علل و روش تشخیص وجود خون در ادرار (هماچوری)

وجود خون در ادرار یکی از مواردی است که فرد را نگران می کند. اما تشخیص وجود خون در ادرار همیشه راحت نیست. چراکه نمی توان هرگاه رنگ ادرار به قرمزی (بخصوص قرمز مایل به قهوه ای) زد؛ علت آن را وجود خون در ادرار بدانیم. توجه داشته باشید که در حالت معمول وجود خون در ادرار با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست. اما روش هایی برای انجام این تشخیص وجود دارد. در این مطلب به آن می پردازیم.

آیا وجود خون در ادرار خطرناک است؟

وجود سلول های قرمز خون در ادرار، نشانه روشنی از خونریزی در بدن است. این خونریزی می تواند در قسمت های مختلفی، از جمله کلیه ها، حالب، مثانه، پروستات (در مردان) و پیشآبراه (باز هم در مردان) ایجاد شده باشد. و با عبور ادرار از این مسیر، ادرار را به خون آغشته کرده باشد. وجود خون در ادرار، در اصطلاح پزشکی هماچوری یا هماچوریا ( Hematuria ) نامیده می شود.

خبر خوش اینکه وجود خون در ادرار، ممکن است پس از مدتی به خودی خود برطرف شود. طوری که بسیاری افراد به دلایل گوناگون دچار این مشکل شده و بدون اینکه مطلع شوند؛ مشکل شان برطرف می شود. اما خبر بد اینکه وجود خون در ادرار، می تواند ناشی از یک مشکل جدیتر در بدن (مثلا سنگ کلیه) باشد؛ که حتما باید تحت بررسی و دمان قرار گیرد. پس به طور کلی وجود خون در ادرار یا همان هماچوری نیز می تواند عاملی خطرناک باشد.

آیا وجود خون در ادرار خطرناک است؟
آیا وجود خون در ادرار خطرناک است؟

علل رنگ قرمز ادرار که ربطی به وجود خون در ادرار ندارد

وجود رنگ قرمز در ادرار همیشه نشانه وجود خون در ادرار نیست. پس وقتی ادرارتان کمی سرخ رنگ شد؛ در مرحله اول علل زیر را در این باره بررسی کنید.

  • غذاها و نوشیدنی ها از جمله چقندر قند ( لبو )، ریواس، انواع توت ها و همین طور نوشابه های انرژی زا، می توانند علت قرمزی ادرار باشند. پس اگر از این موارد مصرف کرده اید؛ کمی صبر کنید. شاید واقعا شمکل خاصی نباشد.
  • داروهای مصرفی نیز می توانند منجر به قرمز شدن رنگ ادرار ( قرمز مایل به قهوه ای ) شوند. از جمله این داروها می توان به داروهای ضد فشار خون بالا، داروهای ضد انعقاد خون، آسپیرین، آنتی بیوتیک ها ( بخصوص پنی سیلین )، داروهای ضد روان پریشی ( از جمله افسردگی و اسکیزوفرنی ) و داروهای ضد صرع، اشاره کرد. توجه کنید که تغییر رنگ ادرار در تمامی افراد مصرف کننده این داروها رخ نمی دهد؛ اما به هر حال یکی از علل قرمز رنگ شدن ادرار که با وجود خون در ادرار و هماچوریف اشتباه گرفته می شود؛ این موارد است.
  • داروهای گیاهی، بخصوص داروهایی که برای پاکسازی روده و درمان یبوست و رژیم های سم زدایی، مورد استفاده قرار می گیرد؛ نیز می توانند منجر به سرخ رنگ شدن ادرار شوند.
  • ویتامین ها و مواد معدنی نیز در دوزهای بالا ( میزان مصرف بالا )، می توانند رنگ ادرار را به سمت زرد پررنگ و مایل به نارنجی متمایل کنند. این موارد نیز ربطی به وجود خون در ادرار ندارند.
  • مسمویت با رنگ و فلزات سنگین، از جمله مسمویت با جیوه
  • پوریفیری

علل وجود خون در ادرار یا هماچوری

عفونت مجاری ادراری شایع ترین علت وجود خون در ادرار است. در حالت حاد عفونت مجاری ادراری، وجود خون در ادرار قابل توجه و مشخص است. تکرر ادرار، احساس ثابت داشتن ادرار و سوزش یا خارش در هنگام ادرار کردن، مهم ترین نشانه های وجود عفونت در مجاری ادراری است. همچنین تب و شب ادراری می تواند از نشانه های وجود عفونت ادراری در کودکان باشد. و در نهایت اینکه عفونت مثانه رایج ترین نوع عفونت ادراری است.

