واسکولیت به معنی التهاب عروق خونی می باشد. این التهاب باعث تغییر در دیواره های رگ های خونی شده و مواردی از جمله ضخیم شدن، تضعیف، تنگ شدن و زخم شدن این دیواره را به وجود می آورد. این تغییرات جریان خون را محدود می کند و باعث آسیب به اندام و بافت می شود.
انواع مختلفی از واسکولیت وجود دارد و بیشتر آنها نادر هستند. واسکولیت ممکن است بر روی یک عضو، مانند پوست تاثیر بگذارد، یا ممکن است چندین عضو را شامل شود. این وضعیت گاهی کوتاه مدت (حاد) است و گاه نیز بلند مدت (مزمن) می باشد.
این بیماری می تواند بر روی هر کسی تاثیر بگذارد. هرچند که برخی از انواع آن در میان گروه های خاص رایج می باشند. بسته به نوع بیماری، ممکن است بیمار نیاز به درمان نداشته باشد. گاهی نیز برای کنترل التهاب و جلوگیری از زخم نیاز به دارو است.
واسکولیت به نام های دیگری مانند آنژییت و آرتریت نیز شناخته می شود.
در ادامه این مقاله مجله پیام سلامت به موضوعات زیر در مورد این بیماری می پردازیم:
- علائم
- علل
- عوارض
- تشخیص
- درمان
علائم واسکولیت
علائم و نشانه های واسکولیت بسیار متفاوت است و اغلب به کاهش جریان خون در سراسر بدن مربوط می شود.
علائم و نشانه های عمومی واسکولیت عبارتند از:
- تب
- سردرد
- خستگی
- کاهش وزن
- درد در کل بدن
- تعریق شبانه
- بثورات پوستی
- مشکلات عصبی، مانند بی حسی یا ضعف
- کاهش ضربان در اندام
علائم و نشانه ها برخی از انواع واسکولیت
علائم و نشانه های دیگری نیز وجود دارد که مربوط به انواع خاصی از این بیماری می باشد. این علائم ممکن است در اوایل بیماری و به سرعت یا در مراحل بعدی بیماری و به کندی ایجاد شود.
سندرم بهجت
این بیماری موجب التهاب شریان ها و رگ ها می شود. سندرم بهجت به طور کلی در ۲۰ تا ۳۰ سالگی ظاهر می شود. علائم و نشانه ها آن نیز عبارتند از:
- زخم دهان و اندام تناسلی
- التهاب چشم
- ضایعات پوستی آکنه مانند
بیماری بورگر
این بیماری موجب التهاب و لخته شدن خون در رگ های خونی دست و پا می شود. این اختلال با سیگار کشیدن مرتبط است و نام دیگر آن ترومبوآنژئیت انسدادی می باشد.
کریگوگلوبینمی
این بیماری از پروتئین های غیر طبیعی در خون ایجاد می شود. کریگوگلوبینمی اغلب با عفونت هپاتیت C همراه است. علائم و نشانه ها آن عبارتند از:
- خارش
- درد مفاصل
- ضعف
- بی حسی یا سوزن شدن
گرانولوماتوز ائوزینوفیلی همراه با پلانژیت (سندرم چرگ اشتراوس)
این بیماری بسیار نادر است و عمدتا بر روی کلیه ها، ریه ها و اعصاب اندام ها تاثیر می گذارد. علائم آن بسیار متفاوت است و شامل موارد زیر می باشد:
- آسم
- درد عصب
- تغییرات سینوس
آرتریت سلول ژانت
این وضعیت به التهاب شریان ها در سر، به ویژه در شقیقه ها اشاره دارد. این بیماری معمولا در افراد بالای ۵۰ سال اتفاق می افتد. آرتریت سلول ژانت علائم زیر را دارد:
- سردرد
- حساسیت پوست سر
- درد فک
- دو بینی
- تاری دید
- کوری
این بیماری آرتریت موقت نیز نامیده می شود. آرتریت سلول ژانت به پلی مالیالما راموتیک نیز مرتبط است. این بیماری باعث درد و سفتی در عضلات گردن، شانه، باسن و ران می شود.
