واژینیت آتروفیک پس از یائسگی به معنی نازک شدن دیواره های واژن، ناشی از کاهش سطوح استروژن است. این عارضه اغلب پس از یائسگی اتفاق می افتد. این بیماری گاهی با نام آتروفی واژینال نیز نامیده می شود.
یائسگی زمانی در زندگی زنان است (معمولا بین ۴۵ تا ۵۵ سال) که تخمدان ها دیگر تخمک تولید نمی کنند. در این دوران کم کم دوره های قاعدگی متوقف می شود. زمانی می توان گفت که یک زن یائسه شده است که بیش از ۱۲ ماه دوره خونریزی قاعدگی رخ ندهد.
زنان مبتلا به آتروفی واژن، شانس بیشتری برای ابتلا به عفونت مزمن واژن و مشکلات عملکردی ادراری دارند. این بیماری می تواند رابطه جنسی را نیز دردناک کند. واژینیت آتروفیک پس از یائسگی تقریبا شایع است. طبق نظر متخصصان American Association of Family Physicians، بیش از ۴۰ درصد از زنان یائسه دارای واژینیت آتروفیک هستند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض و روش های درمان واژینیت آتروفیک پس از یائسگی صحبت می کنیم.
علائم واژینیت آتروفیک پس از یائسگی
تقریبا نیمی از زنان بعد از یائسگی آتروفی واژن را تجربه می کنند. اما فقط حدود ۲۰ درصد از زنان علائمی را گزارش می کنند. علائم واژینیت آتروفیک پس از یائسگی عبارتند از:
- نازک شدن دیواره های واژن
- کوتاه و محکم شدن کانال واژن
- کمبود رطوبت در واژن (خشکی واژن)
- سوزش واژن (التهاب)
- لکه بینی بعد از رابطه جنسی
- ناراحتی یا درد در طول مقاربت
- درد یا سوزش همراه با ادرار
- ابتلای مکرر به عفونت های دستگاه ادراری
- بی اختیاری ادرار (نشت غیر ارادی ادرار)
در بعضی از زنان، علائم در طول دوره پیش یائسگی (سال هایی که منجر به یائسگی می شود) رخ می دهد. در برخی از زنان نیز علائم ممکن است چند سال بعد از یائسگی رخ دهد.
علت ابتلا به واژینیت آتروفیک پس از یائسگی
علت واژینیت آتروفیک کاهش سطح استروژن در بدن است. بدون استروژن، بافت واژن نازک و خشک می شود. با کمبود استروژن در بدن، این بخش خاصیت الاستیکی خود را از دست می دهد، شکننده تر شده و راحت تر زخمی می شود.
کاهش استروژن ممکن است در دیگر موارد مانند موارد زیر نیز رخ دهد.
- در طول شیردهی
- پس از برداشتن تخمدان ها (جراحی)
- پس از شیمی درمانی برای درمان سرطان
- پس از اشعه درمانی در ناحیه لگن برای درمان سرطان
- پس از هورمون درمانی برای درمان سرطان پستان
فعالیت منظم جنسی به حفظ سلامتی بافت های واژن کمک می کند. داشتن زندگی جنسی سالم نیز به بهبود سیستم گردش خون منجر می شود و سلامت قلب را بهبود می بخشد.
عوامل خطر ابتلا به واژینیت آتروفیک پس از یائسگی
بعضی از زنان نسبت به دیگران بیشتر به واژینیت آتروفیک پس از یائسگی مبتلا می شوند. زنانی که هرگز زایمان واژینال نداشته اند، نسبت به زنانی که نوزادان خود را به صورت زایمان طبیعی به دنیا می آورند، بیشتر مستعد ابتلا به آتروفی واژن هستند.
سیگار کشیدن نیز باعث کاهش گردش خون و محرومیت مهبل و سایر بافت ها از اکسیژن می شود. بافتی که در آن جریان خون کاهش می یابد یا محدود می شود، طبیعا نازک خواهد شد. بدن افراد سیگاری نسبت به درمان با قرص استروژن نیز کمتر پاسخگو است.
