واریس مری به بزرگ شدن غیر طبیعی رگ هایی که در مری قرار دارد گفته می شود. مری لوله ای است که گلو و معده را به هم متصل می کند. این بیماری بیشتر در افراد مبتلا به بیماری های جدی کبدی اتفاق می افتد.
واریس های مری زمانی ایجاد می شوند که جریان خون طبیعی وارده به کبد توسط یک لخته یا بافت اسکار که در کبد وجود دارد مسدود می شود. برای دور زدن انسداد، جریان خون به رگ های خونی کوچک وارد می شود که برای حمل حجم زیادی از خون طراحی نشده اند. در اثر ورود حجم زیاد خون این عروق بزرگ شده و حتی ممکن است پاره شوند و خونریزی کشنده ای را ایجاد کنند.
برخی از داروها و روش های پزشکی می توانند به جلوگیری و متوقف کردن خونریزی ناشی از واریس های مری کمک کند. با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه باشید تا با نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض و روش های پیشگیری، تشخیص و درمان واریس مری آشنا شوید.
علائم واریس مری
واریس های مری معمولا علائم و نشانه ای ایجاد نمی کنند، مگر اینکه خونریزی داشته باشند. علائم و نشانه های خونریزی واریس مری عبارتند از:
- استفراغ و مشاهده مقدار قابل توجهی خون در استفراغ
- سیاه و خونی شدن مدفوع
- سرگیجه
- کاهش هوشیاری (در موارد شدید)
اگر بیماری کبد داشته باشید ممکن است علائم زیر را نیز شاهد باشید:
- زرد شدن رنگ چشم و پوست (زردی)
- خونریزی آسان یا کبود شدن بی دلیل پوست
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
علل ایجاد واریس مری
واریس های مری گاهی هنگامی ایجاد می شوند که جریان خون وارده به کبد مسدود می شود. این انسداد اغلب با وجود بافت اسکار در کبد ناشی از بیماری کبدی رخ می دهد. در این شرایط جریان خون شروع به عقب نشینی می کند و فشار را در داخل ورید بزرگی (ورید پورتال) که خون را به کبد شما می رساند افزایش می دهد.
این نوع فشار (پرفشاری خون پورتال) باعث می شود که خون مسیرهای دیگر را در رگ های کوچک تر به وجود می آورد. این فشار باعث می شود رگ ها کوچک باد کرده و گاهی اوقات پاره شوند و خونریزی کنند.
علل واریس های مری عبارتند از:
زخم شدید کبد (سیروز). برخی از بیماری های کبدی از جمله موارد زیر می توانند به سیروز منتهی شوند:
- عفونت هپاتیت
- بیماری کبد الکلی
- بیماری کبد چرب
- اختلال در مجرای صفراوی (سیروژی اولیه صفراوی)
لخته شدن خون (ترومبوز). لخته شدن خون در ورید پورتال یا در وریدی که به ورید پورتال (ورید ناقل) وارد می شود می تواند باعث ایجاد واریس های مری شود.
عفونت انگلی. شیستوزومایس یک عفونت انگلی است که در مناطق آفریقا، آمریکای جنوبی، کارائیب، خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی یافت می شود. این انگل می تواند به کبد، ریه، روده و مثانه آسیب برساند.
عوامل خطر ایجاد کننده واریس مری
اگرچه بسیاری از افراد مبتلا به بیماری های پیشرفته کبدی واریس مری را تجربه می کنند، اما اغلب این واریس ها منتهی به خونریزی نمی شوند. اگر دارای شرایط زیر هستید، احتمال خونریزی واریس مری در شما بیشتر می شود:
- پرفشاری خون پورتال. خطر خونریزی با افزایش فشار داخل ورید پورتال افزایش می یابد.
- اندازه واریس. هر چقدر واریس بزرگتر باشد بیشتر احتمال دارد که خونریزی کند.
- لکه های قرمز رنگ بر روی واریس. هنگامی که از طریق آندوسکوپ، مری را نگاه می کنید، روی بعضی از واریس ها لکه های قرمز مشاهده خواهید کرد. این علائم نشان دهنده خطر ابتلا به خونریزی است.
