نقص دیواره بین بطنی (VSD)، به وجود یک سوراخ در قلب در هنگام تولد (مادرزادی) اشاره دارد. در این بیماری، سوراخ (نقص) در دیواره (سپتوم) رخ می دهد. این دیواره محفظه های پایین قلب (بطن ها) را از هم جدا می کند و اجازه می دهد که خون از سمت چپ به سمت راست قلب وارد شود. در این بیماری خون غنی از اکسیژن به جای خارج شدن از بدن به ریه ها رفته و باعث می شود قلب به سختی کار کند.
نقص جداره بطنی جزئی ممکن است باعث ایجاد مشکلی نشود. بسیاری از موارد جزئی VSD خود به خود بسته می شوند. برای جلوگیری از عوارض، VSD های متوسط یا بزرگ نیاز به جراحی ترمیمی دارند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض و روش های پیشگیری، تشخیص و درمان نقص دیواره بین بطنی صحبت می کنیم.
علائم نقص دیواره بین بطنی
نشانه ها و علائم نقص های قلبی جدی اغلب در چند روز، چند هفته یا چند ماه اول زندگی ظاهر می شوند. علائم نقص جداره بطنی (VSD) در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اجتناب از خوردن شیر
- وزن گیری و رشد غیر طبیعی
- تنفس سریع
- خسته شدن به سادگی
پزشک ممکن است علائم نقص دیواره بین بطنی را در هنگام تولد تشخیص ندهد. اگر نقص کوچک باشد، علائم تا ورود کودک از نوزادی به دوران کودکی خود را نشان نمی دهند. علائم و نشانه های این بیماری بسته به اندازه سوراخ و سایر نقایص مرتبط با قلب، متفاوت است.
در بسیاری از کودکان، پزشک با گوش کردن به صدای قلب کودک بیماری را تشخصی می دهد. گاهی اوقات VSD ها توسط سونوگرافی قبل از تولد کودک نیز تشخیص داده می شوند. اما گاهی نیز نقص دیواره بین بطنی تا زمان بزرگسالی تشخیص داده نمی شوند. علائم و نشانه ها می توانند شامل ضعف تنفسی یا سوفل قلبی باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم زیر در کودکتان وجود دارد در اسرع وقت به متخصص اطفال مراجعه کنید:
- احساس خستگی در زمان خوردن غذا یا بازی کردن
- کاهش وزن
- تنفس عمیق در هنگام خوردن غذا یا گریه کردن
- تنفس سریع یا تنگی نفس
در صورت دیدن علائم زیر نیز به پزشک مراجعه کنید:
- ضعف تنفسی حتی هنگامی که دراز کشیده اید
- سریع و نامنظم شدن ضربان قلب
- خستگی یا ضعف
علل ایجاد نقص دیواره بین بطنی
نقص مادرزادی قلب ناشی از مشکلاتی است که در اوایل رشد قلب ایجاد می شوند. اما اغلب علت مشخصی ندارند. ژنتیک و عوامل محیطی ممکن است در این بین نقش داشته باشند. VSD ها می توانند به تنهایی یا با سایر نقایص قلبی مادرزادی رخ دهند.
در هنگام رشد جنین، اگر دیواره بین دو محفظه پایینی قلب به درستی شکل نگیرد؛ نقص دیواره بین بطنی ایجاد می شود.
به طور معمول، سمت راست قلب خون را به ریه ها وارد کرده تا اکسیژن دریافت کند. در سمت چپ خون غنی از اکسیژن به سراسر بدن ارسال می شود. VSD به خون غنی از اکسیژن اجازه می دهد که با خون فاقد اکسیژن ترکیب شود. این موضوع باعث می شود که قلب برای رساندن خون به سراسر بدن دچار مشکل شود.
این نقص ها ممکن است دارای اندازه های مختلفی باشند و در چندین محل در دیواره میان بطن ها وجود داشته باشند. گاهی نیز به جای یکی، چند نقش و سوراخ در این دیواره مشاهده می شود.
گاهی نیز در بزرگسالی و معمولا پس از حمله قلبی یا به عنوان یک عارضه جانبی پس از انجام برخی از آزمایشات، این بیماری به وجود می آید.
عوامل خطر
نقص های دیواره بطنی می توانند ارثی باشند و گاهی اوقات با سایر مشکلات ژنتیکی مانند سندرم داون نیز رخ می دهند. اگر خودتان یا یکی از فرزندانتان به مشکلات مادرزادی قلب مبتلا هستید، برای بچه دار شدن به مشاور ژنتیک مراجعه کنید.
عوارض جانبی ناشی از نقص دیواره بین بطنی
نقص های جزئی ممکن است هرگز مشکلی ایجاد نکنند. نقص های متوسط و بزرگ می توانند طیف وسیعی از معلولیت ها را ایجاد کند. اما خوشبختانه درمان مناسب می تواند بسیاری از عوارض را از بین ببرد. مهمترین عوارضی که همراه با نقص دیواره بین بطنی رخ می دهند عبارتند از:
نارسایی قلبی
قلب مبتلا به VSD متوسط یا بزرگ، برای پمپ کردن خون کافی به سراسر بدن، نیاز به کار بیشتر و سخت تر دارد. به همین علت، نارسایی قلبی می تواند در صورت عدم درمان در موارد نقص دیواره بین بطنی متوسط و بزرگ رخ دهد.
