پنومونی در کودکان

قبل از هر چیر باید بدانید که برای تشخیص درست و درمان پنومونی در کودکان باید با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. استفاده از داروهای خانگی فقط به عنوان یک مکمل برای درمان های پزشکی کاربرد دارند. ایجاد بیماری پنومونی در کودکان اتفاقی است که نباید به سادگی از کنار آن عبور کنید.

پنومونی علت اصلی مرگ و میر ناشی از عفونت در میان کودکان زیر ۵ سال و در حدود ۲۴۰۰ کودک در روز است. در واقع این بیماری تقریبا ۱۶ درصد از ۵٫۶ میلیون مورد مرگ و میر در کودکان زیر ۵ سال را به خود اختصاص داده است. در نتیجه در سال ۲۰۱۶ حدود ۸۸۰ هزار کودک بر اثر این بیماری در سراسر جهان جان خود را از دست داده اند. بیشتر این کودکان کمتر از ۲ سال سن داشتند. (منبع data.unicef.org)

پنومونی یک نوع عفونت ریه است که بر روی یک یا هر دو ریه تاثیر می گذارد. در پنومونی، ریه ها ملتهب و با مایعات پر می شوند. این حالت باعث ایجاد سرفه و مشکل تنفسی می شود. نوزادان از بدو تولد تا ۲ سالگی در معرض خطر ابتلا به پنومونی هستند، اما کودکان بالای ۲ سال نیز می توانند به این بیماری مبتلا شوند.

علل پنومونی در کودکان

عفونت ممکن است پس از سرماخوردگی یا آنفولانزا، به خصوص در ماه های زمستان گسترش پیدا کند.

  • بیمارستان سلطنتی کودکان ملبورن گزارش می دهد که پنومونی ممکن است توسط برخی از ویروس ها و باکتری ها ایجاد شود.
  • عفونت های حاد دستگاه تنفسی انتهایی (ALRIs) به وسیله چند پاتوژن باکتریایی و تنفسی ایجاد می شود.
  • ویروس سنسیتیال تنفسی، ویروس آنفولانزا، آدرن ویروسی، ویروس پاراآنفلوآنزای ۳ و متاپنیموویروس انسانی، علت اصلی ویروس ALRI و پنومونی در نوزادان و کودکان است.
  • ویروس ها علت اصلی ALRI در کودکان کوچک هستند. پاتوژن های باکتریایی تنفسی اغلب علت مرگ و میر کودکان بر اثر پنومونی می باشند.

علائم پنومونی در کودکان

علائم پنومونی در کودکان بستگی به سن کودک و علت ایجاد پنومونی دارد. کودکان اغلب یک یا چند مورد از علائم زیر را از خود نشان می دهند:

  • تب شدید
  • سریع شدن یا اختلال در تنفس
  • سرفه کردن
  • تحریک پذیری و یا خستگی شدیدتر از حد معمول
  • درد قفسه سینه (به خصوص هنگام سرفه کردن)
  • درد شکم
  • کاهش اشتها
  • تعریق
  • ضعف

انواع مختلف پنومونی

انواع اصلی پنومونی عبارتند از:

پنومونی باکتریایی

این نوع پنومونی ناشی از باکتری های مختلف است. Streptococcus pneumoniae شایع ترین باکتری است که باعث ایجاد پنومونی باکتریایی می شود. بسیاری از باکتری های دیگر نیز ممکن است باعث ایجاد پنومونی باکتریایی شوند. برخی از آن ها عبارتند از:

  • استرپتوکوک گروه B
  • استافیلوکوک اورئوس
  • استرپتوکوک گروه A

پنومونی باکتری ممکن است شروع سریعی داشته باشد و علائم زیر را ایجاد کند:

  • سرفه مولد
  • درد قفسه سینه
  • استفراغ یا اسهال
  • کاهش اشتها
  • خستگی

پنومونی ویروسی

این نوع پنومونی ناشی از ویروس های مختلف، از جمله موارد زیر است:

  • ویروس سنسیتیال تنفسی یا RSV (بیشتر در کودکان زیر ۵ سال دیده می شود)
  • ویروس پاراآنفلوآنزا
  • ویروس آنفولانزا
  • آدنویروس

علائم اولیه پنومونی ویروسی همانند پنومونی باکتریایی است. با این حال، با وجود پنومونی ویروسی، درگیری تنفسی به آرامی اتفاق می افتد. این بیماری ممکن است موجب سردرد شود و سرفه را بدتر کند.