سنگ کلیه نیز می تواند علتی مشخص بر وجود خون در ادرار باشد. درد ثابت در شکم ( بخصوص در نواحی اطراف کلیه ها )، حالت تعوع و استفراغ، سختی در ادرار کردن و درد در هنگام ادرار کردن، از مشخص ترین نشانه های وجود سنگ کلیه در مجاری اداری است. عبور سنگ از این مجاری موجب جراحت، خونریزی و در نهایت نمایش خون در ادرار می شود.

نارسایی کلیوی نیز می تواند موجود پیداش خون در ادرار شود. تورم بدن به خصوص پاها، فشار خون بالا و سرگیجه و احساس خستگی، همگی می توانند نشانه های نارسایی کلیوی باشند.

ضربه به شکم یا لنگ نیز می تواند علت وجود خون در ادرار باشد. این مورد بخصوص در ورزشکاران و در زمان انجام تمرینات ورزشی رخ می دهد. احتمالا ایجاد چنین حالتی رد زمانی که آب بدن کمتر از حد معمول است؛ بیشتر از شرایط عادی است.

اختلالات پروستات مانند پروستاتیت (عفونت) و هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) نیز می تواند موجب وجود خون در ادرار شود. این بیماری ها اغلب در مردان مسن تر رخ می دهد.

قاعدگی های نامنظم و سنگین نیز از علل وجود خون در ادرار می تواند باشد. البته این مورد به دلیل اختلاط خون قاعدگی با ادرار است؛ اما خود قاعدگی نامظم و سنگین خطرناک بوده و می تواند نشانه ای از بیماری باشد.

وجود خون در ادرار بدون درد ( هماچوری بدون درد)

اگر در ادرار شما خون دیده می شود؛ اما دردی احساس نمی کنید؛ بهتر است موارد زیر را بررسی نمایید.

بیماری کلیوی

بیماری های کلیوی و اختلالات کلیه، می توانند بدون درد موجود وجود خون در ادرار شوند. از جمله اختلالات کلیوی مرتبط با وجود خون در ادرار می تواند موارد زیر ا نام برد:

  • نکروز حاد توبولار Acute tubular necrosis
  • گلومرولونفریت Glomerulonephritis
  • نفروپاتی فشار خون بالا Hypertensive nephrosclerosis
  • نفریت بینابینی Interstitial nephritis
  • بیماری کلیه پلی کیستیک Polycystic kidney disease
  • ایسکمی کلیوی Renal ischaemia
  • تومورها Tumours : هرگونه تومور در لوله ادراری، کلیه، مثانه و حالب، می تواند موجب وجود خون در ادرار شود (تومورهای موجودر در پروستات نیز از این قاعده مستثنی نیستند. اگرچه همراه با درد خود را نشان می دهند.).
  • عفونت Infections : عفونت های دستگاه ادراری تنها در مراحل اولیه ممکن است بدون درد باشند. البته در این بین به طور خاص، عفونت های سل tuberculosis و شیستوزومیازیس schistosomiasis می توانند تا می توانند تا مراحل پیشرفته نیز، بدون نشانه ای از درد، باقی بمانند.
  • موارد دیگر: در بعضی از ورزش های شدید جسمی، مثل دو مارتن طولانی نیز ممکن است بدون ایجاد درد، خون در ادرار وارد شود. همینطور بعضی از از سنگ های کلیه که ایجاد درد نمی کنند و در جای خود ثابت هستند نیز می توانند بدون درد، خون را وارد مجاری ادراری نمایند.

تشخیص پزشکی وجود خون در ادرار ( هماچوری )

در اغلب موارد، پزشک با انجام یک تست نواری ساده، حضور سلول های قرمز خون در ادرار را تایید می کند. پس از تایید وجود خون در ادرار یا هماچوری، آزمایشات بیشتر برای یافتن علت وجود خون در ادرار انجام می شود. یک آزمایش ادرار می تواند به شناسایی حضور سلول های سفید خون، پروتئین، سلول های قرمز خون تغییر شکل یافته یا میکروارگانیسم ها در ادرار کمک کند. همچنین کشت ادرار به شناسایی ارگانیسم مسبب، به طور خاص گونه های باکتریایی کمک می کند. تست اوره و الکترولیت و همچنین سونوگرافی و سی تی اسکن نیز ممکن است به منظور بررسی عملکرد کلیه ها لازم باشد.

در نهایت اگر علت در هیچکدام از آزمایشات زیر یافت نشد. احتمال بروز اختلالات پرسوتات می رود؛ که یان به معنی انجام آزمایش هایی مانند آزمایش خون برای PSA (آنتی ژن اختصاصی پروستات) و نمونه برداری از پروستات است. البته آزمایشات مربوط به پروستات معمولا فقط درباره مردان بالای ۵۰ سال که به هماچوری مداوم مبتلا هستنند؛ و ادرار کردنی سخت و دردناک دارند؛ انجام می شود.