- سیروز شدید یا نارسایی کبدی. بیماری شدید کبدی احتمالا خونریزی واریس ها را افزایش می دهد.
- مصرف الکل. با مصرف الکل خطر ابتلا به خونریزی واریس مری بسیار بیشتر می شود. به خصوص اگر بیماری شما وابسته به الکل باشد.
عوارض جانبی
جدی ترین عارضه واریس های مری خونریزی است. در صورتی که متوجه خونریزی نشوید و خونریزی نیز شدید باشد ممکن است شوک و در نهایت مرگ رخ دهد.
روش های جلوگیری از واریس مری
در حال حاضر هیچ درمانی نمی تواند از ایجاد واریس های مری در افراد مبتلا به سیروز جلوگیری کند. در حالی که داروهای مسدود کننده بتا در جلوگیری از خونریزی در بسیاری از افراد مبتلا به واریس مری به کار می روند، اما آنها از تشکیل واریس های مری جلوگیری نمی کنند.
روش های مراقبت از کبد
اگر از بیماری کبدی رنج می برید، از پزشک خود درباره استراتژی هایی که برای اجتناب از عوارض بیماری کبد استفاده می شوند سوال بپرسید. برای حفظ سلامت کبد خود می توانید از دستورات زیر نیز پیروی کنید:
- الکل مصرف نکنید. به افراد مبتلا به بیماری کبد اغلب توصیه می شود که نوشیدن الکل را متوقف کنند. زیرا نوشیدن الکل برای کبد آسیب پذیر و در معرض خطر بسیار مضر است.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید. رژیم غذایی مبتنی بر گیاهان و پر از میوه ها و سبزیجات را انتخاب کنید. دانه های سبوس دار و منابع پروتئینی نیز برای جلوگیری از این بیماری مفید هستند. مقدار مصرف غذاهای چرب و سرخ شده را کاهش دهید.
- وزنتان را متعادل نگه دارید. چربی بیش از حد در بدن می تواند به کبد آسیب برساند. چاقی با ریسک بیشتر عوارض سیروز همراه است. اگر چاق هستید یا اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید.
- از مواد شیمیایی به مقدار کم و با دقت استفاده کنید. مواد شیمیایی خانگی مانند پاک کننده ها و حشره کش ها را کمتر استفاده کنید. اگر کارتان با مواد شیمیایی است، از لوازم ایمنی استفاده کنید. کبد وظیفه حذف سموم را از بدن به عهده دارد. بنابراین با محدود کردن مقدار سمی که باید پردازش شود، از کبدتان محافظت کنید.
- خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش دهید. به اشتراک گذاشتن سرنگ و داشتن رابطه جنسی محافظت نشده می تواند خطر ابتلا به هپاتیت B و C را افزایش دهد. در طول رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید. از پزشک خود بپرسید که آیا باید در برابر هپاتیت B و هپاتیت A واکسینه شوید یا خیر؟
روش های تشخیص
اگر سیروز دارید، هنگامی که بیماریتان تشخیص داده می شود، باید برای بررسی واریس مری نیز آزمایش هایی را انجام دهید. آزمایشات غربالگری اغلب به شرایط شما بستگی دارد. تست های اصلی مورد استفاده برای تشخیص واریس مری عبارتند از:
- آندوسکوپی. در این آزمایش یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام اندو اسکوپ از طریق دهان به مری و معده و بخش آغازین روده کوچک (دوازدهه) وارد می شود. در این آزمایش دکتر به دنبال انقباض وریدها خواهد بود و وجود لکه های قرمز روی این وریدها که معمولا خطر خونریزی را افزایش می دهند را بررسی می کند. درمان را نیز می توان در طول این آزمایش انجام داد.
- آزمایشات تصویربرداری. CT اسکن شکمی و اولتراسوند داپلر می تواند وجود واریس مری را نشان دهد.
- آندوسکوپی با کپسول. در این آزمایش، شما یک کپسول به اندازه مکمل ویتامین حاوی یک دوربین کوچک را می بلعید. این کپسول از دستگاه گوارش عکسبرداری می کند. این روش ممکن است گزینه بهتری برای افرادی باشد که نمی توانند یا نمی خواهند اندوسکوپی انجام دهند. این تکنولوژی گران تر از آندوسکوپی عادی است و همه جا در دسترس نمی باشد.
