هیپرلیپیدمی یا کلسترول بالا، به این معنی است که یک یا چند پروتئین چربی در خون فرد بالا است. اکثر افراد با وجود این بیماری هیچ نشانه ای ندارند. اما داشتن هیپرلیپیدمی در بدن خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد. در آمریکا از هر ۳ نفر ۱ نفر تحت تاثیر این بیماری است.
استعداد ژنتیکی، سیگار کشیدن، چاقی، رژیم غذایی نامناسب و بی تحرک در طول زندگی می تواند منجر به هیپرلیپیدمی شود.
دو نوع کلسترول در بدن وجود دارد. کلسترول LDL و کسترول LDL. کلسترول LDL که به نام کلسترول بد شناخته می شود ناسالم است. در حالی که HDL کلسترول خوب محسوب می شود. کلسترول و لیپوپروتئین ها، یکسان نیستند. اگرچه در بدن با هم کار می کنند. لیپوپروتئین ها کلسترول را به سلول منتقل می کنند.
معمولا با وجود هیپرلیپیدمی علائمی در بدن وجود ندارد. اما با یک آزمایش خون ساده می توان آن را تشخیص داد.
مطالب این مقاله مجله پیام سلامت در مورد موضوعات زیر است:
- هیپرلیپیدمی چیست؟
- علل
- علائم و نشانه ها
- تشخیص
- درمان و پیشگیری
هیپرلیپیدمی چیست؟
هیپرلیپیدمی به این معنی است که کلسترول در خون زیاد است. کلسترول یک پروتئین مومی شکل است که توسط کبد تولید می شود.
این ماده برای سلامت غشاهای سلولی، عملکرد مغز، تولید هورمون و ذخیره سازی ویتامین ها ضروری است. این ماده زمانی مشکل ایجاد می کند که کلسترول بد یا چربی لیپوپروتئین کم (LDL) بیش از حد تولید شده و یا از طریق غذاهای ناسالم مصرف شود.
لیپوپروتئین، کلسترول را از طریق خون به سلول ها منتقل می کند. HDL به معنی کلسترول خوب است. زیرا کلسترول اضافی را به کبد منتقل می کند و می تواند آن را از بین ببرد. کلسترول LDL بد است. زیرا کلسترول اضافی را در خون ایجاد می کند.
تری گلیسرید نیز نوعی چربی در خون است. این ماده از کلسترول متفاوت است. اما به دلیل ارتباط قوی آن ها با بیماری قلبی، باید به صورت دوره ای تری گلیسیرید خون نیز اندازه گیری می شود. فرد مبتلا به هیپرلیپیدمی ممکن است سطح بالایی از LDL و تری گلیسیرید داشته باشد.
علل ابتلا به این بیماری
علل هیپرلیپیدمی می تواند به شرح زیر باشد:
- عوامل ژنتیکی: به این حالت چربی خون اولیه گفته می شود.
- رژیم غذایی ناسالم و سایر عوامل: به این حالت چربی خون ثانویه گفته می شود.
هنگامی که بدن نمی تواند چربی اضافی را مصرف کند یا آن را حذف کند، این چربی در خون تجمع می یابد. با گذشت زمان، این تجمع موجب آسیب ها به اندام های داخلی می شود و به ایجاد بیماری های قلبی کمک می کند.
علل دیگر چربی خون عبارتند از:
- مصرف بیش از حد الکل
- چاقی
- استفاده از داروهایی نظیر هورمون ها یا استروئیدها
- دیابت
- بیماری کلیوی
- ضعف غده تیروئید و یا کم کاری تیروئید
- بارداری
هیپرلیپیدمی خانوادگی ناشی از اختلالات ژنتیکی است. در این حالت یک ژن جهش یافته از یکی از والدین به جنین منتقل می شود و موجب از بین رفتن گیرنده LDL یا ناقص در آن می شود. با وجود نقص یا نبود گیرنده LDL در بدن، کلسترول بد به مقدار خطرناکی در خون تجمع می یابد.
برخی از گروه های قومی مانند کانادایی های فرانسوی، مسیحیان لبنانی، آفریقایی های ساکن در کشور آفریقای جنوبی و یهودیان اشکنازی در معرض خطر بالایی برای ابتلا به هیپرلیپیدمی ارثی هستند.
علائم و نشانه ها
فرد مبتلا به هیپرلیپیدمی معمولا علائم یا نشانه ای ندارد. در هیپرلیپیدمی ارثی، ممکن است بافت های زرد رنگ چربی در اطراف چشم یا مفاصل وجود داشته باشد. این بیماری معمولا در طی یک آزمایش خون معمولی یا در پی مشکلات قلبی و عروق، مانند حمله قلبی یا سکته مغزی، تشخیص داده می شود.
چربی بیش از حد در خون با گذشت زمان تجمع می یابد و پلاک هایی را روی دیواره های شریان ها و رگ های خونی ایجاد می کند. این تجمع پلاک، عروق خونی را محدود کرده و جریان خون در رگ ها را آشفته می کند. به این ترتیب قلب باید برای پمپ کردن و رساندن خون به سایر بخش های بدن بیشتر و سخت تر کار کند.
