پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان و خون در واقع جایگزینی سلول های بنیادی غیر طبیعی یک فرد، با افراد سالم (یک اهدا کننده) می باشد. این روش اجازه می دهد تا دریافت کننده به سلول های بنیادی جدید دست یابد که عملکرد درستی دارند. سلول های بنیادی در مغز استخوان، بافت اسفنجی شکل داخل استخوان هستند. سلول های بنیادی را به سه نوع سلول خونی که بدن برای رشد به آن ها نیاز دارد، تقسیم می کنند:
سلول های قرمز خون، که اکسیژن را به بخش های مختلف بدن حمل می کنند.
سلول های سفید خون، که با عفونت ها مبارزه می کنند.
پلاکت ها، که به لخته شدن خون کمک کرده و یکی از فاکتورهای مهم انعقاد خون می باشند.
تعداد کمی از سلول های بنیادی نیز در خون بند ناف (طنابی که جنین و جفت را به مادر متصل می کند) پیدا شده است. نوع دیگری از سلول های بنیادی به نام سلول بنیادی جنینی، شناخته می شوند که می تواند هر نوع سلولی را در بدن ایجاد کند. این سلول ها در مغز استخوان یافت نمی شوند.
کاربرد پیوند سلول های بنیادی
پزشکان از پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان و خون برای درمان موارد زیر استفاده می کنند:
- برخی سرطانها، مانند سرطان خون. دوز بالای شیمی درمانی و پرتو درمانی که برای برخی سرطان ها استفاده می شود، می تواند به شدت به مغز استخوان آسیب زده و آن ها را تخریب کنند. پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان و خون می تواند جایگزین سالم تری باشد.
- بیماری های خونی شدید، مانند تالاسمی، آنمی آپلاستیک و آنمی داسی شکل. در این بیماری، بدن به سلول های قرمز خون به اندازه کافی دسترسی ندارد و یا آن ها به درستی کار نمی کنند.
- برخی بیماری های مربوط به نقص سیستم ایمنی که در بدن از ساخت برخی از انواع سلول های سفید خون جلوگیری می کنند. بدون این سلول ها، عفونت های مرگباری می تواند در بدن رشد کند. پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان و خون سلول های سفید از دست رفته را باز می گردانند.
انواع پیوند سلول های بنیادی
دو نوع اصلی از پیوند سلول های بنیادی به نام های پیوند اتولوگ و پیوند آلوژن وجود دارند.
- برای پیوند اتولوگ، سلول های بنیادی افراد را جمع آوری کرده و برای استفاده های بعدی ذخیره می کنند. این کار وقتی بدن شما هنوز به اندازه کافی سلول های بنیادی سالم دارد، انجام می شود. حتی اگر شما بیمار و یا به سرطان مبتلا هستید، از بین سلول های جمع آوری شده، برای پیوند سلول های بنیادی سلول های سرطانی برداشته یا از بین برد می شود.
- برای پیوند آلوژنیک، سلول از یک فرد اهدا کننده گرفته می شود. اهدا کننده می تواند یک نسبی فامیلی (مانند برادر یا خواهر) با بیمار داشته باشد و یا یک فرد ناشناس باشد. شما همچنین ممکن است سلول های بنیادی را از خون بند ناف اهدا شده توسط یک فرد ناشناس دریافت کنید.
برای جلوگیری از مشکلات، سلول های بنیادی فرد اهدا کننده باید با سلول های شما مطابقت داشته باشد. گیرنده سلول ها و اهدا کننده از طریق آزمایش خونی به نام HLA سنجیده شده و میزان بافت ها همسان در آن ها اندازه گیری می شود.
روند جمع آوری سلول در پیوند سلول های بنیادی
سلول های بنیادی مورد استفاده در پیوند سلول های بنیادی از اهدا کنندگان از روش های مختلفی جمع آوری می شود.
- یکی از این روش ها، روش آفرزیس است. در این روش، به وسیله یک سوزن از دست اهدا کننده خون گرفته می شود. سپس، خون وارد یک ماشین می شود که در آن سلول های بنیادی از خون جدا شده و بقیه خون به بدن اهدا کننده باز می گردد.
- سلولهای بنیادی ممکن است به طور مستقیم از لگن یک اهدا کننده جمع آوری شود. این روش بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. این روش باید در یک بیمارستان با استفاده از بیهوشی موضعی یا عمومی انجام شود. در این عملیات، یک سوزن توخالی بارها و بارها به لگن وارد شده و مغز استخوان مکیده می شود.
- خون حاوی سلولهای بنیادی ممکن است از بند ناف و جفت نیز جمع آوری شود. در این روش پس از تولد کودک، سلول ها از خون بند ناف استخراج می شود. خون منجمد شده و در بانک خون بند ناف ذخیره می شود تا در صورت لزوم در آینده از آن استفاده شود.