بافت ابریشم مانند و پوشش اندام های درون شکم، صفاق نام دارد. پریتونیت بیماری است که در آن صفاق ملتهب می شود. پریتونیت معمولا ناشی از عفونت باکتریایی یا قارچی است. علاوه بر این، التهاب پوشش داخلی شکم ممکن است به دلیل بیماری های دیگر نیز رخ دهد. پریتونیت همچنین می توانید از وجود پارگی یا سوراخ در شکم ناشی شود. برای درمان این بیماری جهت مبارزه با عفونت، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. اگر پریتونیت درمان نشود، می تواند با ایجاد عفونت کشنده در کل بدن، مرگبار و خطرناک باشد.
آنتی بیوتیک ها اولین و اصلی ترین درمان پریتونیت هستند. اما ممکن است در چند مورد خاص نیاز به عمل جراحی باشد.
علل ایجاد پریتونیت
علل بسیاری برای پریتونیت وجود دارد. اما سوراخ یا پارگی در جدار شکم علت اصلی آن است. اگر این وضعیت بدون ایجاد پارکی در جدار شکم رخ دهد به آن پریتونیت خود به خودی یا ثانویه گفته می شود. هر چند این حالت به ندرت رخ می دهد.
برخی از علل شایع پارگی شکم، که به پریتونیت منجر می شوند عبارتند از:
- بیماری هایی از جمله زخم معده، پاره شدن آپاندیس و یا سوراخ شدن روده بزرگ می توانند به این بیماری منجر شوند. در این حالت ورود باکتری از طریق این آسیب ها به داخل شکم و دستگاه گوارش، ساده تر می شود.
- در دیالیز پریتونیل که در آن برای حذف هر گونه مواد زائد از خون، به علت عدم توانایی کلیه ها برای انجام این کار، از کاتتر استفاده می شود نیز ممکن است این بیماری رخ دهد. اگر محیط اطراف بیمار تمیز نباشد، بهداشت مناسب رعایت نشود، و تجهیزات مورد استفاده کثیف باشد امکان انتقال عفونت از طریق کاتتر وجود دارد. جراحی دستگاه گوارش نیز می تواند به پریتونیت و عوارض ناشی از آن منجر شود. گر چه به ندرت، اما گاهی اوقات اندوسکوپی یا کولونوسکوپی نیز عاملی برای ایجاد این بیماری هستند.
- در صورتی که پانکراتیت که التهاب لوزالمعده نیز نام دارد، به خارج از لوزالمعده گسترش پیدا کند، می تواند منجر به پریتونیت شود.
- دیورتیکولیت عفونت کوچکی است که از برآمدگی های کیسه مانند موجود در دستگاه گوارش ناشی می شود. اگر این کیسه پاره شده و مواد زائد را از روده به داخل حفره شکم بریزد، پریتونیت رخ می دهد.
- آسیب یا صدمه ای که در نقاط دیگر شکم اتفاق افتاده است؛ با دسترسی دادن به باکتری و یا مواد شیمیایی به داخل شکم، موجب التهاب صفاق می شود.
- پریتونیت خودبه خودی حالتی است که بدون ایجاد سوراخ در شکم ایجاد می شود. این حالت معمولا به دلیل یک عارضه یا بیماری کبدی مانند سیروز رخ می دهد. در موارد پیشرفته سیروز، مقدار زیادی از مایع در حفره شکم تجمع پیدا می کند. این وضعیت به نام آسیت شکم شناخته شده و انباشته این مایع، شکم را مستعد ابتلا به عفونت باکتریایی می کند.
عوامل خطر برای ابتلا به پریتونیت
- بیمارانی که تحت دیالیز صفاقی قرار می گیرند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پریتونیت می باشد.
- داشتن سابقه قبلی ابتلا به پریتونیت باعث می شود فرد در مقابل این بیماری آسیب پذیرتر شود.
