نام علمی بزرگ شدن پستان با افزایش بافت غده پستان در مردان ژنیکوماستی می باشد. کمی تغییر در رشد پستان مردان در اوایل کودکی، بلوغ یا اواخر ۶۰ سالگی طبیعی است. اما وقوع گاینکومستیا شدید، به رشد غیر طبیعی بافت پستان در مردان اشاره دارد. اگر به دنبال اطلاعات مفیدی از علل، عوامل خطر، علائم و درمان ژنیکوماستی هستید، ادامه این مطلب مجله پیام سلامت را از دست ندهید.
در ادامه، مطالب زیر را خواهید خواند:
- علل وقوع ژنیکوماستی چیست؟
- عوامل خطر ابتلا به این اختلال چیست؟
- علائم و نشانه های ژنیکوماستی چیست؟
- درمان ژنیکوماستی چیست؟
- عوارض ناشی از بزرگ شدن پستان در مردان چیست؟
- آیا می توان از گاینکومستیا جلوگیری کرد؟
علل وقوع ژنیکوماستی چیست؟
ژنیکوماستی، در نتیجه عدم تعادل در سطح هورمون های بدن ایجاد می شود. در این اختلال سطح هورمون استروژن (هورمون زنانه) نسبت به سطح آندروژن (هورمون مردانه) افزایش می یاید. بزرگ شدن پستان در کودکان، در سنین بلوغ و کودکی اتفاق می افتد. اما با گذشت زمان و بزرگ شدن بدن، بزرگی سینه کم کم محو می شود. در این حالت ژنیکوماستی به عنوان تغییرات فیزیولوژیک شناخته می شود نه یک اختلال.
همه افراد، چه مرد و چه زن، دارای هر دو هورمون زنانه (استروژن) و هورمون مردانه (آندروژن ها) هستند. در دوران بلوغ، سطح این هورمون ها ممکن است در نوسان باشد و کمی افزایش پیدا کند. در نتیجه در این بازه زمانی غلظت استروژن نسبتا بالا است. بنابراین وقوع ژنیکوماستی در این سن طبیعی است. رشد طبیعی بافت پستان در سن بلوغ از ۶ ماه تا ۲ سال ادامه دارد. اما زمانی که این رشد بیش از ۲ سال طول بکشد پستان از حالت طبیعی خارج می شود.
علاوه بر عدم تعادل هورمونی دلایل دیگری نیز برای رشد بافت پستان در مردان وجود دارد. این دلایل عبارتند از:
شرایط و بیماری ها
بازیابی از سوء تغذیه: هم سوء تغذیه و هم بازگشت به شرایط عادی می تواند محیط هورمونی بدن را به هم بزنند. به طور مشابه، سیروز کبدی نیز باعث تغییر متابولیسم هورمون طبیعی در بدن شده و ممکن است به بزرگ شدن بافت پستان در مردان منجر شود.
اختلالات اعضای جنسی مردانه (بیضه ها): اختلال در اعضای جنسی و مشکلات جنسی مردان موجب می شود که تولید تستوسترون کاهش یافته و سطح استروژن نسبتا بالا برود. این اتفاق دقیقا محیط مناسب برای ژنیکوماستی را فراهم می کند. اختلالات ژنتیکی مانند سندرم کلاین فلتر، ایجاد آسیب، عفونت، کاهش جریان خون، و یا پیری از جمله عواملی هستند که موجب ایجاد این اختلالات می شوند. سرطان بیضه نیز ممکن است هورمون هایی که باعث ژنیکوماستی می شوند را ترشح کند.
دیگر شرایطی که ممکن است با تغییرات هورمونی محیط لازم را برای رشد سینه مردان فراهم کنند شامل مشکلات کلیوی و پرکاری تیروئید است. به ندرت ممکن است سرطان های دیگر نیز چنین شرایط مشابه ای را در بدن ایجاد کنند.
داروها
ژنیکوماستی همچنین می تواند عارضه جانبی برخی از داروها باشد. نمونه هایی از داروهایی که می توانند منجر به بزرگ شدن بافت سینه در مردان شوند عبارتند از:
- اسپیرونولاکتون که یک دارو ادرار آور است و فعالیت ضد آندروژنی دارد.
- مسدود کننده های کانال کلسیم مانند نیفدیپین که برای درمان فشار خون استفاده می شوند.
- داروهای ACE مانند کاپتوپریل و انالاپریل که برای فشار خون بالا کاربرد دارند.
- برخی از آنتی بیوتیک ها مانند ایزونیازید، کتوکونازول و مترونیدازول
- داروهای ضد زخم معده مانند رانیتیدین، سایمتیدین، و اومپرازول
- درمان های ضد آندروژن یا استروژن برای درمان سرطان پروستات
- متیل دوپا
- درمان های ضد ویروسی به شدت فعال (HAART) مانند درمان بیماری اچ آی وی، که ممکن است باعث توزیع مجدد چربی در بدن شود.
- دیجی توکسین
- دیازپام (والیوم)
- مواد مخدر مانند الکل، ماری جوانا و هروئین
- روغن اسطوخودوس و روغن درخت چای، زمانی که در محصولات مراقبت از پوست استفاده می شوند، با ابتلا به ژنیکوماستی در ارتباط هستند.
عوامل خطر ابتلا به این اختلال چیست؟
به طور معمول در زمان بلوغ همه پسران در معرض بزرگ شدن بافت سینه هستند. این روند بخشی از فرایند رشد می باشد و طبیعی است. اما سایر عوامل خطر که ممکن است موجب رشد بیش از حد پستان شوند عبارتند از:
- با بالا رفتن سن تولید تستوسترون کاهش یافته و این موضوع می تواند زمینه لازم برای افزایش هورمون زنانه و ابتلا به بزرگ شدن سینه را افزایش دهد.