پرفشاری خون ریوی
افزایش جریان خون به ریه ها به علت VSD موجب فشار خون بالا در شریان های ریوی (فشار خون ریوی) می شود. این عارضه می تواند آسیب دائمی به بدن وارد کند. نقص دیواره بطنی می تواند به کمک سوراخ ایجاد شده جریان خون را معکوس کند (سندرم آیزنمرانگ).
اندوکاردیت
این بیماری یک نوع عفونت قلبی غیر معمول است.
مشکلات دیگر قلب
این مشکلات شامل اختلال در ریتم قلب و مشکلات دریچه قلب می باشند.
روش های پیشگیری از نقص دیواره بین بطنی
در اغلب موارد، برای جلوگیری از نقص دیواره بین بطنی نمی توانید هیچ کاری انجام دهید. با این حال، برای داشتن بارداری سالم باید از اصولی پیروی کنید. اصول اولیه پیشگیری از نقص دیواره بین بطنی عبارتند از:
- قبل از اینکه باردار شوید مراقبت های اولیه قبل از بارداری را انجام دهید. قبل از اینکه باردار شوید در مورد سلامتی خود با پزشک مشورت کنید و در مورد تغییر در شیوه زندگی برای داشتن بارداری سالم تحقیق کنید. داروهای مصرفی خود را نیز به پزشک اطلاع دهید.
- رعایت رژیم متعادل حاوی مکمل های ویتامینی مانند اسید فولیک و محدود کردن مصرف کافئین نیز برایتان مفید است.
- به طور منظم ورزش کنید.
- از مواد مضر مانند الکل، تنباکو و مواد مخدر که عامل خطر برای شما هستند اجتناب کنید.
- در زمان بارداری مراقب عفونت ها باشید. انواع خاصی از عفونت ها می تواند برای جنین در معرض خطر مضر باشند.
- دیابت خود را کنترل کنید. اگر دچار دیابت هستید، با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید که بیماریتان قبل از بارداری به خوبی کنترل شده است.
- اگر سابقه خانوادگی نقص های قلبی یا سایر اختلالات ژنتیکی را دارید، قبل از اینکه باردار شوید، با مشاوره ژنتیک صحبت کنید.
روش های تشخیص
نقص های جدی جداره بطنی (VSD) اغلب موجب مشکلات قلبی می شوند و پزشک می تواند با استفاده از استتوسکوپ این مشکلات را تشخیص دهد. آزمایشاتی که معمولا برای تشخیص استفاده می شوند عبارتند از:
اکوکاردیوگرام
در این آزمایش از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از قلب استفاده می کنند. پزشکان ممکن است از این آزمون برای تشخیص نقص دیواره بطنی و تعیین اندازه، محل و شدت آن استفاده کنند. اکوکاردیوگرافی را می توان برای جنین (اکوکاردیوگرافی جنینی) نیز استفاده کرد.
الکتروکاردیوگرام (ECG)
این تست فعالیت الکتریکی قلب را از طریق الکترودهای متصل به پوست ثبت می کند و به تشخیص نقص های قلبی یا ریتمیک کمک می کند.
اشعه ایکس قفسه سینه
در این آزمایش یک تصویر اشعه ایکس از قفسه سینه گرفته می شود تا پزشک کارکرد قلب و ریه را مشاهده کند. این آزمایش می تواند به پزشک کمک کند که بزرگ شدن قلب و جمع شدن آب در ریه را مشاهده کند.
کاتتریزاسیون قلب
در این آزمایش، یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) به رگ های خونی واقع در کشاله ران یا بازو وارد می شود و از طریق این رگ های خونی، لوله به سمت قلب هدایت می شود. از طریق کاتتریزاسیون قلبی، پزشک می تواند نقایص مادرزادی قلب را تشخیص دهد و عملکرد دریچه ها و محفظه های قلب را تعیین کنند.
پالس اکسیمتری
در این آزمایش یک کلیپ کوچک روی انگشت نصب می شود تا اکسیژن در خون اندازه گیری شود.
روش های درمان نقص دیواره بین بطنی
بسیاری از نوزادان متولد شده با نقص دیواره بطنی (VSD) برای بستن سوراخ نیازی به عمل جراحی ندارند. پس از تولد، پزشک به شما توصیه می کند تا زمان بسته شدن سوراخ، بر روی علائم کودک نظارت کرده و معاینات منظمی را انجام دهید.
نوزادانی که نیاز به جراحی ترمیمی دارند، اغلب در سال اول زندگی خود این درمان را انجام می دهند. کودکان و بزرگسالانی که دارای نقص دیواره بین بطنی متوسط یا بزرگ هستند و بیماریشان باعث ایجاد علائم قابل توجهی می شود ممکن است نیاز به عمل جراحی برای بستن سوراخ داشته باشند.