عوارض احتمالی
واژینیت آتروفیک خطر ابتلا به عفونت واژن را افزایش می دهد. آتروفی باعث تغییر در محیط اسیدی واژن می شود. این موضوع سبب می شود تا باکتری ها، مخمر ها و سایر موجودات زنده در واژن رشد کنند.
این عارضه همچنین خطر ابتلا به آتروفی سیستم ادراری (آتروفی ادراری-تناسلی) را افزایش می دهد. علائم مرتبط با مشکلات دستگاه ادراری مربوط به آتروفی عبارتند از:
- تکرر ادرار
- نیاز فوری به تخلیه ادرار
- احساس سوزش در هنگام ادرار کردن
برخی از زنان نیز ممکن است بی اختیاری داشته باشند و عفونت های دستگاه ادراری بیشتری را تجربه کنند.
تشخیص واژینیت آتروفیک پس از یائسگی
اگر حتی با استفاده از روان کننده ها باز هم رابطه جنسیتان دردناک است، به پزشک مراجعه کنید. اگر خونریزی غیرطبیعی واژینال، ترشح، سوزش یا درد دارید، باید توسط پزشک معاینه شوید.
دکتر ابتدا سوالاتی درمورد وضعیت سلامت بدنتان مطرح می کند. او می خواهد بداند که چند سال پیش دوره های خونریزی تان متوقف شده است یا سابقه ابتلا به سرطان دارید یا خیر. پزشک ممکن است سوالاتی را در مورد محصولات تجاری مورد استفاده بپرسد. برخی از عطرها، صابون ها، محصولاتی که در حمام استفاده می کنید، دئودورانت ها، روان کننده ها و اسپرم کش ها می توانند ارگان های حساس جنسی را تحریک کنند.
سایر آزمایشاتی که ممکن است برای واژینیت آتروفیک پس از یائسگی تجویز شوند عبارتند از:
- آزمایش اسمیر واژینال
- تست اسیدی واژینال
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
معاینه لگنی
در طول آزمایش لگن، پزشک ارگان های لگنی را لمس می کند. او همچنین برای تشخیص علائم فیزیکی آتروفی، دستگاه تناسلی خارجی را از نظر موارد زیر بررسی می کند:
- نازکی و براق شدن پوشش واژینال
- از دست دادن قدرت انعطاف پذیری این بخش
- کم پشت شدن موهای ناحیه تناسلی
- نازک شدن دستگاه تناسلی خارجی
- خاصیت کشسانی بافت حمایت کننده از رحم
- پرولاپس ارگان های لگن (برآمدگی در دیواره های واژن)
تست های آزمایشگاهی
آزمایش اسمیر یک بررسی میکروسکوپی از بافتی است که دیواره واژن را تشکیل می دهد. به نظر می رسد انواع خاصی از سلول ها و باکتری ها بیشتر در معرض خطر ابتلا به آتروفی واژن قرار دارند.
برای انجام تست اسیدی، یک نوار نشانگر کاغذی به واژن وارد می شود. پزشک می توانید ترشحات واژینال را نیز برای انجام این آزمون نمونه برداری کند. برای انجام آزمایشات دیگر باید نمونه خون و ادرار نیز بدهید. این آزمایش ها چندین عامل از جمله میزان استروژن (استرادیول) را بررسی می کنند.
درمان واژینیت آتروفیک پس از یائسگی
با انجام درمان، ممکن است سلامت واژن و کیفیت زندگی شما بهبود پیدا کند. درمان واژینیت آتروفیک پس از یائسگی ممکن است بر روی کاهش علائم یا از بین بردن علت اصلی تمرکز کند. بعضی از محصولات مفید بدون چربی که برای درمان خشکی واژن استفاده می شوند، مانند مرطوب کننده ها یا روان کننده های مبتنی بر آب اولین درمان این بیماری هستند.
