کمبود فاکتور دو در لخته شدن خون (فاکتور II) ؛ نشانه ها، علل، روش های تشخیص و درمان

کمبود فاکتور دو یک اختلال در لخته شدن خون است و وقوع آن تقریبا نادر است. این اختلال باعث خونریزی بیش از حد یا طولانی مدت از بدن پس از جراحی یا آسیب می شود. فاکتور II، که به عنوان پروترومبین نیز شناخته می شود، پروتئینی است که در کبد شما تولید می شود. این ماده نقش مهمی در تشکیل لخته خون دارد. این فاکتور یکی از حدودا ۱۳ عاملی است که در تشکیل لخته های خون دخالت دارد.

با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا ضمن آشنایی با کارکرد این فاکتور از نشانه ها، علل، روش های تشخص و درمان کمبود فاکتور دو در لخته شدن خون نیز اطلاع کسب کنید.

علائم کمبود فاکتور دو چیست؟

علائم این کمبود ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشد. در موارد بسیار خفیف، لخته شدن خون ممکن است فقط کندتر از حد طبیعی رخ دهد.

در موارد کمبود شدید فاکتور ۲، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

  • خونریزی بند ناف در هنگام تولد
  • خونریزی غیرقابل توضیح و بی دلیل
  • خونریزی غیرطبیعی پس از زایمان، جراحی یا زخمی شدن
  • خونریزی طولانی مدت از بینی
  • خونریزی از لثه
  • دوره های قاعدگی سنگین یا طولانی مدت
  • خونریزی داخلی در اندام ها، عضلات، جمجمه یا مغز (این نشانه نسبتا نادر است)

فاکتور II چه نقشی در لخته شدن خون دارد؟

برای درک کمبود عامل II، درک نقش این عامل (پروتروببین) و نسخه فعال آن، یعنی عامل IIa (ترومبین)، در لخته شدن خون به شکل طبیعی بسیار مهم است. لخته شدن خون به شکل عادی در چهار مرحله رخ می دهد که در زیر شرح داده می شود.

انقباض عروق

هنگامی که روی بدن زخم یا جراحتی ایجاد می شود، رگ های خونی شما پاره می شوند. رگ های خونی پاره شده بلافاصله منقبض می شوند تا خونریزی را کند کنند. سپس عروق آسیب دیده، سلول های خاصی را به جریان خون آزاد می کنند. این سلول ها پلاکت خون و عوامل لخته شدن را در جریان خون وارد می کنند تا به محل زخم برسند.

شکل گیری پلاگین پلاکت

پلاکت خون (گلبول های اختصاصی که مسئول لخته شدن خون هستند) اولین پاسخ دهنده ها به محل آسیب دیدگی رگ های خونی می باشند. آنها خود را به رگ خونی آسیب دیده رسانده و به یکدیگر متصل می شوند و به صورت موقت محل آسیب را می بندند. این مرحله اول لخته شدن خون به نام هموستاز اولیه شناخته می شود.

شکل گیری فیبرین پلاگین

هنگامی که پلاکت ها یک پلاگین موقت ایجاد می کنند، فاکتور II لخته شدن خون (پروترومبین) به نسخه فعال خود، یعنی عامل IIa (ترومبین) تغییر می کند. فاکتور IIa فاکتور I (فیبرینوژن) را برای ساخت فیبرین پروتئینی رشته ای تولید می کند. فیبرین خود را در داخل و اطراف لخته موقت می پیچد تا آن که لخته فیبرین سفت شود. این لخته جدید عروق خونی را پاره کرده و یک پوشش محافظ را روی زخم ایجاد می کند. این مرحله هموستاز ثانویه نامیده می شود.

ترمیم زخم و انحلال فیبرین پلاگین

بعد از چند روز، لخته فیبرین شروع به کوچک شدن می کند، به این ترتیب فرم لبه های زخم را به هم می ریزد تا رشد بافت های جدید را ترویج دهد. همانطور که بافت جدید زخم را می بندد، لخته فیبرون حل می شود.

اگر فاکتور II به اندازه کافی در بدن وجود نداشته باشد، بدن شما قادر نخواهد بود که لخته های ثانویه فیبرین را به درستی تشکیل دهد. در نتیجه، ممکن است خونریزی طولانی مدت و بیش از حد داشته باشید.

