نفروپاتی دیابتی یک عارضه جدی مرتبط با کلیه در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و نوع ۲ است. این بیماری به نام بیماری کلیوی دیابتی نیز شناخته می شود. حدود ۴۰ درصد افراد مبتلا به دیابت در نهایت بیماری کلیوی می گیرند.
نفروپاتی دیابتی بر توانایی کلیه شما تاثیر می گذارد و نمی گذارد که کارکرد اصلی خود یعنی دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن را انجام دهد. بهترین راه برای جلوگیری یا به تاخیر انداختن نفروپاتی دیابتی داشتن سبک زندگی سالم و درمان دیابت و فشار خون بالا است.
به مرور زمان، این وضعیت به آرامی سیستم فیلتر کردن کلیه را خنثی می کند. درمان زودهنگام این بیماری ممکن است از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده یا آن را کند کند و احتمال عوارض را کاهش دهد. بیماری کلیوی ناشی از دیابت ممکن است به نارسایی کلیه منجر شود. به این بیماری، بیماری کلیوی پیشرفته نیز گفته می شود. نارسایی کلیه یک بیماری خطرناک است. در این مرحله گزینه های درمان شامل دیالیز یا پیوند کلیه می باشند.
با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا با نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض، روش های تشخیص و درمان نفروپاتی دیابتی آشنا شوید.
علائم نفروپاتی دیابتی
در مراحل اولیه نفروپاتی دیابتی، ممکن است علائم یا نشانه ای را در بدن متوجه نشوید. اما در مراحل پیشرفته این بیماری علائم و نشانه ها عبارتند از:
- کاهش فشار خون
- وجود پروتئین در ادرار
- تورم پا، مچ پا، دست یا چشم
- افزایش نیاز به ادرار کردن
- کاهش نیاز به داروهای انسولین یا داروهای دیابت
- سردرگمی یا مشکل در تمرکز کردن
- کاهش اشتها
- تهوع و استفراغ
- خارش پایدار پوست
- خستگی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که علائم یا نشانه های بیماری کلیوی را دارید، با پزشک خود ملاقات کنید. اگر دچار دیابت هستید، باید سالانه آزمایش ادرار را برای یافتن پروتئین در ادرار انجام دهید. این آزمایش کمک می کند تا تعیین کنبد که آیا کلیه ها کار می کنند یا خیر.
علل ایجاد نفروپاتی دیابتی
نفروپاتی دیابتی زمانی ایجاد می شود که دیابت به عروق خونی و دیگر سلول های کلیه آسیب وارد می کند.
کلیه ها چگونه کار می کنند
کلیه های شما حاوی میلیون ها خوشه خونی کوچک (گلومرولی) هستند که خون را فیلتر می کنند. آسیب جدی به این رگ های خونی می تواند منجر به نفروپاتی دیابتی، کاهش عملکرد کلیه و نارسایی کلیه شود.
علایم نفروپاتی دیابتی
نفروپاتی دیابتی عارضه رایج دیابت نوع ۱ و ۲ است. به مرور زمان، قند خون بالا همراه با دیابت درمان نشده باعث فشار خون بالا می شود. فشار خون بالا نیز به نوبه خود توسط افزایش فشار در سیستم فیلترینگ ظریف کلیه ها، باعث کاهش عملکرد کلیه می شود.
عوامل خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی
عوامل متعددی ممکن است خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- ابتلا به دیابت نوع ۱ یا ۲
- قند خون بالا (هیپرگلیسمی) که کنترل آن دشوار است
- فشار خون بالا که کنترل آن دشوار است
- سیگار کشیدن و داشتن دیابت
- کلسترول خون بالا و داشتن هر نوع دیابتی
- سابقه خانوادگی دیابت و بیماری کلیوی
عوارض جانبی
عوارض نفروپاتی دیابتی ممکن است به تدریج طی ماه ها یا سال ها ایجاد شود. این عوارض احتمالی عبارتند از:
- احتباس مایعات، که می تواند باعث تورم در بازوها و پاها، فشار خون بالا یا تجمع مایع در ریه ها (ادم ریوی) شود
- افزایش ناگهانی پتاسیم در خون (هیپوکالمی)
- بیماری های قلب و عروق خونی (بیماری قلبی عروقی) که احتمالا منجر به سکته مغزی می شوند.