روش تشخیص
غربالگری لازم برای بررسی هیپرلیپیدمی با استفاده از یک آزمایش خون ساده به نام پروفایل لیپید انجام می شود. برای انجام این آزمایش بهتر است که بین ۹ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید. برای افرادی که ریسک و خطر بالایی را برای ابتلا به این بیماری دارند، غربالگری ذکر شده قبل از ۲۰ اسلگی آغاز می شود. اما برای افرادی که خطر پایینی برای ابتلا دارند، می توان غربالگری را دیرتر نیز انجام داد. اگر نتیجه طبیعی باشد، باید حداقل هر ۵ سال یک بار این آزمایش تکرار شود.
سطوح نرمال برای آزمایش پروفایل لیپید عبارتند از:
- کلسترول: کمتر از ۲۰۰
- LDL: کمتر از ۱۰۰
- HDL: بیشتر از ۴۰ برای مردان، بیشتر از ۵۰ برای زنان (میزان بالاتر آن حتی بهتر است)
- تری گلیسرید: کمتر از ۱۴۰
اگر سطح کلسترول بالا باشد، نظارت و درمان باید سریع تر انجام شود.
درمان و پیشگیری
تغییر در سبک زندگی بهترین راه برای جلوگیری و درمان هیپر لیپیدمی است. این تغییرات شامل موارد زیر هستند:
- رژیم غذایی مفید برای قلب
- ورزش منظم
- ترک سیگار
- حفظ وزن در محدوده سالم
علاوه بر این، داروهای شناخته شده ای به نام استاتین ها نیز ممکن است برای درمان این بیماری مفید باشند.
رژیم غذایی
رژیم غذایی برای کنترل چربی خون باید دارای ویژگی های زیر باشد:
- به جای پیروی از یک رژیم کم چرب، فرد باید میزان مصرف چربی های اشباع شده، چربی های ترانس و کلسترول را به حداقل برساند.
- رژیم غذایی باید شامل انواع میوه ها و سبزیجات و دانه های جامد که مقدار زیادی فیبر دارند، باشد.
- غذاهای فست فود، غذاهای حاوی کربوهیدرات بالا و هر غذای دیگری که ارزش غذایی زیادی ندارند، باید محدود یا حذف شود.
- در این رژیم فرد باید به طور منظم از ماهی، آجیل و حبوبات استفاده کند.
- باید به جای روغن های جامد از روغن زیتون یا روغن های اشباع نشده دیگر استفاده شود.
وزن
داشتن اضافه وزن یک عامل خطر برای هیپرلیپیدمی و بیماری های قلبی محسوب می شود. کاهش وزن می تواند به کاهش LDL، کلسترول تام و سطح تری گلیسرید کمک کند. همچنین می تواند HDL را تقویت کند. همان طور که می دانید HDL می تواند کلسترول بد را از خون بیرون بریزد.
فعالیت بدنی
کمبود فعالیت بدنی عامل مهمی برای بیماری های قلبی است. ورزش منظم و فعالیت باعث کاهش LDL، افزایش HDL و کاهش وزن می شود. حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی به مدت ۵ روز در هفته توصیه می شود. پیاده روی سریع انتخاب عالی و آسانی است.
سیگار کشیدن ممنوع
سیگار کشیدن باعث مشکلات زیادی می شود که به بیماری های قلبی کمک می کنند. این عامل باعث ایجاد مشکلات زیر می شود:
- افزایش پلاک در دیواره های شریان ها
- افزایش سطح LDL
- تشکیل لخته خون
- التهاب
از طرفی ترک سیگار باعث افزایش HDL می شود. این ممکن است یکی از دلایلی باشد که موجب می شود خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی پس از ترک سیگار کاهش یابد.
داروها
برای تعیین اینکه آیا دارو نیاز است و چه زمانی باید از آن استفاده کرد، پزشک موارد زیر را در نظر می گیرد:
- پروفایل لیپیدی بیمار
- عوامل خطر
شایع ترین داروهای درمان کلسترول بالا استاتین ها هستند. استاتین های مهم نیز عبارتند از:
- سیمواستاتین
- لوواستاتین
- آتورواستاتین
- رووواستاتین
داروهای جدیدی هم چون مهارکننده های PCSK9 وجود دارد که برای افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی که نیاز به کاهش بیشتر LDL دارند، استفاده می شود.
گاهی اوقات استاتین ها به علت عوارض جانبی مانند درد عضلانی، قابل تحمل نیستند و مردم از مصرف آن ها اجتناب می کنند.
با این حال، قبل از متوقف کردن مصرف دارو باید با پزشک در مورد عوارض جانبی و خطر بروز عارضه قلبی عروقی در برابر خطر عوارض جانبی آن، صحبت کنید.
هیپرلیپیدمی یکی از مشکلات رایج است که می تواند منجر به بیماری های قلبی عروقی جدی شود. این در حالی است که می توان از آن به سادگی با استفاده مناسب از دارو و تغییر در شیوه زندگی، پیشگیری کرد.