علت کمبود فاکتور دو چیست؟

کمبود فاکتور دو ممکن است به ارث برده شود. گاهی نیز این فاکتور می تواند در نتیجه بیماری ها، مصرف برخی از داروها یا بر اثر یک پاسخ در سیستم ایمنی به وجود آید.

نوع ارثی کمبود فاکتور دو بسیار نادر است. این کمبود به وسیله یک ژن مغلوب ایجاد می شود. این به این معنی است که هر دو والدین باید ژن معیوب را داشته و برای بیمار شدن کودک به او منتقل کنند. در حال حاضر تنها ۲۶ مورد مستند شده از کمبود ارثی فاکتور II در جهان وجود دارد.

کمبود فاکتور II اکتسابی معمولا ناشی از یک بیماری زمینه ای است. این بیماری ها عبارتند از:

  • کمبود ویتامین K
  • بیماری کبدی
  • مصرف داروهای ضد انعقادی (مثلا وارفارین یا کومادین)
  • تولید مهار کننده های خودایمنی که فاکتورهای سالم برای لخته شدن خون را از بین می برند

کمبود فاکتور دو چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص کمبود فاکتور II براساس سابقه پزشکی، سابقه شخصی و خانوادگی مشکلات خونی و تست های تشخیصی صورت می گیرد. تست های آزمایشگاهی که برای اختلالات خونی انجام می شوند عبارتند از:

  • تست های فاکتور: این تست ها به بررسی کارایی عوامل خاص برای شناسایی عوامل ضعیف یا نامناسب می پردازند.
  • آزمایشات فاکتور II: برای اندازه گیری سطح فاکتور II در خون به کار برده می شوند.
  • زمان پروترومبین (PT): برای اندازه گیری سطوح عوامل I، II، V، VII و X بر اساس میزان لخته شدن خون استفاده می شود.
  • زمان پروترومبین پروترومبی (PTT): برای اندازه گیری عوامل فاکتور VIII، IX، XI، XII و فون ویلبراند بر اساس میزان لخته شدن خون به کار برده می شود.
  • سایر آزمایشات: آزمایش های دیگری که برای بیماری های زمینه ای که ممکن است سبب مشکلات خونی شوند، انجام می شود.

کمبود فاکتور دو چگونه درمان می شود؟

درمان کمبود فاکتور II بر کنترل خونریزی، درمان بیماری زمینه ای و انجام مراحل پیشگیرانه قبل از جراحی یا اقدامات تهاجمی دندانپزشکی تمرکز دارد.

کنترل خونریزی

درمان موارد خونریزی ممکن است شامل تزریق کمپلکس پروترومبین، مخلوطی از فاکتور II (پروتروببین) و سایر عوامل لخته شدن خون باشد تا توانایی لخته شدن را افزایش دهد. تزریق پلاسمای تازه منجمد شده (FFP) در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت. اما امروزه استفاده از آن ها کمتر رایج است. به این دلیل که گزینه های کم خطرتری نیز وجود دارد.

درمان بیماری های زمینه ای

هنگامی که خونریزی تحت کنترل است، باید بیماری های اساسی که باعث کاهش عملکرد پلاکت خون می شوند درمان شوند. اگر بیماری زمینه ای شما قابل درمان نباشد، تمرکز درمان  تغییر خواهد کرد تا علائم و اثرات اختلال لخته شدن خون مدیریت شوند.

درمان پیشگیرانه قبل از جراحی

برای افراد مبتلا به این کمبود قبل از انجام هر گونه جراحی یا روش های تهاجمی، باید فاکتور لخته شدن خون تزریق شود یا سایر روش های درمانی برای کاهش خطرات خونریزی به کار برده شود.

چشم انداز دراز مدت افراد مبتلا به کمبود فاکتور دو چیست؟

با کنترل مناسب، افراد مبتلا به کمبود فاکتور دو می توانند زندگی طبیعی و سالمی را داشته باشند. به شرط آن که کمبود آن ها خفیف تا متوسط باشد. اگر کمبود شدید باشد، بیمار باید در کل طول زندگی خود با پزشک متخصص همکاری داشته تا بتواند خطرات خونریزی را کاهش داده و موارد خونریزی را کنترل کنند.