- آسیب به عروق خونی شبکیه (رتینوپاتی دیابتی)
- کم خونی
- زخم در پا، اختلال نعوظ، اسهال و سایر مشکلات مربوط به اعصاب و عروق آسیب دیده
- عوارض بارداری که حامل خطراتی برای مادر و جنین در حال رشد است
- آسیب برگشت ناپذیر به کلیه های (بیماری کلیوی پیشرفته) که در نهایت برای زنده ماندن بیمار نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد
جلوگیری از نفروپاتی دیابتی
برای کاهش خطر ابتلا به بیماری کلیوی دیابتی باید اقدامات زیر را انجام دهید:
دیابت خود را درمان کنید. با درمان موثر دیابت، ممکن است بتوانید تا حدود زیادی از بیماری کلیوی دیابتی جلوگیری کرده یا آن را به تاخیر بیاندازید.
فشار خون بالا یا سایر بیماری ها را کنترل کنید. اگر فشار خون بالا یا سایر شرایطی که خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهد را دارید، با پزشک تعامل داشته باشید تا بتوانید بیماری های خود را کنترل کنید.
داروهای خارج از نسخه را طبق دستورالعمل استفاده کنید. هنگام استفاده از داروهای مسکن خارج از نسخه، مانند آسپرین، ایبوپروفن و استامینوفن، دستورالعمل های درج شده روی بسته را دنبال کنید. برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی دیابتی، مصرف این نوع از داروهای ضد درد می تواند منجر به آسیب کلیوی شود.
وزنتان را کنترل کنید. اگر وزنتان متعادل است سعی کنید آن را حفظ کنید و اگر اضافه وزن دارید آن را کاهش دهید. افزایش فعالیت بدنی به صورت روزانه و کاهش کالری می تواند در این راه به شما کمک کنند.
سیگار نکشید. سیگار کشیدن می تواند به کلیه ها آسیب برساند و آسیب کلیوی موجود را بدتر کند. اگر سیگاری هستید، با پزشک خود درباره استراتژی ترک سیگار مشورت کنید. گروه های پشتیبانی، مشاوره و داروها می توانند در این راه به شما کمک کنند.
روش های تشخیص نفروپاتی دیابتی
پزشک برای تشخیص ابتدا علائم و نشانه ها را بررسی می کند، سپس معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشک بیمار را انجام می دهد. او ممکن است شما را به متخصص کلیه (نفرولوژیست) یا متخصص دیابت (غدد درون ریز) ارجاع دهد.
برای تعیین اینکه آیا شما نفروپاتی دیابتی دارید یا نه، ممکن است به آزمایشات خاصی نظیر موارد زیر نیاز داشته باشید:
آزمایش خون: اگر دچار دیابت هستید، به آزمایش خون نیاز خواهید داشت تا وضعیتتان را کنترل و میزان کارکرد کلیه ها را تعیین کنید.
آزمایش ادرار: نمونه ادرار اطلاعاتی در مورد عملکرد کلیه ارائه می دهند و اینکه آیا پروتئین بیش از حد در ادرار وجود دارد یا خیر. سطح بالای پروتئینی در ادرار به نام میکروآلبومین ممکن است نشان دهد کلیه های شما تحت تاثیر بیماری قرار دارند.
آزمایشات تصویربرداری: برای اندازه گیری ساختار و اندازه کلیه ها، پزشک ممکن است از اشعه ایکس و سونوگرافی استفاده کند. از سی تی اسکن و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نیز برای تعیین اینکه چقدر خون درون کلیه جریان دارد استفاده می شود. در برخی موارد ممکن است از سایر آزمایشات تصویربرداری استفاده شود.
تست عملکرد کلیه: دکتر می تواند ظرفیت فیلتر کردن کلیه را با استفاده از آزمون تجزیه و تحلیل کلیوی ارزیابی کند.
بیوپسی کلیه: پزشک ممکن است نمونه برداری از بافت کلیه (بیوپسی کلیه) را توصیه کند. برای انجام این ازمایش ابتدا بی حسی موضعی انجام می شود. سپس پزشک با یک سوزن نازک بخش کوچکی از بافت کلیه را برای آزمایش زیر میکروسکوپ برمی دارد.
