پنومونی ؛ علائم، علل، عوامل خطر، عوارض، روش های درمان و تشخیص

پنومونی عفونتی است که کیسه هوا را در یک یا هر دو طرف ریه ملتهب می کند. این کیسه ها ممکن است با مایع یا چرک پر شده و باعث سرفه با خلط  یا چرک، تب، لرز و مشکل تنفسی شوند. انواع ارگانیسم ها، از جمله باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها، می تواند باعث ایجاد این بیماری شوند.

پنومونی می تواند در شدت از خفیف تا کشنده متغییر باشد. این بیماری برای نوزادان و کودکان، افراد بالای ۶۵ سال و افرادی که مشکلات بهداشتی یا ضعف در سیستم ایمنی دارند، می تواند خطرناک باشد.

در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت با ما همراه شوید تا از علائم، علل، عوامل خطر، عوارض، روش های درمان و تشخیص پنومونی اطلاع کسب کنید.

علائم پنومونی

علائم و نشانه های پنومونی از نوع خفیف تا شدید، بستگی به عوامل زیر دارد:

  • نوع میکروبی که باعث عفونت شده
  • سن
  • سلامت کلی بیمار

علائم و نشانه های خفیف اغلب شبیه به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا هستند. اما بیشتر از علائم سرماخوردگی طول می کشند.

علائم و نشانه های این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشند:

  • درد قفسه سینه هنگام تنفس یا سرفه کردن
  • سردرگمی یا تغییر در آگاهی ذهنی (در بزرگسالان ۶۵ سال و بالاتر)
  • سرفه، که ممکن است باعث ایجاد خلط شود
  • خستگی
  • تب، عرق کردن و لرز
  • پایین تر بودن دمای بدن از دمای طبیعی (در بزرگسالان بالای ۶۵ سال و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف)
  • تهوع، استفراغ یا اسهال
  • تنگی نفس

نوزادان و کودکان ممکن است نشانه ای از عفونت را نشان ندهند. یا ممکن است علائم زیر را داشته باشند:

  • استفراغ
  • تب
  • سرفه
  • بی قرار یا خستگی
  • کاهش انرژی
  • دشواری در تنفس و بلع

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم زیر را دارید پیشنهاد می کنیم که به پزشک مراجعه کنید:

  • مشکل تنفسی
  • درد قفسه سینه
  • تب مداوم بالاتر از ۱۰۲ درجه فارنهایت یا ۳۹ درجه سانتی گراد
  • سرفه مداوم، به خصوص اگر با سرفه چرک خارج می شود

افرادی که در این گروه های پر خطر قرار دارند نیز باید به محض مشاهده علائم به پزشک مراجعه کنند:

  • بزرگسالان بالای ۶۵ سال
  • کودکان زیر ۲ سال با علائم و نشانه ها
  • افراد مبتلا به بیماری زمینه ای یا ضعف در سیستم ایمنی
  • افرادی که از شیمی درمانی یا داروهایی سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می کنند

برای بعضی از افراد مسن و افراد مبتلا به نارسایی قلبی یا مشکلات مزمن ریوی، پنومونی می تواند به سرعت کشنده باشد.

علل پنومونی

بسیاری از میکروب ها می توانند باعث ایجاد پنومونی شوند. شایع ترین آنها باکتری ها و ویروس هایی هستند که در هوا وجود داشته و از طریق تنفس وارد بدن می شوند. بدن به طور معمول از آلوده شدن توسط میکروب ها جلوگیری می کند. اما گاهی اوقات حتی در شرایطی که بدن هیچ مشکلی ندارد و در سلامتی کامل به سر می برد، این میکروب ها می توانند سیستم ایمنی را مختل کنند.

پنومونی بر اساس انواع میکروب هایی که باعث ایجاد آن می شوند طبقه بندی می شود.

پنومونی اکتسابی از جامعه

پنومونی اکتسابی شایع ترین نوع پنومونی است. این بیماری از محیط جامعه وارد بدن می شود. پنومونی اکتسابی از جامعه ممکن است توسط موارد زیر به بدن منتقل شود:

باکتری ها: شایعترین علت پنومونی باکتریایی در ایالات متحده استرپتوکوک پنومونیه است. این نوع پنومونی، می تواند به تنهایی یا پس از سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ دهد. این بیماری ممکن است بر یک قسمت (لوب) ریه تاثیر بگذارد.

موجودات باکتری مانند: مایکوپلاسما پنومونیه نیز می تواند باعث ایجاد این بیماری شود. این عامل به طور معمول علائم خفیف تری نسبت به سایر انواع پنومونی ایجاد می کند.

قارچ: این نوع پنومونی، در افراد مبتلا به بیماری های مزمن، ضعف در سیستم های ایمنی و در افرادی که دوزهای زیادی از این ارگانیسم ها را وارد بدن می کنند، شایع است. قارچ هایی که باعث ایجاد آن می شوند در خاک یا بدن پرنده ها یافت می شوند و بسته به موقعیت جغرافیایی متفاوت هستند.