پنومونی مایکوپلاسما

این نوع بیماری علائم فیزیکی متفاوتی از سایر انواع پنومونی دارد. این شکل از بیماری به طور کلی ذات الریه ملایم و خفیفی را ایجاد می کند که بر روی همه گروه های سنی تاثیر می گذارد. علائم آن معمولا با سرماخوردگی شروع نمی شوند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:

  • تب و سرفه
  • سرفه ای که مداوم است و ممکن است سه تا چهار هفته طول بکشد
  • سرفه شدید که ممکن است مقدار خلط تولید کند

دیگر پنومونی های رایج ممکن است ناشی از استنشاق مواد غذایی، مایعات، گازها، گرد و غبار یا قارچ ها باشند.

پیشگیری از ایجاد پنومونی

واکسیناسیون مهمترین روش پیشگیری از پنومونی است. واکسن هایی در بازار وجود دارد که از ایجاد برخی انواع پنومونی و آنفولانزا جلوگیری می کند. در حقیقت، متخصصان CDC می گویند که بهتر است واکسن پنوموکوک به همه کودکان زیر ۲ سال و همه بزرگسالان بالاتر از ۶۵ سال، به عنوان یک اقدام پیشگیرانه، تزریق شود.

محققان در یک مطالعه که در سال ۲۰۱۷ در Bulletin World Health Organization منتشر شده، مزایای واکسن های پنوموکوک و بستری شدن کودکان مبتلا به پنومونی در آفریقای جنوبی بین سال های ۲۰۰۶ الی ۲۰۱۴ تحلیل کردند. در این تحقیق مشخص شد که پس از معرفی واکسن پنوموکوک به برنامه ایمن سازی ملی، کاهش قابل توجهی در نرخ بستری شدن بیماران مبتلا به پنومونی ایجاد شد.

بنابراین، برای محافظت از کودک خود در برابر پنومونی، او را در زمان مناسب واکسینه کنید. واکسن های مختلفی برای جلوگیری از پنومونی در کودکان زیر سن ۲ سال و کودکان ۲ تا ۵ ساله که در معرض خطر خاصی هستند، وجود دارد. همیشه با پزشک درباره واکسیناسیون کودک مشورت کنید.

سایر اقدامات پیشگیرانه

سایر اقدامات پیشگیرانه ای که می توانید برای کاهش شانس فرزندتان برای ابتلا به پنومونی انجام دهید شامل موارد زیر هستند:

  • فرزندتان را از افراد بیمار دور نگه دارید. همچنین اگر کودک شما از آبریزش، سرفه، عطسه و دیگر علائم رنج می برد، بهتر است از فرزندان سالمتان دور باشد.
  • سالانه واکسن آنفولانزا را برای او تزریق کنید.
  • به کودک یاد بدهید که چگونه بهداشت را رعایت کند.
  • شستن دست ها به طور منظم در جلوگیری از ورود ویروس یا باکتری ها به بدن، مفید است. اگر شستشوی دست امکان پذیر نیست، از ژل های ضدعفونی کننده دست استفاده کنید.
  • اجازه ندهید فرزندتان لوازم شخصی خود مانند غذا، فنجان، دستکا کاغذی و دستمال مخصوص خود را با دیگران به اشتراک بگذارد.
  • با رعایت رژیم غذایی سالم، سیستم ایمنی کودک را قوی نگه دارید. این رژیم باید شامل سبزیجات تازه و میوه ها، به ویژه آنهایی که دارای ویتامین C و A زیادی هستند، باشد. این ویتامین ها برای تقویت سیستم ایمنی بدن مفیدند.
  • ورزش کردن را بخشی از زندگی روزمره کودکتان در نظر بگیرید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

بلافاصله با دکتر فرزند خود مشورت کنید اگر تصور می کنید کودک شما دارای پنومونی است. اگر هر کدام از علائم زیر در کودک شما ظاهر شد، سریعا به پزشک مراجعه کنید:

  • تنفس سریع، پر سر و صدا و شدید
  • کاهش اشتها
  • رنگ پریدگی و بی حالی
  • وجود بیماری خفیفی که بهبود پیدا نمی کند
  • بدتر شدن ناگهانی حال کودک

در کشورهای توسعه یافته مانند ایالات متحده، به دلیل وجود آنتی بیوتیک ها و دیگر درمان های مدرن، این بیماری جزء بیماری های کشنده و خطرناک محسوب نمی شود. با این حال، در کشورهای در حال توسعه، پنومونی همچنان یک تهدید بزرگ برای کودکان است.