روش های درمان واریس مری
هدف اصلی در درمان واریس های مری این است که از خونریزی جلوگیری شود. واریس های خونریزی کننده مری خطرناک هستند. اگر خونریزی اتفاق بیفتد، درمان بر روی توقف خونریزی متمرکز می شود.
روش های درمان برای جلوگیری از خونریزی
درمانی که برای کاهش فشار خون در ورید های پورتال انجام می شوند ممکن است خطر خونریزی واریس های مری را کاهش دهند. این درمان ها شامل موارد زیر هستند:
تجویز دارو برای کاهش فشار در ورید های پورتال
یک نوع داروها فشار خون به نام بتا بلوکرها وجود دارند که ممکن است به کاهش فشار خون در ورید های پورتال کمک کنند و احتمال خونریزی را کاهش دهند. این داروها عبارتند از:
- پروپرانولول
- نادولول
استفاده از نوارهای لاستیکی برای بستن ورید های در معرض خونریزی
اگر واریس در معرض خطر خونریزی باشد، پزشک ممکن است یک روش به نام بستن باند را توصیه کند. در این روش با استفاده از آندوسکوپ، پزشک واریس را از بین می برد و با یک نوار لاستیکی می بندد. به این ترتیب رگ نمی تواند خونریزی کند. این روش خطر زخم شدن مری را افزایش می دهد.
روش های درمان برای زمان هایی که خونریزی وجود دارد
اگر واریس مری خونریزی کند، ممکن است حتی کشنده شود. درمان های متداول برای متوقف کردن خونریزی و معکوس کردن اثرات خونریزی عبارتند از:
استفاده از نوارهای لاستیکی برای بستن ورید های خونریزی کننده
تجویز دارو برای کاهش جریان خون در ورید های پورتال
دارویی به نام ساندوستاتین وجود دارد که اغلب با درمان آندوسکوپی برای کاهش سرعت جریان خون از ارگان های داخلی به ورید پورتال استفاده می شود. مصرف این دارو معمولا تا پنج روز پس از خونریزی ادامه می یابد.
انتقال جریان خون موجود در ورید پورتال
پزشک ممکن است روشی به نام TIPS را برای درمان واریس ورید توصیه کند. شانت یک لوله کوچک است که بین ورید پورتال و ورید کبدی قرار می گیرد و خون را از کبد به قلب منتقل می کند. شانت فشار داخل ورید پورتال را کاهش می دهد و اغلب خونریزی واریس های مری را متوقف می کند.
اما TIPS می تواند عوارض جدی، از جمله نارسایی کبدی و سردرگمی ذهنی ایجاد کند. این روش گاهی می تواند سمومی که کبد به طور معمول آن ها را فیلتر می کند را نیز از طریق شانت به طور مستقیم به جریان خون منتقل کند. TIPS عمدتا زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که تمام درمان های دیگر شکست خورده اند. گاهی این روش به عنوان یک اقدام موقت در افراد منتظر پیوند کبد انجام می شود.
بازگرداندن حجم خون
برای متوقف کردن خونریزی ممکن است نیاز به تزریق خون و عوامل لخته شدن خون داشته باشید.
جلوگیری از عفونت
با وجود خونریزی در مری خطر ابتلا به عفونت افزایش می یابد. بنابراین برای جلوگیری از عفونت آنتی بیوتیک تجویز می شود.
پیوند کبد
پیوند کبد برای افراد سالم استفاده نمی شود. این روش درمان واریس مری برای افرادی که دارای بیماری شدید کبدی هستند یا افرادی که خونریزی مکرر واریس های مری را تجربه می کنند به کار برده می شود. پیوند کبد اغلب موفق آمیز است.
رفع خونریزی
خونریزی در اکثر افرادی که واریس مریشان خونریزی می کند، عود می کند. داروهای مسدود کننده بتا و بستن مری برای پیشگیری از عود مجدد خونریزی مفید است.