ویروس ها: برخی از ویروس هایی که سرماخوردگی و آنفولانزا را ایجاد می کنند می توانند موجب ایجاد این بیماری نیز شوند. ویروس ها شایع ترین علت پنومونی در کودکان زیر ۵ سال هستند. پنومونی ویروسی معمولا خفیف است. اما در بعضی موارد ممکن است بسیار جدی شود.

پنومونی اکتسابی از بیمارستان

بعضی از افراد این بیماری را از طریق کار یا بستری شدن در بیمارستان دریافت می کنند. پنومونی اکتسابی از بیمارستان می تواند جدی باشد. زیرا باکتری های عامل آن به آنتی بیوتیک مقاوم هستند. افرادی که در بیمارستان از دستگاه های تنفسی استفاده می کنند بیشترین خطر را برای ابتلا دارند.

پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی

این نوع پنومونی، یک عفونت باکتریایی است که در افرادی که در مراکز درمانی و یا در کلینیک های سرپایی، از جمله مراکز دیالیزی کلیه، از بیماران مراقبت می کنند، شیوع دارد. این نوع پنومونی نیز می تواند توسط باکتری هایی ایجاد شود که مقاوم به آنتی بیوتیک ها هستند.

پنومونی آسپیراسیون

پنومونی آسپیراسیون زمانی اتفاق می افتد که در طی استفراغ و یا از طریق بزاق مواد غذایی و نوشیدنی وارد ریه می شود. آسپیراسیون بیشتر زمانی رخ می دهد که ریفلاکس های خفیفی ناشی از آسیب مغز و مصرف بیش از حد الکل در بلع اختلال ایجاد می کند.

عوامل خطر

پنومونی می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. اما دو گروه سنی با بیشترین خطر مواجه هستند:

  • کودکان زیر ۲ سال
  • افراد بالای ۶۵ سال

سایر عوامل خطر عبارتند از:

  • بستری شدن: اگر در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان بستری هستید، به خصوص اگر از دستگاه ها تنفسی استفاده می کنید، بیشتر احتمال دارد که به این بیماری مبتلا شوید.
  • بیماری مزمن: اگر مبتلا به آسم، بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) یا بیماری قلبی هستید، احتمال بیشتری برای ابتلا دارید.
  • سیگار کشیدن: سیگار بدن شما را در مقابل باکتری ها و ویروس هایی که باعث ایجاد پنومونی می شوند، ضعیف می کند.
  • سیستم ایمنی ضعیف یا سرکوب شده: افراد مبتلا به اچ آی وی یا ایدز، افرادی که پیوند عضو داشته اند و یا کسانی که شیمی درمانی یا استروئیدهای را به مدت طولانی استفاده می کنند، در معرض خطر هستند.

عوارض جانبی

حتی با وجود درمان، بعضی از افراد مبتلا به پنومونی، به ویژه افرادی که در معرض خطر هستند، ممکن است عوارضی جانبی زیر را تجربه کنند:

  • ورود باکتری در جریان خون: باکتری هایی که از ریه وارد جریان خون می شوند، می توانند عفونت را به سایر اندام ها برده و به طور بالقوه باعث نارسایی اندام شوند.
  • نفس تنگی: اگر پنومونی شدید باشد یا بیماری مزمن ریوی همراه آن در بدن وجود داشته باشد، دچار نفس تنگی خواهید شد. در این حالت ممکن است لازم باشد در بیمارستان بستری شوید و در صورت نیاز از دستگاه تنفسی (تهویه) استفاده کنید.
  • تجمع مایع در اطراف ریه ها (پلورال افیوژن): پنومونی ممکن است مایع را در فضای نازک بین لایه های بافتی که ریه ها و حفره قفسه سینه را از هم جدا می کند، جمع کند. اگر مایع آلوده شود، ممکن است لازم باشد آن را از طریق لوله یا جراحی تخلیه کنید.
  • آبسه ریوی: آبسه در صورتی رخ می دهد که چرک در حفره ریه ایجاد شود. آبسه معمولا با آنتی بیوتیک ها درمان می شود. گاهی اوقات، جراحی یا تخلیه با سوزن یا لوله، برای حذف آبسه مورد نیاز است.