ایجاد پنومونی در نوزادان خطرناک است زیرا سیستم ایمنی بدن آنها به راحتی تضعیف می شود. درمان سریع این بیماری در نوزادان ضروری است. در کنار درمان های پزشکی می توانید از بعضی از روش های زیر برای حمایت از سیستم ایمنی بدن کودک جهت از بین بردن عفونت استفاده کرده و به کاهش علائم کمک کنید.

پنومونی در کودکان
پنومونی در کودکان

چگونه پنومونی تشخیص داده می شود؟

تشخیص این بیماری معمولا بر اساس فصل و میزان بیماری رخ می دهد. بر اساس این عوامل، پزشک می تواند به سادگی و با استفاده از بررسی تاریخچه کامل و معاینه فیزیکی، بیماری را تشخیص دهد، اما ممکن است از روش های تشخیصی زیر نیز استفاده کند:

  • اشعه ایکس قفسه سینه. آزمایش تشخیصی است که از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت ها، استخوان ها و اندام های داخلی بر روی فیلم استفاده می کند.
  • آزمایش خون. آزمایش شمارش خون برای دیدن شواهدی از عفونت و آزمایش گاز خون شریانی برای تجزیه و تحلیل مقدار دی اکسید کربن و اکسیژن در خون کاربرد دارند.
  • کشت خلط. این آزمایش تشخیصی، ماده ای که از ریه ها و دهان هنگام سرفه کردن خارج می شود را بررسی می کند. این آزمایش اغلب برای تعیین این که آیا عفونت وجود دارد، انجام می شود.
  • پالس اکسیمتری. اکسیمتر یک ماشین کوچک است که مقدار اکسیژن را در خون اندازه گیری می کند. برای اندازه گیری این عامل، یک سنسور کوچک روی انگشت دست یا پا قرار می گیرد. هنگامی که دستگاه روشن است، یک نور قرمز کوچک در سنسور دیده می شود. سنسور بدون درد است و نور قرمز داغ نمی شود.
  • سی تی اسکن قفسه سینه. این تست تصویری از ساختارهای داخل قفسه سینه می گیرد.
  • برونکوسکوپی. روشی برای نگاه کردن به مسیرهای تنفسی ریه است.
  • کشت مایع پلور. در این آزمایش یک نمونه از مایع فضای پلور (فضای بین ریه ها و دیواره قفسه سینه)، برای شناسایی باکتری هایی که باعث ایجاد پنومونی شده اند گرفته شده و کشت می شود.

روش های تسکین علائم پنومونی در کودکان

هوای گرم و مرطوب

هوای مرطوب و گرم باعث می شود خلط های چسبنده ای که می توانند نفس کشیدن را دشوار کنند، از دیواره مسیرهای تنفسی کنده شوند. برای مرطوب و گرم کردن اتاق خواب کودک می توانید از دستگاه بخور استفاده کنید.

  • دستگاه بخور را با آب گرم پر کنید.
  • اجازه دهید فرزندتان هوای گرم را نفس بکشد.

شیر مادر

برای نوزادان زیر ۶ ماه که به پنومونی مبتلا هستند، شیر مادر بسیار مفید است. این ماده ارائه کننده تعادل منحصر به فردی از مواد مغذی است که سیستم ایمنی ضعیف نوزاد را تقویت کرده و برای مبارزه با بیماری در کودک طراحی شده است.

شیر مادر به سرعت و به راحتی قابل هضم است. حتی کودک بیمار هم می تواند شیر مادر را هضم کند. شیر مادر بدن نوزاد را مرطوب نگه می دارد. رطوبت بدن برای بهبود سریعتر ضروری است.

یک مطالعه که در سال ۲۰۱۱ در مجله Pediatria منتشر شد گزارش داد که افزایش تعداد دفعات تغذیه کودک با شیر مادر در طول سال اول زندگی و تغذیه انحصاری با شیر مادر در طول شش ماه اول زندگی، می تواند تعداد دفعات بستری شدن به دلیل پنومونی را در بین کودکان کاهش دهد.

یکی دیگر از تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۳ در BMC Public Health منتشر شد، اهمیت تغذیه با شیر مادر را در طول ۲۳ ماه اول زندگی به عنوان یک روش مداخله ای کلیدی برای کاهش مرگ و میر ناشی از پنومونی، تایید کرد.

  • سعی کنید نوزاد خود را به طور مرتب با شیر خودتان تغذیه کنید.
  • اگر کودک در یک موقعیت خاص شیر نمی خورد، موقعیت بدن او را تغییر دهید.
  • اگر کودک زیر سینه شیر مصرف نمی کند، آن را بدوشید و با استفاده از  قاشق و یا شیشه شیر آن را به کودک خود بدهید.