- بیماری ها و شرایط (مانند سیروز کبدی) به طور خاص از عوامل خطر ابتلا به ژنیکوماستی هستند و شرایط را مستعد ابتلا به این اختلال می کنند.
- مصرف برخی از داروها که در بالا ذکر کردیم نیز ممکن است خطر ابتلا به ژنیکوماستی را افزایش دهد.
علائم و نشانه های ژنیکوماستی چیست؟
علائم این اختلال عبارتند از:
- ورم کردن سینه ها
- ترشح از پستان
- حساسیت به لمس در پستان
بسته به علت، ممکن است علائم دیگری نیز وجود داشته باشد.
اصلی ترین علامت این اختلال، بزرگ شدن سینه در مردان است. همان طور که قبلا اشاره شد، این اختلال به بزرگ شدن بافت غده ای پستان به جای بافت چربی آن گفته می شود. این تجمع باعث می شود که نوک پستان متقاون باشد و احساس سفتی و انطاف پذیری در آن ایجاد شود. ژنیکوماستی معمولا در هر دو پستان رخ می دهد. اما می تواند در برخی از موارد تنها یک پستان را تحت تاثیر قرار دهد. گاهی ممکن است یک پستان بیشتر دیگری درگیر این اختلال شود. حساسیت به لمس و درد شدید نیز به طور معمول وجود دارد.
تمایز زیادی بین اختلال بزرگ شدن بافت پستان در مردان و سرطان پستان وجود دارد. سرطان پستان معمولا در یکی از پستان ها ایجاد می شود و نشانه های دیگری مانند فرورفتگی پوست، جمع شدن نوک پستان، ترشح نوک پستان، و بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر بغل نیز وجود دارد.
درمان ژنیکوماستی چیست؟
اگر ژنیکوماستی، در سن بلوغ ایجاد شده باشد، نیازی به درمان ندارد و این عارضه بعد از گذشت ۶ ماه از بین می رود. اما زمانی که این اختلال بعد از بلوغ رخ می دهد، باید داروهای مختلفی که استفاده می شود تعویض یا متوقف شده و بیماری زمینه ای که موجب ایجاد این اختلال شده است را درمان کرد. البته این موارد حتما باید تحت نظر پزشک انجام شود.
اما در در مواردی که این اختلال باعث درد شدید و یا خجالت اجتماعی می شود، دارو یا جراحی ممکن است برای اصلاح وضعیت مورد استفاده قرار بگیرد.
دارو
داروهایی که برای درمان ژنیکوماستی استفاده می شوند عبارتند از:
- جایگزینی تستوسترون در مردان مسن مبتلا به کاهش سطح تستوسترون می تواند مفید باشد. اما این داروها برای افرادی که سطح نرمالی از این هورمون را در بدن دارند موثر نیست.
- داروی کلومیفن درمان دیگری برای ژنیکوماستی است که می توان از آن به مدت ۶ ماه استفاده کرد.
- تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن (SERM) تاموکسیفن را به منظور کاهش حجم پستان در افراد مبتلا به این اختلال تجویز می کنند. این دارو نمی تواند کل بافت اضافه را از بین ببرد. این نوع از درمان برای ژنیکوماستی های شدید و دردناک استفاده می شود.
- دانازول ترکیبی مشتق شده از تستوسترون است که باعث کاهش سنتز استروژن توسط بیضه ها می شود. این دارو توسط مهار ترشح LH از هیپوفیز و هورمون محرک فولیکول (FSH) می تواند در اندام های جنسی به طور مستقیم بر روی هورمون تاثیر گذار باشد. از این دارو نسبت به سایر دارو ها کمتر برای درمان این اختلال استفاده می شود.
جراحی
در زمانی که دارو برای درمان کافی نباشد یا گاینکومستیا شدید باشد از جراحی استفاده می شود. در این روش بافت اضافی برداشته می شود.
عوارض ناشی از بزرگ شدن پستان در مردان چیست؟
بزرگ شدن پستان در مردان در زمان بلوغ معمول و عادی است و معمولا فروکش می کند. اما اگر این بزرگ شدن پستان بلند مدت باشد، یعنی بیش از ۱۲ ماه به طول انجامد، ممکن است منجر به فیبروز شده و درمان آن با دارو مشکل شود. ضمن این که گاینکومستیا در بلند مدت می تواند عوارض روحی در بر داشته باشد. اکثر افرادی که به این اختلال مبتلا هستند به نوعی از به نمایش گذاشتن بدن خود خجالت می کشند.
آیا می توان از گاینکومستیا جلوگیری کرد؟
گاینکومستیا که به دلیل افزایش سن یا تغییرات هورمونی رخ می دهد قابل پیشگیری نیست. اما بزرگ شدن بافت سینه که به دلیل شرایط یا بیماری های زمینه رخ می دهند، با مرتفع کردن شرایط ایجاد آن تا حدود زیادی قابل پیشگری هستند.
بسیاری از موارد این اختلال به خودی خود درمان می شوند. اما در موارد شدید ممکن است بافت پستان زخمی شده و برای بازگرداندن ظاهر طبیعی پستان، نیاز به عمل جراحی باشد. اما به طور کلی عوارض ناشی از آن در بلند مدت ایجاد می شود.
ضمن این که احتمال ابتلا به سرطان پستان در مردانی که به این عارضه مبتلا هستند، نسبت به مردان عادی ۵ برابر است. اعتقاد بر این است که گاینکومستیا به خودی خود یک بیماری سرطانی نیست، بلکه تغییرات هورمونی (افزایش نسبی در استروژن، و کاهش آندروژن ها) در مردان بزرگسال خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد.