هیپرتروفی بطن راست یک اختلال قلبی است که در آن دیواره های بطن راست قلب ضخیم می شود. این عارضه می تواند ناشی از استرس و فشار بیش از حد در بطن راست باشد. معمولا تنها یک قسمت از قلب توسط هیپرتروفی بطن راست (RVH) تحت تاثیر قرار می گیرد.
بطن راست و چپ دو قسمت از چهار محفظه قلب هستند و بخش پایینی این ارگان را تشکیل می دهند. RVH به طور خاص بر روی بطن راست، که مسئول انتقال خون رقیق شده به ریه ها است، تاثیر می گذارد.
مطالب این مقاله مجله پیام سلامت را به موضوعات زیر در مورد هیپرتروفی بطن راست اختصاص داده ایم:
- هیپرتروفی بطن راست چیست؟
- علل RVH
- علائم و نشانه ها
- عوارض و عوامل خطر
- تشخیص و یافته های ECG
- درمان و پیشگیری
هیپرتروفی بطن راست چیست؟
هیپرتروفی یک اصطلاح پزشکی است که برای توصیف عضوی که اندازه اش از اندازه طبیعی بزرگ تر شده است استفاده می شود. این افزایش ناشی از آن است که سلول های منطقه آسیب دیده بزرگتر از اندازه طبیعی خودشان هستند. در قلب، هیپرتروفی باعث می شود که دیواره های یک یا چند محفظه به ضخامت زیادی برسند. این عارضه به دلیل بزرگ شدن سلول های منطقه آسیب دیده ایجاد می شود.
هنگامی که هیپرتروفی در قلب اتفاق می افتد، عضله قلب ضخیم تر شده و این ضخامت می تواند به مرور زمان خاصیت کشسانی عضله را کاهش دهد. هیپرتروفی در بطن راست باعث می شود که برای اکسیژن رسانی بیشتر به بافت ها و دریافت اکسیژن از ریه ها کشمکش در قلب ایجاد شود.
RVH می تواند کل بخش پایینی قلب را مبتلا کرده و عواقب بیشتری را به همراه داشته باشد.
علل ایجاد RVH چیست؟
هیپرتروفی بطن راست معمولا به علت بیماری های مادرزادی قلبی یا فشار خون بالا در ریه ها که به عنوان فشار خون ریوی شناخته می شود، رخ می دهد. علل مختلفی برای ابتلا به بیماری های مادرزادی و فشار خون ریوی وجود دارد. این علل عبارتند از:
- بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
- آمبول ریوی
- بیماری های مزمن ریه، مانند سارکوئیدوز و فیبروز ریوی
- تنگی دریچه ریوی
- تترالوژی فالوت
- فیبروز قلب
- کم خونی سلول داسی شکل
- کم خونی مزمن، مانند کمبود آهن، فقدان فولات یا کمبود B12 یا تالاسمی
- آپنه خواب
علائم و نشانه های همراه با هیپرتروفی بطن راست
معمولا تشخیص علائم و نشانه های RVH برای پزشک دشوار است. علائم همراه با هیپرتروفی بطن راست، می توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد قفسه سینه
- سرگیجه
- تجمع مایع اضافی در بدن (ادم)
- تنگی نفس
- تپش قلب
- ضربان سریع قلب
در اکثر موارد تنها مشاهده و اطلاع از علائم نمی تواند تشخیص را به درست محقق کند. به همین خاطر پزشکان اغلب برای تشخیص دقیق هیپرتروفی بطن راست از آزمایشات مختلف استفاده می کنند. بنابراین پیشنهاد می شود که در صورت تجربه علائم ذکر شده حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا این علائم می توانند نشانه های عوارض جدی یا بیماری های بالقوه قلب باشند.
عوارض و عوامل خطر RVH
شرایط و عادت های خاصی وجود دارد که ممکن است فرد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به RVH قرار دهد. این شرایط عبارتند از:
- سیگار کشیدن، که باعث بروز بسیاری از بیماری های قلبی و ریوی می شود.
- آپنه خواب، که یکی دیگر از عوامل خطر شایع برای RVH است و ممکن است بر روی شریان های ریه تاثیر بگذارد.
- فعالیت شدید، که می تواند نشانه های هیپرتروفی را در بدن به وجود آورد.
عوارض اصلی مرتبط با RVH ناشی از استرس غیر ضروری است که به دلیل این بیماری بر روی قلب ایجاد می شود. اگر هیپرتروفی بطن راست به درست تشخیص داده نشده و درمان نشود، می تواند باعث ایجاد ضعف در قلب شده و در بعضی افراد خطر ابتلا به نارسایی قلبی و مرگ ناشی از بیماری های قلبی را افزایش دهد.
تشخیص و یافته های ECG
همان طور که گفتیم پزشکان تنها با معاینه فیزیکی قادر به تشخیص دقیق این بیماری نیستند. آنها احتمالا از تست های تصویر برداری، از جمله الکتروکاردیوگرافی (ECG) و اکوکاردیوگرام که در آن ها ساختار قلب مشخص است، برای تشخیص RVH استفاده می کنند.
بطن چپ معمولا بزرگتر از بطن سمت راست است. بنابراین اگر الکتروکاردیوگرافی نشان دهد که بطن راست دچار تغییر در اندازه شده است، می توان RVH را تایید کرد.
با این حال آزمایشات ECG به دلیل داشتن نقایص، به طور دقیق نمی تواند بیماری را تشخیص دهد. این آزمایش اغلب به اندازه کافی حساس نیست که بتوان از آن برای تشخیص RVH خفیف تا متوسط استفاده کرد. بنابراین ممکن است در این موارد منجر به تشخیص اشتباه شود.
اگر هر گونه سوء ظنی بر اساس علائم و یافته های ECG وجود داشته باشد، پزشک ممکن است ECG سمت راست را تجویز کند. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی قلب (cMRI) نیز ممکن است ضروری باشد و تصویر دقیقی از قلب را ارائه کند.
درمان و پیشگیری
برای درمان RVH، به جای درمان خود هیپرتروفی، باید علت بیماری کشف و برطرف شود. به عنوان مثال، افرادی که در فشار خونشان مشکل دارند ممکن است نیاز به مصرف داروهای فشار خون و تغییر در سبک زندگی داشته باشند.
هنگامی که هیپرتروفی بطن راست به واسطه پرفشاری ریوی ایجاد می شود، پزشکان داروهای خاصی را برای درمان این بیماری تجویز می کنند. این داروها حاوی گشاد کننده های عروق یا دیلاتورهای رگ های خونی هستند.
بعضی از داروهایی که برای اختلال نعوظ در مردان استفاده می شوند نیز می توانند به باز کردن رگ های ریوی کمک کنند و ممکن است برای RVH کاربرد داشته باشند.
هدف درمان نیز کاهش یا متوقف کردن ضخامت دیواره های بطن راست است. در حال حاضر هیچ درمان کامل و خاصی برای ضخیم شدن این دیواره ها وجود ندارد. اگر چه تحقیقات نشان می دهد که مهار کننده های ACE به کاهش ضخامت دیواره های قلب کمک می کنند.
در بسیاری از موارد جلوگیری از ایجاد هیپرتروفی بطن راست و بدتر شدن شرایط امکان پذیر است. روش های پیشگیری از هیپرتروفی بطن راست نیز عبارتند از:
- کاهش عوامل خطر فردی
- تغییر سبک زندگی برای بهبود سلامت قلب و ریه
برای محقق کردن این روش ها نیز دستورالعمل های زیر توصیه می شود:
- ترک سیگار
- رعایت رژیم غذایی متعادل
- شرکت در فعالیت بدنی به صورت منظم
- داشتن وزن متعادل و متوسط
این روش ها همگی راه هایی هستند که برای حفظ سلامت قلب و ریه ها ضروری می باشند.