نفخ شکم و تنگی نفس علائم شایع بسیاری از بیماری ها هستند. در شرایط پزشکی خاص مانند آسیت و گاستروپارازیس، نفخ شکمی می تواند به فشار بالا بر روی دیافراگم منجر شده و مانع از باز شدن صحیح ریه ها برای انجام تنفس شود. در نتیجه تنگی نفس رخ می دهد. با این حال، در بیماری های التهابی مانند سندرم روده تحریک پذیر نیز التهاب بافت ریه می تواند مشکلات تنفسی ایجاد کند و نهایتا نفخ و تنگی نفس به وجود آورد.
حتما در صورتی که نفخ و تنگی نفس را تجربه می کنید، با پزشک مشورت کنید. زیرا تشخیص و درمان این دو عارضه کمی دشوار بوده و حتما باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علل اصلی ایجاد کننده نفخ و تنگی نفس صحبت خواهیم کرد.
علل ایجاد نفخ و تنگی نفس
آسیت
التهاب شکم و تنگی نفس می تواند علائم یک بیماری به نام آسیت باشد. اندام های موجود در حفره شکمی با یک کیسه یا غشایی به نام کیسه صفاقی پوشیده شده اند. در شرایط عادی، مقدار کمی مایع در کیسه صفاقی وجود دارد. اما برخی از بیماری ها باعث افزایش تجمع مایعات در شکم می شوند. به این تجمع مایع آسیت گفته می شود. با توجه به این که در آسیت، مایع در شکم تجمع پیدا می کند، فشار روی دیافراگم زیاد شده و وقوع مشکلات تنفسی امکان پذیر است.
بیماری های کبدی مانند سیروز، علت اصلی آسیت هستند. زیرا کبد بیمار قادر به تولید پروتئین نیست. حضور پروتئین در جریان خون کمک می کند تا فشاری ایجاد شود که مانع عبور آب از رگ های خونی و ورود آن ها به بافت اطراف می شود. با توجه به کاهش تولید پروتئین، انباشت آب در حفره شکمی طبیعی است.
آسیب همچنین به علت حضور سرطان در اندام های موجود در حفره شکم نیز رخ می دهد. سرطان کولون، سرطان پانکراس و سرطان تخمدان می تواند باعث ایجاد آسیت شود. التهاب صفاق که به نام پریتونیت شناخته می شود، نارسایی احتقانی قلب و پانکراتیت مزمن نیز از دیگر علل ایجاد آسیب و نفخ و تنگی نفس پس از آن است.
درمان بیماری زمینه ای که سبب ایجاد آسیت شده است مشکل نفخ و تنگی نفس را برطرف می کند.
تجمع بیش از حد چربی در شکم
چاقی شکمی می تواند منجر به نفخ شکم و تنگی نفس شود. این نوع تجمع چربی در ناحیه شکم منجر به سندرم متابولیک شده و می تواند خطر ابتلا به بیماری هایی مانند سکته مغزی، دیابت و بیماری های قلبی را افزایش دهد. حتی اگر وزن بدن تان طبیعی باشد اما چربی دور شکم داشته باشید، ممکن است عملکرد ریه کاهش پیدا کند. حضور چربی بیش از حد در شکم مانع از حرکت دیافراگم و باز شدن ریه ها می شود.
علاوه بر این، وجود چربی در شکم باعث افزایش التهاب در بدن می شود و به ریه ها آسیب می رساند. دور کمر بیش از ۳۵ اینچ برای زنان و بیش از ۴۰ اینچ برای مردان به عنوان چاقی شکمی تشخیص داده می شود. اصلاح سبک زندگی همراه با ورزش منظم به کاهش چربی شکم کمک می کند.
سندرم Meganblase
این یک اختلال گوارشی است که در اثر انباشت گاز در معده به وجود می آید. در سندرم Meganblase، پس از مصرف یک وعده غذایی پرحجم و سنگین، به دلیل بلع مقدار زیادی هوا، نفخ را تجربه خواهید کرد. ضمن این که مشکلات تنفسی را نیز تجربه خواهید کرد. این علائم ممکن است به شدت ظاهر شوند و با حمله قلبی اشتباه گرفته شوند. این سندرم با تغییر در تغذیه و دارو درمان می شود. پزشک احتمالا از شما می خواهد که از مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر اجتناب کنید. نفخ و تنگی نفس از علائم رایج سندرم Meganblase هستند.
فیبروز کیستیک
فیبروز کیستیک یک بیماری ژنتیکی است که می تواند باعث نفخ شکم و تنگی نفس شود. این بیماری ریه ها، پانکراس، کلیه ها، کبد و روده را تحت تاثیر قرار می دهد. در فیبروز کیستیک یک پروتئین ژنتیکی در پروتئین تنظیم و هدایت کننده غشای پروتئینی فیبروز کیستیک (CFTR) وجود دارد که منجر به ضخیم شدن ترشحات بدن می شود.
به این ترتیب در ریه ها مخاط غلیظ تشکیل شده و مسیرهای تنفسی مسدود می شود. همین موضوع موجب ایجاد التهاب و عفونت در ریه ها می شود.
ترشحات پانکراس نیز ضخیم تر شده و منجر به مسدود شدن مجاری لوزالمعده می شود. این انسداد باعث التهاب لوزالمعده و کاهش جریان آنزیم های گوارشی به روده می شود. در این شرایط هضم غذا در روده تحت تاثیر قرار گرفته و منجر به نفخ شکم می شود. این روند بر روی تمام طول دستگاه گوارش تاثیر می گذارد.