اگر علائم شدید باشد، پزشک ممکن است درمان با استروژن را توصیه کند. استروژن خاصیت الاستیکی واژن را بیشتر کرده و رطوبت طبیعی را در این بخش بهبود می بخشد. استروژن می تواند به صورت موضعی (از طریق پوست) و یا به صورت خوراکی مصرف شود.
استروژن موضعی
مصرف استروژن از طریق پوست، استروژن را در جریان خون وارد می کند. با این حال، درمان های موضعی با استروژن می تواند باعث ایجاد سرطان آندومتر در برخی از زنان شود. اگر از استروژن موضعی استفاده می کنید و خونریزی غیرعادی واژینال را تجربه می کنید، با پزشک مشورت کنید.
استروژن موضعی در قالب های مختلفی مانند موارد زیر در دسترس است:
- حلقه استروژن واژینال، مانند Estring، یک حلقه انعطاف پذیر و نرم است که توسط خودتان یا دکتر وارد قسمت فوقانی مهبل (واژن) می شود. این حلقه دوز ثابتی از استروژن را در بدن آزاد می کند و باید هر سه ماه یک بار عوض شود.
- کرم استروژن واژینال، مانند Premarin یا Estrace، در زمان خواب با یک اپلیکاتور وارد واژن می شود. این کرم در ابتدا باید هر روز استفاده شود و سپس به توصیه پزشک به ۲ الی ۳ بار در هفته کاهش پیدا کند.
- قرص استروژن واژینال، مانند Vagifem، به وسیله یک اپلیکاتور در داخل واژن قرار می گیرد. معمولا در شروع توصیه می شود روزی یک بار استفاده شود. سپس به ۱ الی ۲ بار در هفته محدود می شود.
استروژن خوراکی
در طول یائسگی، استروژن خوراکی اغلب برای درمان گرگرفتگی و خشکی واژن استفاده می شود. اما استفاده طولانی مدت از آن خطر ابتلا به سرطان های خاص را افزایش می دهد. اگر سابقه ابتلا به سرطان را دارید، استروژن خوراکی برای شما مناسب نیست.
اگر سابقه سرطان ندارید، پروژستین (هورمون پروژسترون مصنوعی) نیز ممکن است در فرم قرص یا پچ برایتان تجویز شود. تنها کسی که می تواند به شما در انتخاب نوع درمان کمک کند پزشک است.
پیشگیری از واژینیت آتروفیک پس از یائسگی به کمک تغییر در سبک زندگی
لباس زیر پنبه ای و تنگ می تواند علائم شما را بهبود دهند. لباس پنبه ای تنگ گردش خون را در اطراف ناحیه تناسلی افزایش می دهد و باعث می شود محیط ایده آل برای رشد باکتری ها کمتر شود.
زنان مبتلا به واژینیت آتروفیک پس از یائسگی معمولا در طول رابطه جنسی درد را تجربه می کنند. با این حال، فعال ماندن از لحاظ جنسی باعث افزایش گردش خون در واژن و تحریک رطوبت طبیعی این ناحیه می شود. فعالیت جنسی بر روی سطح استروژن اثر ندارد. اما با بهبود گردش خون، سلامت اندام های جنسی به مدت طولانی تری حفظ می شود.
اختصاص دادن زمان کافی برای تحریک جنسی قبل از رابطه جنسی می تواند مقاربت را راحت تر کند. روغن ویتامین E نیز می تواند به عنوان روان کننده مورد استفاده قرار گیرد. کافی است که یک یا دو ساعت قبل از فعالیت جنسی کپسول یا مایع این ویتامین را داخل واژن کنید.
همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می دهد ویتامین D باعث افزایش رطوبت مهبل (واژن) می شود. ویتامین D همچنین به بدن کمک می کند تا کلسیم را جذب کند. این فرایند به جلوگیری از پوکی استخوان پس از یائسگی کمک می کند، به ویژه هنگامی که با ورزش منظم ترکیب می شود.