- دیگر شرایط پزشکی، که خطر پریتونیت را افزایش می دهند، عبارتند از:
- آپاندیسیت
- سیروز
- زخم معده
- بیماری کرون
- پانکراتیت و دیورتیکولیت
علائم و نشانه های پریتونیت
- درد و حساسیت در شکم
- بزرگی شکم و نفخ، که احساس پری در شکم ایجاد می کند.
- تب
- از دست دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- کاهش خروجی ادرار
- افزایش تشنگی
- بیمار قادر به دفع مدفوع و یا گاز از مقعد نیست
- خستگی
علائم پریتونیت در بیماران دیالیزی عبارتند از:
- ظاهر ابری مایع دیالیز
- حضور رشته و یا توده (شناخته شده به نام فیبرین) و یا بلورهای سفید در مایع دیالیز
این بیماری به خودی خود خطرناک است پس اگر هر کدام از علائم بالا را داشتید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
آزمایش های لازم برای تشخیص
- بررسی سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی
- برای بیماران دیالیزی علائمی مانند مایع دیالیز ابری برای تشخیص کفایت می کند.
- پریتونیت ثانویه که نتیجه دیگر بیماری ها است و یا خود به خود ایجاد می شود نیاز به آزمایش های زیر برای تایید تشخیص دارد:
- آزمایش خون و کشت میکروب
- آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی و سی تی اسکن برای تشخیص سوراخ
- پاراسنتز به معنی تجزیه و تحلیل مایع صفاقی است. در صورتی که تعداد گلبولهای سفید خون افزایش پیدا کنند، این کار با استفاده از یک سوزن نازک انجام می شود. این سوزن نمونه از مایع صفاق را برداشته و برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می شود. تعداد گلبولهای سفید خون نشان می دهد عفونتی در بدن وجود دارد. از آزمایش کشت میکروب بر روی این مایع نیز می توان برای پیدا کردن باکتری های ایجاد کننده بیماری استفاده کرد.
درمان پریتونیت
برای درمان پریتونیت، جهت از بین بردن عفونت و یا سایر بیماری هایی که عامل ایجاد آن بوده اند، نیاز است فرد در بیمارستان بستری شود. پس از بستری شدن از درمان های زیر استفاده می شود:
- آنتی بیوتکی ها اولین و اصلی ترین درمان برای این بیماری هستند. این داروها به بدن برای مبارزه با عفونت کمک می کنند. نوع آنتی بیوتیک، مدت زمان مصرف و دوز مناسب آن بستگی به شدت و نوع پریتونیت دارد.
- عمل جراحی برای پریتونیت برای از بین بردن بافت آلوده، درمان علت زمینه ای ایجاد کننده آن و جلوگیری از گسترش عفونت انجام می شود. معمولا عمل جراحی برای درمان پریتونیت در مواردی مانند پاره شدن آپاندیس و سوراخ شدن روده بزرگ یا معده انجام می شود.
- گاهی مایعات وریدی (داخل وریدی) مورد استفاده قرار می گیرد.
- داروهای ضد درد برای تسکین درد ناشی از بیماری تجویز می شود.
- مکمل اکسیژن برای کاهش مشکلات تنفسی استفاده می شود.
- در برخی از موارد ممکن است نیاز به تزریق خون باشد.
پیشگیری از بیماری
مراحل زیر را می توان برای جلوگیری از پریتونیت، در بیماران دیالیزی به کار برد. در این شرایط، پریتونیت اغلب به دلیل وجود میکروب در اطراف کاتتر رخ می دهد.
- قبل از دست زدن به کاتتر، همیشه دستان خود را بشویید، به ویژه انگشتان و فضاهای بین آن ها را
- منطقه ای که کاتتر در آن قرار دارد را همیشه تمیز نگه دارید.
- برای تمیز کردن پوست اطراف کاتتر به صورت روزانه، از یک ضد عفونی کننده استفاده کنید.
- اگر حیوان خانگی در خانه دارید اجازه ندهید در رختخواب شما بخوابد.
- همیشه زمانی که می خواهید برای دیالیز بروید از ماسک روی صورتتان استفاده کنید.