کیسه صفرا نیز در بیماری فیبروز کیستیک به علت ایجاد مخاط ضخیم و تشکیل سنگ های صفراوی تحت تأثیر قرار می گیرد. فیبروز کیستیک همچنین باعث سیروز کبدی و مشکلات تولید مثل می شود.
هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. علائم این بیماری توسط دارو کنترل می شود و در موارد شدید پیوند ریه توصیه می شود.
سندرم روده تحریک پذیر
سندرم روده تحریک پذیر بیماری است که روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می دهد. علائم سندرم روده تحریک پذیر عبارتند از:
- درد شکم
- نفخ شکم
- اسهال
- یبوست
- حضور مخاط در مدفوع
- عوارض تنفسی که منجر به تنگی نفس می شود.
هنوز علت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر شناخته نشده است. اما برخی از متخصصان معتقدند که سندرم روده تحریک پذیر به علت اختلال التهابی رخ می دهد که به طور عمده روی روده ها تاثیر می گذارد. سایر اندام ها از جمله سیستم تنفسی نیز ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرند.
تغییر در رژیم غذایی، دارو و تغییر در سبک زندگی برای کاهش علائم این بیماری توصیه می شود. نفخ و تنگی نفس در سندرم روده تحریک پذیر معمولا علائم شایعی هستند.
ایلئوس و انسداد روده کوچک
ایلئوس بیماری است که در آن روده از عبور غذاهایی که صرف می کنید جلوگیری می کند. این عارضه اغلب در روده کوچک رخ می دهد که در هضم مواد غذایی دخیل است.
انسداد روده کوچک به علل زیر رخ می دهد:
- تومورهای روده ای
- چرخش روده (volvulus)
- فتقی که روده را مسدود می کند
فلج ایلئوس در شرایط خاصی مانند بیماری پارکینسون، مصرف داروهای مخدر، عفونت های خاص و جراحی انجام شده روی نواحی لگن نیز ممکن است رخ دهد. در فلج ایلئوس عضلات روده سرعت حرکت خود را کم کرده و به این ترتیب از عبور مواد غذایی جلوگیری می کند.
در کودکان، بیماری فلج ایلئوس ناشی از موارد زیر است:
- کمبود الکترولیت
- کمیود سطح پتاسیم در بدن
- کاهش جریان خون در ناحیه شکم
به غیر از نفخ شکمی و تنگی نفس، علائم دیگری این بیماری عبارتند از:
- درد شکم
- تهوع
- استفراغ
- درد کمر
- بوی بد دهان
- یبوست
- زردی
- اسهال
- سرگیجه
این بیماری با مصرف دارو، تغییر در سبک زندگی و جراحی درمان می شود. تشخیص و درمان بیماری زمینه ای که باعث ایجاد این بیماری شده است نیز می تواند مشکل نفخ و تنگی نفس را حل کند.
گاستروپارازیس
گاستروپارازیس یا تاخیر در تخلیه معده ممکن است موجب نفخ شکمی و تنگی نفس شود. در روند طبیعی هضم، برای حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارش عضلات این بخش باید انقباضات قوی داشته باشند. با این حال، در زمان ابتلا به گاستروپارازیس، تحرک معده کاهش می یابد و معده به درستی تخلیه نمی شود.
علت گاستروپارازیس معمولا شناخته نمی شود. برخی معتقدند که این بیماری ممکن است به عنوان یکی از عوارض جانبی دیابت یا عوارض بعد از عمل جراحی رخ دهد.
گاستروپارازیس منجر به مشکلات تنفسی مانند اسپاسم برونش (تنگی نفس و خس خس)، لارنژیت و سرفه مزمن می شود. گاستروپارازیس باعث افزایش ریفلاکس اسید نیز شده و منجر به تحریک مری و ریه ها می شود. همین تحریک شدن مسیر تنفسی بدن، مشکلات تنفسی به وجود می آورد.
گاستروپارازیس به غیر از نفخ و تنگی نفس باعث ایجاد علائم زیر نیز می شود:
- استفراغ
- تهوع
- درد شکم
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- نوسانات قند خون
این بیماری با مصرف دارو و تغییر در سبک زندگی درمان می شود.
یبوست
یبوست شرایطی است که در آن دفع مدفوع کمتر از ۳ بار در هفته می شود و مدفوع خارج شده از بدن سفت است. تعداد دفع مدفوع روزانه در هر فردی متفاوت است. با این حال، اگر بیش از ۳ روز است که دفع نداشته اید، یعنی به شدت مبتلا به یبوست هستید.
علائم یبوست عبارتند از:
- نفخ شکم
- دفع مدفوع سفت یا کم
- احساس دفع ناقص
یبوست منجر به هموروئید، شقاق مقعد و گیر کردن مدفوع در رکتوم می شود. یبوست شدید باعث ایجاد فشار روی دیافراگم شده، اندازه ریه ها را کاهش داده و باعث تنگی نفس می شود.
یبوست معمولا با تغییر در تغذیه و شیوه زندگی و مصرف داروها درمان می شود. بیماری های زمینه ای نیز وجود دارد که باعث یبوست می شوند. تشخیص و درمان این بیماری ها می توانند به درمان نفخ و تنگی نفس کمک کنند.