بعضی از نقص های دیواره بطنی، برای جلوگیری از ایجاد عوارض ناشی از آنها، مانند وارد آمدن آسیب به دریچه های قلب، نیاز به جراحی دارند. بسیاری از افراد مبتلا به VSD جزئی، طول عمر طبیعی دارند.
بچه هایی که دارای VSD های جدی هستند و نمی توانند به درستی تغذیه شوند، پزشک ممکن است برای کمک به رشدشان، غذاها و شیر خشک های کمکی را تجویز کند. بعضی نوزاد ممکن است نیاز به تغذیه با لوله داشته باشند.
داروها
داروهایی که برای نقص سپتوم بطنی کاربرد دارند ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کاهش میزان مایعات در گردش خون و ریه ها: انجام این کار سبب کاهش حجم خون می شود. این داروها، به نام دیورتیک ها شناخته شده و مهمترین آن ها عبارت است از فوروزماید (لیزیکس).
- منظم نگه داشتن ضربان قلب: مسدود کننده های بتا مانند متوپرولول، پروپرانولول و دیگوکسین می توانند به متعادل کردن ضربان قلب کمک کنند.
روش های درمان
درمان جراحی برای نقص های جدی بطنی شامل اتصال و یا پچ کردن باز شدگی غیرطبیعی بین بطن ها است. روش های جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
جراحی ترمیمی
این روش در اغلب موارد شامل جراحی قلب باز تحت بیهوشی عمومی است. این جراحی نیاز به یک دستگاه قلبی ریوی و برش روی قفسه سینه دارد. پزشک از پچ یا بخیه برای بستن سوراخ استفاده می کند.
روش کاتتر
بستن نقص جدار بطنی در هنگام کاتتریزاسیون نیازی به باز کردن قفسه سینه ندارد. در این روش پزشک یک لوله نازک (کاتتر) را به یکی از رگ های خونی واقع در کشاله ران وارد کرده و آن را به سمت قلب هدایت می کند. سپس با استفاده از مش با اندازه خاصی سوراخ را می بندد.
روش ترکیبی
در روش ترکیبی از تکنیک های جراحی و کاتتر استفاده می کنند. در این روش دسترسی به قلب معمولا از طریق برش کوچکی انجام می شود. این روش بدون توقف قلب و بدون استفاده از دستگاه قلب و ریه انجام می شود.
بعد از ترمیم، باید معاینات منظم را انجام دهید تا پزشک مطمئن شود که این دیواره بسته شده است و عوارضی در بدن وجود ندارد. فاصله و تعداد این معاینات بسته به اندازه نقص و وجود مشکلات دیگر متفاوت است.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
در اینجا به چند نکته ساده برای مدیریت بیماری اشاره می کنیم:
انجام معاینات بارداری
قبل از اینکه باردار شوید، با پزشک متخصص قلب صحبت کنید تا مطمئن شوید که آیا می توانید با خیال راحت باردار شوید یا خیر. این کار به خصوص زمانی که دارو مصرف می کنید بسیار مهم است.
داشتن VSD بدون عوارض و یا داشتن نقص های جزئی قلبی، خطر زیادی برای حاملگی ایجاد نمی کند. با این حال، نقص های جدی؛ نارسایی قلبی؛ فشار خون ریوی؛ ریتم غیر طبیعی قلب یا سایر نقایص قلبی خطر عوارض جانبی را برای مادر و جنین بالا می برد. پزشکان به شدت به زنان مبتلا به سندرم آیزنمنگر توصیه می کنند که به دلیل خطر بالای عوارض، باردار نشوند.
جلوگیری از اندوکاردیت
افراد مبتلا به این بیماری، قبل از انجام خدمات دندانپزشکی، نیاز به مصرف آنتی بیوتیک دارند تا از بروز عفونت داخلی قلب (اندوکاردیت) جلوگیری شود. با این وجود این داروها باید تحت نظر پزشک استفاده شوند.
دنبال کردن توصیه های ورزشی
پزشک می تواند به شما در مورد فعالیت هایی که برایتان مفید است کمک کند. اگر برخی از فعالیت ها، برای کودک مبتلا به این بیماری خطرناک است، باید او را تشویق کنید که از فعالیت های ایمن استفاده کند. به یاد داشته باشید که بسیاری از کودکان مبتلا به VSD می توانند زندگی سالم، کاملا فعال و سازنده ای داشته باشند.
کودکان مبتلا به نقص های جزئی و یا سوراخ تعمیر شده در قلب معمولا محدودیتی در فعالیت های خود ندارند. اما کودکان مبتلایی که قلبشان به خوبی کار نمی کند، باید بعضی از محدودیت ها را رعایت کند. کودک مبتلا به فشار خون ریوی غیر قابل برگشت (سندرم آیزنمرانگ) دارای بیشترین محدودیت هستند.