درمان نفروپاتی دیابتی
اولین گام در درمان نفروپاتی دیابتی، درمان دیابت و در صورت نیاز، فشار خون بالا است. با مدیریت مناسب قند خون و فشار خون بالا می توانید از نارسایی کلیه و سایر عوارض دیابت جلوگیری کرده یا آن ها را تسکین دهید.
دارو
در مراحل اولیه بیماری، برنامه درمانی شامل داروهای گوناگون مانند داروهای زیر است:
کنترل فشار خون بالا: از داروهای بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II یا همان (ARB ها) برای درمان فشار خون بالا استفاده می شود. استفاده از هر دو این داروها توصیه نمی شود. زیرا موجب افزایش عوارض جانبی می شود. سطح فشار خون باید ۱۴۰/۹۰ میلی متر جیوه (mmHg) یا کمتر باشد.
مدیریت قند خون بالا: داروهای متعددی برای کنترل قند خون بالا در افرادی که دارای نفروپاتی دیابتی هستند، وجود دارد. متوسط هموگلوبین A1C یا همان HbA1C باید کمتر از ۷ درصد باشد.
پایین آوردن کلسترول بالا: داروهای کاهش دهنده کلسترول به نام استاتین ها برای درمان کلسترول بالا و وجود پروتئین در ادرار استفاده می شوند.
تقویت سلامت استخوان ها: داروهایی که به مدیریت توازن کلسیم فسفات کمک می کنند در حفظ سلامت استخوان ها نقش مهمی دارند.
کنترل پروتئین در ادرار: داروهایی که سطح پروتئین آلبومین را در ادرار کاهش می دهند می توانند عملکرد کلیه را بهبود بخشند.
.
پزشک می تواند آزمایش های پیگیری را در فواصل منظم توصیه کند تا ببینید آیا بیماری کلیوی شما در همان حال مانده است یا پیشرفت کرده.
درمان نوع پیشرفته بیماری کلیوی دیابتی
اگر بیماری شما به نارسایی کلیه منجر شده باشد، گزینه های درمانتان عبارتند از:
دیالیز کلیه: این درمان یک راه برای حذف مواد زائد و مایعات اضافی از خون است. دو نوع اصلی دیالیز عبارتند از:
- همودیالیز
- دیالیز صفاقی
روش اول شایع تر است و نیاز به مراجعه به مرکز دیالیز دارد و حدود سه بار در هفته به کمک متصل شدن به دستگاه کلیه مصنوعی انجام می شود. هر جلسه سه تا پنج ساعت طول می کشد.
روش دوم را ممکن است بتوان در خانه انجام داد.
پیوند: در برخی موارد، بهترین گزینه درمان پیوند کلیه است.
درمان های در حال توسعه
در آینده، افرادی که دارای نفروپاتی دیابتی هستند ممکن است بتوانند از روش های درمان بهتری بهره مند شوند. این تکنیک ها ممکن است سبب معکوس شدن یا آهسته شدن آسیب کلیوی در اثر بیماری شود. به عنوان مثال، برخی محققان معتقدند اگر دیابت را بتواند در آینده با روش هایی مانند پیوند سلول جزیره پانکراس یا درمان با سلول های بنیادی درمان کرد، ممکن است عملکرد کلیه نیز در مبتلایان به آن بهبود یابد.
علاوه بر این، محققان در حال بررسی سلول های بنیادی و چندین دارو جدید برای نفروپاتی دیابتی هستند.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
تغییر در سبک زندگی می تواند از اهداف درمانی شما پشتیبانی کند. با توجه به وضعیت شما، عملکرد کلیه و سلامت عمومی بدنتان، این تغییرات شامل موارد زیر است:
- فعالیت بدنی: با توصیه پزشک، باید ۵ روز هفته حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی انجام دهید.
- تنظیم رژیم غذایی: با متخصص تغذیه در مورد محدود کردن مصرف سدیم، مصرف غذاهای حاوی پتاسیم کم و محدود کردن میزان پروتئین مصرفی مشورت کنید.
- ترک سیگار: اگر سیگاری هستید، با پزشک درمورد استراتژی های ترک سیگار صحبت کنید.
- وزن متعادل: اگر نیاز به از دست دادن وزن دارید، با افزایش فعالیت بدنی روزانه و کاهش کالری وزنتان را کم کنید.
- مصرف آسپرین: مصرف روزانه آسپیرین با دوز کم، برای شما مناسب است.