می دهند. برای برخی نیز، تومور به سرعت رشد می کند.
یکی دیگر از تفاوت ها تاثیر گذاری تومورهای هیپوفیز در افراد مبتلا به آکرومگالی، محل نفوذ تومور است. تومور می توانید بر روی بخش دیگری از غده هیپوفیز فشار وارد کرده و باعث شود آن بخش زیاد هورمون ترشح کند. به عنوان مثال، تومور می تواند در بخشی از غده هیپوفیز که کنترل هورمون های تیروئید را به عهده دارد رشد کرده و منجر به اختلال عملکرد تیروئید شود.
علت نادر آکرومگالی: تومورهای غیر هیپوفیز
ممکن است یک تومور در بخش دیگری از بدن رشد کرده و باعث شود هورمون رشد بیش از حد ترشح شده و آکرومگالی رخ دهد. این تومورها در سایر نقاط مغز، پانکراس و یا ریه ها هستند. در اغلب موارد، تومور هورمون (GHRH)، هورمونی که به غده هیپوفیز می گویند که چه میزان GH تولید کند، باعث آکرومگالی می شود.
عوارض آکرومگالی
اگر افزایش بیش از حد هورمون رشد درمان نشود، می تواند منجر به عوارض مختلف شود. رایج ترین عوارض آکرومگالی شامل مشکلات مفصلی، کمبود هورمون هیپوفیز و مشکلات تنفسی است. سایر عوارض این بیماری عبارتند از:
عوارض استخوانی ناشی از آکرومگالی
هورمون رشد اضافی ترشح شده توسط یک تومور (معمولا یک تومور غده هیپوفیز) می تواند باعث شود استخوان ها رشد بیش از حد داشته باشند.
رشد بیش از حد استخوان می تواند مشکلاتی را برای دندان ها و فک ایجاد کند. متاسفانه، معکوس کردن این رشد بیش از حد استخوان ها امکان پذیر نیست، اما ممکن است با درمان آکرومگالی، رشد متوقف شود.
برای مقابله با بزرگ شدن استخوان، ممکن است نیاز به عمل جراحی برای تغییر شکل استخوان باشد. اما تا زمانی که هورمون رشد و فاکتور رشد ۱ (IGF-1) سطحش شبه انسولین در محدوده طبیعی قرار نگیرد؛ این عمل توصیه نمی شود.
سلامت استخوان نیز می تواند با آکرومگالی تحت تاثیر قرار بگیرد. GH بیش از حد می تواند بر روی روش بدن برای استفاده از ویتامین D، ویتامینی که کاملا برای سلامت استخوان ضروری است، تغییر ایجاد کند. بدون این ویتامین، بدن شما نمی تواند به خوبی از کلسیم استفاده کند. بنابراین در استخوان ها کلسیم وجود ندارد. این عمل ممکن است به پوکی استخوان و استخوان کم چگالی منجر شود.
هیپرکلسمی (کلسیم بیش از حد در خون) و هیپرکلسیوری (کلسیم بیش از حد در ادرار) عوارض احتمالی آکرومگالی هستند. هر دو آنها به این معنی می باشند که بدن قادر به استفاده از کلسیم نیست. با این حال، با درمان، بدن شما دوباره قادر می شود که به درستی از ویتامین D و کلسیم برای ساختن استخوان سالم استفاده کند.
عوارض بافت نرم ناشی از آکرومگالی
بر خلاف رشد بیش از حد استخوان، تغییرات بافت نرم اغلب با درمان آکرومگالی و کنترل هورمون رشد و IGF-1 امکان پذیر هستند. بافت نرم، مانند غضروف و رباط ها، می تواند بزرگتر شده و مشکلات مفصلی ایجاد کنند. بافت نرم بزرگ می تواند حرکت را به دلیل این که مفاصل قادر به کار کردن نیستند، دردناک کند.
هنگامی که سطح GH و IGF-1 به حالت عادی بازگردند، بافت نرم نیز به اندازه طبیعی باز می گردد و درد مفاصل کمتر می شود. با این حال، اگر درد مفاصل ناشی آرتریت و نه فقط توسط بزرگ شدن بافت نرم باشد، با درمان آکرومگالی درد تغییر نمی کند.
سایر عوارض ناشی از افزایش بیش از حد هورمون رشد
- کمبود هورمون هیپوفیز
- آپنه خواب
- مشکلات قلبی
- دیابت