گرانولوماتوز با پلیانژیت (گرانولوماتوز ویگرن)
این بیماری موجب التهاب رگ های خونی در بینی، سینوس ها، گلو، ریه ها و کلیه ها می شود. علائم و نشانه ها آن نیز عبارتند از:
- گرفتگی بینی
- عفونت های سینوسی
- خونریزی بینی
معمولا بافت های آسیب دیده، توده های گرانولوم را تشکیل می دهند. اگر ریه ها آسیب ببینند، ممکن است سرفه وجود داشته باشد. کلیه ها اندامی هستند که اغلب تحت تاثیر این بیماری می باشند. اما اکثر افراد تا زمانی که آسیب پیشرفته شود، علائمی ندارند.
پورپورای هنوخ شوئن لاین
این بیماری به التهاب کوچکترین عروق خونی (مویرگ) پوست، مفاصل، روده و کلیه اشاره دارد. علائم و نشانه ها آن نیز عبارتند از:
- درد شکمی
- وجود خون در ادرار
- درد مفاصل
- بثورات پوستی در باسن و پایین پاها
واسکولیت ناشی از حساسیت بالا
نشانه اصلی این بیماری لکه های قرمز روی پوست است. این لکه ها معمولا در پایین پاها ایجاد می شوند. این بیماری معمولا ناشی از عفونت یا حساسیت به دارو می باشد.
بیماری کاوازاکی
این بیماری اغلب بر روی کودکان زیر ۵ سال تأثیر می گذارد. علائم و نشانه ها آن نیز عبارتند از:
- تب
- بثورات پوستی
- التهاب چشم
پلی آنژئیت میکروسکوپی
این فرم واسکولیت روی رگ های خونی کوچک که معمولا در کلیه ها و ریه ها قرار دارند تاثیر می گذارد. پلی آنژئیت میکروسکوپی درد شکمی و بثورات ایجاد می کند. اگر ریه ها آسیب ببینند، ممکن است سرفه کنید.
پلی آرتریت ندوزا
این فرم واسکولیت معمولا روی کلیه ها، دستگاه گوارش، اعصاب و پوست تاثیر می گذارد. این بیماری اغلب با عفونت هپاتیت B همراه است. نشانه ها و علائم آن نیز عبارتند از:
- بثورات
- درد عضلات و مفصل
- درد شکمی
- فشار خون بالا
- مشکلات کلیوی
آرتروز تانکااسو
این فرم واسکولیت بر روی شریان های بزرگتر بدن، از جمله آئورت، تاثیر می گذارد. این بیماری معمولا در زنان جوان اتفاق می افتد. نشانه ها و علائم آن نیز عبارتند از:
- احساس بی حسی یا سردی در اندام
- کاهش ضربان قلب
- فشار خون بالا
- سردرد
- تغییرات بصری
علت واسکولیت
علت دقیق واسکولیت کاملا معلوم نیست. برخی از انواع آن مربوط به آرایش ژنتیکی فرد می شود. دیگر انواع آن نیز از طریق حمله سیستم ایمنی بدن به سلول های عروق خونی ایجاد می شوند. راه های ممکن برای این واکنش سیستم ایمنی عبارتند از:
- عفونت هایی مانند هپاتیت B و هپاتیت C
- سرطان خون
- بیماری های ایمنی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس و اسکلرودرمی
- واکنش به داروهای خاص
عروق خونی که تحت تاثیر واسکولیت قرار می گیرد ممکن است خونریزی و التهاب نیز داشته باشند. التهاب می تواند لایه های دیواره عروق خونی را تنگ کرده و میزان خون و به همین ترتیب اکسیژن و مواد مغذی حیاتی را کاهش دهد. این کمبودها به بافت ها و اندام های بدن آسیب می رساند.
عوارض
عوارض واسکولیت بستگی به نوع و شدت بیماری دارد. گاهی نیز عوارض مربوط به عوارض جانبی داروهای تجویزی است که برای درمان آن استفاده می کنید. عوارض واسکولیت عبارتند از:
- آسیب به ارگان ها: بعضی از انواع واسکولیت می توانند شدید باشد و باعث آسیب به ارگان های اصلی شوند.
- لخته خون و آنوریسم: لخته خون ممکن است در یکی از رگ خونی ایجاد شود و مانع جریان خون شود. به ندرت، واسکولیت باعث تضعیف رگ خونی و تشکیل آنوریسم می شود. برای برداشتن آنوریسم، ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشید.
- کاهش بینایی: یکی از عوارض احتمالی آرتریت سلول ژانت درمان نشده مشکلات بینایی است.
