کلیه ها مسئول حذف نمک، آب اضافی و دیگر ضایعات خون هستند. این روش از بین بردن، زمانی که خون در کلیه فیلتر می شود توسط گلومرول در کلیه انجام می شود. این بخش، یک شبکه مویرگی در کلیه است و وظیفه اصلی آن، فیلتر کردن خونی است که داخل این مویرگ ها در جریان می باشد. گلومرول از گرفتن پروتئین و دفع آن از طریق ادرار جلوگیری می کند. زمانی که گلومرول آسیب دیده باشد، پروتئین در ادرار مشاهده خواهد شد.
تحت شرایط عادی، شما فقط باید حدود ۱۵۰ میلی گرم پروتئین در ادرار داشته باشید. این مقدار بسیار ناچیز است و تنها حدود ۳٪ از یک قاشق چای خوری را تشکیل می دهد. وجود بیش از ۱۵۰ میلی گرم پروتئین در ادرار می تواند نشانه ای از یک بیماری کلیوی باشد. این بیماری ضمن خطرناک بودن تشخیص سختی هم دارد. زیرا معمولا همراه با درد نیست. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر و درمان پروتئین در ادرار یا هامن پروتئینوری به طور مفصل صحبت خواهیم کرد.
پروتئین در ادرار چیست؟
این اختلال با نام های دیگری مانند آلبومینوری و پروتئینوری نیز شناخته می شود. در اختلال دفع پروتئین، کلیه ها بیش از مقدار عادی یعنی ۱۵۰ میلی گرم، پروتئین را از طریق ادرار دفع می کنند. پروتئین از طریق جریان خون به اندام ها و بافت های مختلف بدن می رسد. همان طور که در بالا گفتیم، گلومرول، از دفع پروتئین در روند فیلتر شدن خون جلوگیری می کند. اما پروتئینوری باعث می شود که پروتئین در خون، از طریق کلیه به درون ادرار راه پیدا کند. فشار خون بالا یک علت شایع این بیماری است. فشار خون بالا با ایجاد آسیب های کلیوی، موجب می شود پروتئین در ادرار نفوذ کرده و در حقیقت کلیه پروتئین را دفع کند.
انواع پروتئینوری
۳ دسته پروتئنوری وجود دارد:
- ارتواستاتیک
- دائم
- گذرا (متناوب)
پروتئینوری ارتواستاتیک
این نوع پروتئینوری، باعث می شود فرد حتی در حالت عادی نشسته و بدون دراز کشیدن نیز پروتئین دفع کند. پروتئینوری ارتواستاتیک تنها ۲/۵ درصد از نوجوانان را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری در افراد بالای ۳۰ سال بسیار نادر است، و علت آن هنوز ناشناخته می باشد. این نوع از پروتئینوری به ندرت کشنده است و معمولا با بالا رفتن سن از بین رفته و نیاز به درمان ندارد.
برای تشخیص این بیماری باید دو نمونه ادرار جمع آوری شود. یکی از این نمونه ها باید دقیقا زمانی که ساعت ها دراز کشیده و خواب بودید جمع شده و دیگری در طول روز و زمانی که مدت زیادی نشسته و یا سر پا بوده اید.
پروتئینوری دائم
این نوع پروتئنوری در افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای رخ می دهد. بیماری های کلیوی، دیابت، بیماری های که باعث تولید بیش از حد پروتئین می شوند و یا هر بیماری که موجب التهاب گلومرول می شود، از جمله شرایطی هستند که باعث دفع پروتئین مداوم خواهند شد.
پروتئینوری گذرا
این پروتئینوری شایع تر است. این حالت معمولا به استرس هایی مثل ورزش شدید و تب ارتباط داشته و نیاز به درمان ندارد.