استراحت کافی

بدن بیمار نیاز به زمان زیادی دارد تا بتواند درمان شود. برای کودکان کوچک مبتلا به پنومونی، مهم است که تا حد امکان بدن استراحت کند. کودک خود را از فعالیت بدنی دور نگه دارید و بگذارید به اندازه کافی بخوابد تا بتواند بدن خود را ترمیم کند، نه اینکه از انرژی برای افزایش قدرت عضلات استفاده کند. استراحت برای ترمیم سلولی در بدن حیاتی است و به خصوص برای تنگی نفس مفید است. انجام حرکات فیزیکی می تواند علائم را بیش از حد افزایش دهد.

اگر کودکان به مهد یا مدرسه می رود، چند روز او را در خانه نگه دارید تا سرفه اش قطع شود. حتی هنگامی که کودک شروع به بهبودی می کند، مراقب او باشید. از آنجایی که پنومونی می تواند دوباره تکرار شود، بهتر است که کودک را به حال خود رها نکنید. استراحت مناسب می تواند برای جلوگیری از عود بیماری نیز مفید باشد.

هیدراتاسیون

برای کنترل پنومونی در نوزادان و کودکان، بدن باید به طور مناسبی آبرسانی شود. در طول تب، بدن او را با استفاده از مایعات و الکترولیت ها مجددا احیا کنید. این کار برای جلوگیری از کم آبی ضروری است.

همچنین مصرف مایعات کمک می کند تا خلط بیش از حد که موجب سرفه می شود، کاهش یابد. از بین بردن خلط همچنین کمک می کند تا بدن از میکروب های موجود در سیستم هایش خلاص شود. بنابراین باعث بهبودی سریع عفونت ریه می شود.

  • تغذیه با شیر مادر برای کودکان زیر ۶ ماه و تغذیه با آب میوه و ماست سرد برای نوزادان ۶ ماهه یا بزرگتر.
  • خوراندن آب یا شیر در فواصل منظم.
  • خوراندن آب میوه، سوپ سبزیجات و سوپ های رقیق دیگر

کمپرس آب ولرم

به غیر از سرفه، کودک ممکن است دچار درد شدید درد قفسه سینه نیز شود. برای کمک به کودکتان از کمپرس آب ولرم استفاده کنید.

  • کمی آب ولرم را در یک کاسه بریزید.
  • یک دستمال تمیز را در آب خیس کنید.
  • آب اضافی آن را بگیرید و سپس پارچه مرطوب را روی سینه کودک قرار دهید.
  • هنگامی که پارچه سرد شد آن را بردارید و دوباره این کار را تکرار کنید.
  • می توانید از این دستمال مرطوب شده روی مناطقی مانند زیر بغل، پا، دست و کشاله ران نیز استفاده کنید تا دمای بدن در طول تب کاهش یابد.

[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]

پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:

ذات الریه در نوزادان (پنومونی در نوزادان) ؛ علل، نشانه ها، روش های تشخیص و درمان

پنومونی ؛ علائم، علل، عوامل خطر، عوارض، روش های درمان و تشخیص

[/quote]

نکات اضافی برای بهبود علائم پنومونی در کودکان
  • از سیگار کشیدن در اطراف کودک اجتناب کنید زیرا دود دست دوم علائم او را تشدید می کند.
  • اطمینان حاصل کنید که فرزندتان به اندازه کافی استراحت دارد.
  • برای جلوگیری از کم آبی بدن، به طور مرتب به او مایعات بدهید.
  • اگر آنتی بیوتیک برای او تجویز شده دوره درمان را کامل کنید.
  • همیشه از یک قاشق اندازه گیری برای خوراندن دارو به کودک استفاده کنید.
  • تب را در کودکان زیر ۱۸ سال با آسپیرین درمان نکنید، زیرا این دارو می تواند به مشکلات جدی منجر شود.

منابع:

  1. Pneumonia
  2. Pneumonia
  3. Improving the Diagnosis, Management, and Outcomes of Children with Pneumonia
  4. Pneumococcal Vaccination
  5. Pneumococcal conjugate vaccines and hospitalization of children for pneumonia: a time-series analysis, South Africa, 2006–۲۰۱۴
  6. Walking pneumonia
  7. Pneumonia in children
  8. Breastfeeding can prevent hospitalization for pneumonia among children under 1 year old