تشخیص

پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را پرسیده و معاینه فیزیکی، از جمله گوش دادن به صدای ریه ها با استتوسکوپی را جهت بررسی صدا حبابی و غیرطبیعی انجام می دهد. اگر به پنومونی مشکوک باشد، ممکن است تست های زیر را توصیه کند:

  • آزمایش خون: آزمایش های خون برای تایید عفونت و تشخیص نوع ارگانیسمی که باعث عفونت شده است، استفاده می شود. با این حال، شناسایی دقیق این عوامل با آزمایش خون، همیشه امکان پذیر نیست.
  • عکس اشعه ایکس قفسه سینه: این عکس کمک می کند تا پزشک پنومونی، میزان و محل عفونت را تشخیص دهد. با این حال، نمی تواند تعیین کند که کدام نوع عامل بیماری زا باعث ایجاد پنومونی شده است.
  • پالس اکسیمتری: این دستگاه میزان اکسیژن را در خون اندازه گیری می کند. پنومونی می تواند از حرکت اکسیژن کافی از ریه به جریان خون جلوگیری کند.
  • آزمایش خلط: در این آزمایش یک نمونه مایع از ریه ها (خلط) که پس از  سرفه عمیق خارج شده گرفته می شود. سپس این نمونه تجزیه و تحلیل شده تا معلوم شود علت عفونت چیست.

اگر بیش از ۶۵ سال سن دارید، در بیمارستان بستری هستید یا علائم جدی را مشاهده می کنید، ممکن است پزشک ترجیح دهد که یکی از آزمون های زیر را استفاده کنید:

  • سی تی اسکن: اگر پنومونی به همان اندازه که انتظار می رود، در حال درمان شدن نباشد، پزشک ممکن است سی تی اسکن قفسه سینه را برای دریافت تصویر دقیق تر از ریه ها توصیه کند.
  • کشت مایع پلور: در این آزمایش یک نمونه مایع با وارد کردن یک سوزن بین دنده ها از منطقه پلور گرفته می شود و برای تعیین نوع عفونت مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

روش های درمان

درمان پنومونی شامل درمان عفونت و جلوگیری از عوارض است. افرادی که مبتلا به پنومونی اکتسابی از جامعه می شوند معمولا می توانند در خانه با دارو درمان شوند. اگر چه بیشتر علائم در عرض چند روز یا چند هفته کاهش می یابد، اما احساس خستگی می تواند تا یک ماه یا بیشتر نیز ادامه یابد.

درمان های خاص به نوع و شدت پنومونی، سن و سلامت کلی شما بستگی دارد. گزینه ها درمانی عبارتند از:

دارو

آنتی بیوتیک ها: این داروها برای درمان پنومونی باکتریایی استفاده می شوند. ممکن است در زمانی که برای شناسایی نوع باکتری که باعث ایجاد پنومونی شده صرف می شود، بهترین درمان آنتی بیوتیک باشد. اگر علائم بهبود نیافت، پزشک آنتی بیوتیک دیگری را توصیه می کند.

داروی ضد سرفه: این دارو ممکن است برای آرام کردن سرفه به کار برود. از آنجایی که سرفه کمک می کند تا مایع از ریه هایتان بیرون بیابد؛ توقف کامل سرفه ایده خوبی نیست. علاوه بر این، باید بدانید که مطالعات بسیار کمی بر روی این که آیا داروهای ضد سرفه باعث کاهش سرفه ناشی از پنومونی می شوند؟ انجام شده است. اگر می خواهید سرکوب کننده سرفه استفاده کنید، از کمترین دوز ممکن بهره مند شوید.

داروهای کاهش دهنده تب و ضد درد: این داروها شامل موراد زیر هستند:

  • آسپیرین
  • ایبوپروفن
  • استامینوفن

بستری شدن

در شرایط زیر ممکن است نیاز به بستری شدن وجود داشته باشد:

  • سن بالای ۶۵ سال
  • ناتوانی در شناسایی زمان، مکان و افراد
  • کاهش عملکرد کلیه
  • فشار خون سیستولیک زیر ۹۰ میلی متر جیوه (mmHg) یا فشار خون دیاستولیک بالاتر از ۶۰ میلی متر جیوه
  • تنفس سریع (۳۰ نفس یا بیشتر در یک دقیقه)
  • نیاز به دستگاه تنفسی
  • کاهش دمای بدن به میزانی کمتر از حد طبیعی
  • ضربان قلب کمتر از ۵۰ یا بالاتر از ۱۰۰

کودکان زیر نیز ممکن است در بیمارستان بستری شوند:

  • کودکان با سن کمتر از ۲ ماه
  • کودکان آرام و یا بیش از حد خواب آلود
  • کودکان مبتلا به مشکل تنفسی
  • کودکان مبتلا به کاهش سطح اکسیژن در خون
  • کودکان مبتلا به کم آبی بدن

شیوه زندگی و درمان های خانگی

این نکات می توانند به شما کمک کنند تا سریعا بهبود یافته و خطر عوارض را کاهش می دهند:

  • زیاد استراحت کنید.
  • به اندازه کافی مایعات مصرف کنید.
  • دارو را طبق تجویز پزشک استفاده کنید.

جلوگیری از پنومونی

برای جلوگیری از پنومونی:

  • واکسیناسیون کنید.
  • بهداشت را رعایت کنید.
  • سیگار نکشید.
  • سیستم ایمنی بدن خود را قوی نگه دارید.