علائم پروتئین در ادرار چیست؟
پروتئینوری ممکن است فاقد علامت باشد. با این وجود، اگر بدون درمان رها شود، علائم آن شروع خواهد شد. این علائم عبارتند از:
- تغییر در خروجی ادرار
- تغییر در وزن
- کف آلود شدن ادرار
- باد کردن شکم
- تورم صورت
- تورم پا
- تورم دست ها
علائم جدی
پروتئینوری گاهی مرگبار است. بنابراین پیشنهاد می کنیم در صورت مشاهده علائم جدی زیر سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- احساس فشار یا درد در قفسه سینه
- بی هوش شدن حتی به صورت مختصر
- تنگی نفس
- دفع دردناک ادرار (سوزش ادرار)
- ناتوانی در دفع ادرار
علل و عوامل خطر پروتئین در ادرار چیست؟
در طول عملکرد طبیعی، کلیه در حذف ضایعات از خون به بدن کمک می کند. این در حالی است که همین عضو وظیفه حفظ مواد مغذی ضروری را در خون نیز به عهده دارد. بیماری های بسیاری موجب می شوند که در این توانایی کلیه تداخل ایجاد شود. بنابراین با این تداخل، مشاهده پروتئین در ادرار طبیعی است. به طور کلی، علل ایجاد پروتئین در ادرار به صورت موقت و دائم، طبق جدول زیر می باشد:
| نوع دفع پروتئین | عل ایجاد آن |
| دفع پروتئین موقت | شرایط زیر منجر به دفع موقت پروتئین از طریق ادرار می شوند:
· قرار گرفتن در معرض محیط های سرد · تب · استرس عاطفی · تمرینات ورزشی دشوار · قرار گرفتن در معرض حرارت |
| دفع پروتئین دائم | شرایط زیر می توانند به دفع دائمی پروتئین از طریق ادرار منجر شوند:
· آمیلوئیدوز · داروهای خاص · دیابت · بیماری های کلیوی (مزمن) · گلومرولونفریت · نشانگان گودپاسچر (بیماری مرتبط با کلیه ها و ریه ها) · نارسایی قلبی · بیماری هوچکین (لنفوم هوچکین) · فشار خون بالا · نفروپاتی ایمونوگلوبین آ (بیماری برگر) · سرطان خون · عفونت کلیه · سل جلدی · مولتیپل میلوما · مالاریا · پره اکلامپسی · پریکاردیت · آرتریت روماتوئید · بارداری · کم خونی داسی شکل · سارکوئیدوز |
عوامل خطر
دیابت نوع ۲ و فشار خون بالا از عوامل خطر ابتلا به پروتئینوری محسوب می شوند. این شرایط می توانند منجر به آسیب کلیوی شده که این آسیب نیز به نوبه خود منجر به پروتئینوری می شود. در حالی که این دو عامل از برجسته ترین عوامل خطر دفع پروتئین هستند، سایر علل و بیماری های کلیوی دیگر نیز می توانند مسئول وجود پروتئین در ادرار باشند. این عوامل عبارتند از:
- داروها
- اختلالات سیستم ایمنی بدن
- سموم
- زخم
- عفونت
تولید بیش از حد پروتئین در بدن نیز می توانند پروتئینوری را به وجود آورد. بیماری آمیلوئیدوز نمونه خوبی از این حالت است.
عوامل خطر دیگر عبارتند از:
- سن (بیش از ۶۵ سال)
- چاقی
- ژنتیک (سابقه بیماری کلیوی در خانواده)
- قومیت و نژاد (افراد سفید پوست کمتر از سیاه پوستان و زردپوستان به این بیماری مبتلا می شوند)
- در برخی موارد، زمانی که دراز می کشیم بیش از زمانی که می نشینیم، پروتئین دفع می کنیم. گاهی بر عکس این موضوع نیز صادق است.
چگونه به وجود پروتئین در ادرار پی ببریم؟
آزمون پروتئینوری واقعا ساده است. ۲ آزمون اصلی برای این بیماری وجود دارد:
آزمایش UACR
این آزمون با چک کردن مقدار آلبومین در ادرار می تواند اختلال دفع پروتئین را تشخیص دهد. آلبومین یک نوع پروتئین است. در آزمایش UACR مقدار حضور آلبومین نسبت به کراتینین مقایسه می شود. کراتینین ماده زائد بدن است. UACR عادی ۳۰ میلی گرم است. اگر تست اول مقدار آلبومین را بیش از این نشان دهد، باید آزمایش دومی نیز انجام دهید.
تست نواری
این آزمون شامل یک کیت نواری است که بعد از قرار دادن نمونه ادرار روی آن، مقدار پروتئین در ادرار نشان داده می شود.
درمان های پروتئین در ادرار چیست؟
پروتئینوری یک بیماری نیست. این عامل، جلوه ای از یک بیماری زمینه ای است. بنابراین درمان آن به طور کامل بستگی مدیریت شرایطی دارد که موجب ایجاد این اختلال شده است. به عنوان مثال اگر بیماری کلیوی موجب می شود که دفع پروتئین از طریق ادرار انجام شود، باید بیماری را به درستی کنترل کنیم. با این وجود، پروتئینوری خفیف به درمان نیاز ندارد.
گاهی اوقات، برای افرادی که به فشار خون بالا و دیابت مبتلا هستند داروهایی تجویز می شوند. این داروها به ۲ طبقه زیر تقسیم خواهند شد:
- بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)
- مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین (ARB)
درمان مناسب برای کسانی که مبتلا به فشار خون بالا و دیابت هستند، به منظور توقف آسیب پیشرونده به کلیه ها و جلوگیری از ایجاد عوارض بدتر انجام می شود.