- عفونت ها: مانند بیماری های جدی و کشنده پنومونی و عفونت خون (سپسیس)
تشخیص واسکولیت
پزشک ممکن است علاوه بر در نظر گرفتن سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی برای تشخیص این بیماری از موارد زیر نیز استفاده کند:
آزمایش خون: این تست ها می توانند برای مشاهده علائم التهاب مانند سطح بالایی از پروتئین واکنش C در خون استفاده شوند. شمارش کامل سلول های خونی می تواند بگوید که آیا در بدن به اندازه کافی گلبول های قرمز وجود دارد؟ آزمایشات خون که به دنبال آنتی بادی های خاص هستند مانند آزمایش آنتی بادی های سیتوپلاسمی ضد نوتروفیل ممکن است در تشخیص واسکولیت مفید باشند.
آزمایش ادرار: این آزمایشها ممکن است نشان دهند که آیا ادرار شما شامل گلبولهای قرمز یا پروتئین زیاد می باشد یا خیر؟ این علائم نشانه ای از یک بیماری است.
آزمایشات تصویربرداری: تکنیک های تصویر برداری غیر تهاجمی می تواند به تعیین رگ های خونی و اندام تحت تاثیر کمک کند. آزمایشات تصویربرداری برای واسکولیت شامل موارد زیر هستند:
- اشعه ایکس
- سونوگرافی
- توموگرافی کامپیوتری (CT)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
اشعه ایکس رگ های خونی (آنژیوگرافی): در طی این روش یک کاتتر انعطاف پذیر، شبیه به یک لوله نازک، به یکی از عروق بزرگ یا وریدهای بدن وارد می شود. سپس یک رنگ مخصوص (ماده کنتراست) به داخل کاتتر تزریق می شود و در همان لحظه با استفاده از اشعه ایکس از سرخرگها یا رگ ها تصویربرداری می شود. به این ترتیب رشته های عروق خونی در اشعه های اشعه ایکس مشاهده می شود.
بیوپسی: این روش یک روش جراحی است که در آن پزشک یک نمونه کوچک از بافت قسمت آسیب دیده بدن را بر می دارد. سپس آن را زیر میکروسکوپ جهت یافتن علائم بیماری بررسی می کند.
درمان واسکولیت
درمان این بیماری بر روی کنترل التهاب با داروها و حل کردن بیماری های زمینه ای که موجب واسکولیت شما می شود متمرکز خواهد شد. برای واسکولیت، می توانید از دو مرحله درمان یکی برای جلوگیری از التهاب و یکی برای جلوگیری از عود استفاده کنید.
هر دو مرحله شامل داروهای تجویزی می شوند. نوع داروها و مدت زمان لازم برای مصرف آن ها بستگی به نوع واسکولیت، ارگان های درگیر و وضعیت بیماری دارد.
داروهای مورد استفاده برای درمان واسکولیت عبارتند از:
کورتیکواستروئیدها برای کنترل التهاب: پزشک ممکن است داروهای کورتیکواسترویید مانند پردنیزون یا متیل پردنیزولون را تجویز کند. این داروها به کنترل التهاب عروق خونی آسیب دیده کمک می کند. عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها می تواند شدید باشد. به خصوص اگر آنها را برای مدت طولانی مصرف کنید. عوارض جانبی احتمالی آن ها عبارتند از:
- افزایش وزن
- دیابت
- پوکی استخوان
داروها موثر بر روی سیستم ایمنی بدن: اگر بدن به کورتیکوستروئید پاسخ ندهید، پزشک ممکن است داروهای سیتوتوکسی یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را تجویز کند. این نوع داروها باعث کاهش عملکرد سلول های سیستم ایمنی که موجب التهاب شده اند می شود. این داروها شامل موارد زیر می باشند:
- آزاتیوپرین
- متوترکسات
- سیکلوفسفامید
عوارض احتمالی سیکلوفسفامید عبارتند از:
- افزایش خطر ابتلا به سرطان
- ناباروری
- عفونت
بنابراین، حتی اگر این داروها در کنترل التهاب موثر باشد، همیشه انتخاب اول، به خصوص در درمان طولانی مدت نیستند.
ریتوکسیماب یک گزینه امن و موثر برای درمان برخی از انواع واسکولیت است. ریتوکسیماب یک گزینه مناسب برای درمان نگهدارنده است، مگر اینکه هپاتیت B داشته باشید. یکی از عوارض جانبی ریتوکسیماب افزایش خطر ابتلا به ویروس هپاتیت B است.