ارتباط مصرف کورتیکواستروئیدها و پوکی استخوان

پوکی استخوان القاء شده با کورتیکواستروئید، همان طور که از نامش پیداست، پوکی استخوانی است که به دلیل استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها به وجود می آید. کورتیکواستروئیدها زیادی مانند کورتیزول، متیل پردنیزولون و پردنیزون وجود دارند که برای بیماری های التهابی مانند درد عضلات و مفاصل، آرتریت روماتوئید، مشکلات گوارشی مانند بیماری های التهابی روده و بیماری های التهابی تنفسی استفاده می شود. اما کمتر کسی ارتباط مصرف کورتیکواستروئیدها و پوکی استخوان را می داند. در ادامه در مورد این موضوع با شما صحبت خواهیم کرد.

کورتیکواستروئیدها داروی مناسبی برای سرکوب التهاب هستند. اما اگر بیش از یک دوره طولانی مدت از آن ها استفاده شود، می تواند عوارض جانبی شدیدی برای بدن داشته باشد. یکی از عوارض مصرف کورتیکواستروئیدها، پوکی استخوان است. کارکرد این داروی در بدن به این شکل است که:

کورتیکواستروئیدها باعث کاهش جذب کلسیم توسط بدن می شوند. این موضوع منجر به تجزیه شدن بافت های قدیمی استخوان ها و پیشگیری از تشکیل بافت های جدید در آن شده و در نهایت منجر به پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان می شود.

نشانه های پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتیکواستروئیدها

اولین نشانه پوکی استخوان القاء شده با کورتیکواستروئیدها شکستن آسان استخوان ران و یا مچ دست می باشد. شکستگی های فشاری در ستون فقرات، به دلیل ناتوانی استخوان برای تحمل فشار طبیعی ایجاد شده در حالت ایستاده است. این فشار در فردی که استخوان های قوی دارد، احساس نمی شود. سایر علائم پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتیکواستروئیدها شامل درد شدید ناگهانی در کمر و کاهش قد است.

از آنجا که پوکی استخوان یک اثر جانبی شناخته شده ناشی از مصرف کورتیکواستروئیدها است، بنابراین افرادی که به طور منظم از این داروها استفاده می کنند بهتر است به صورت دوره ای آزمایش تراکم استخوان بدهند.

علل و عوامل خطر مصرف کورتیکواستروئید و پوکی استخوان

بدن انسان طی دو فرایند قادر است استخوان جدید تشکیل داده و استخوان قدیمی را تجزیه کند. اما تعادل بین این دو فرایند به توانایی بدن ما بستگی دارد. به عنوان مثال اگر بدن نتواند سرعت تشکیل بافت های جدید استخوان را با سرعت تجزیه بافت های قدیمی استخوان هماهنگ کند، پدیده ای به نام پوکی استخوان پیش می آید. توانایی بدن برای حفظ تعادل بین این دو فرایند باعث قوی و متراکم شدن استخوان ها می شود.

یکی از اثرات جانبی کورتیکواستروئیدها این است که توانایی بدن را برای جذب کلسیم تحت تاثیر قرار می دهد. در واقع این داروها اجازه نمی دهند کلیسم وارد عملکردهای مهم بدن بشوند. از طرفی یکی از عملکردهای مهم بدن که منتج به ساخت بافت جدید استخوان می شود، نیاز شدید به کلسیم دارد. در صورتی که کلسیم مورد نیاز این فرآیند به بدن نرسد، تعادلی که در بالا ذکر شد به هم می خورد. یعنی سرعت تجزیه بافت های قدیم استخوان به همان حالت می ماند اما سرعت ساخت بافت جدید استخوان کم می شود. در نهایت تراکم استخوان کم می شود و پدیده ای به نام پوکی استخوان شکل می گیرد.

درمان پوکی استخوان ناشی از کورتیکواستروئیدها

اولین و مهم ترین گام که حتی مهم تر از درمان این بیماری است، پایین آوردن میزان مصرف این داروها می باشد. برخی از افراد این داروها را به صورت سرخود استفاده می کنند. این افراد باید بدانند که چه تاثیر منفی بر روی بدن خود می گذارند. برای بیمارانی که لازم است دارو استفاده کنند نیز بهتر است داروهای غیر استروئیدی جایگزین شود. بعد از کنترل مصرف، برای درمان پوکی استخوان القاء شده با کورتیکواستروئیدها روش درمانی زیر استفاده می شود:

درمان های جایگزین هورمونی (HRT)

درمان جایگزینی هورمون معمولا برای جلوگیری از پوکی استخوان در زنان کمک کننده است. با این حال، این درمان نیز ممکن است شامل عوارض جانبی مانند افزایش خطر ابتلا به مشکلات کیسه صفرا، لخته شدن خون و اختلالات قلبی باشد. درمان جایگزینی هورمون زمانی که با ترکیبی از استروژن همراه با مدروکسی پروژسترون استات مانند PREMPRO برای مدت طولانی مصرف شود ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.

اگر درمان جایگزینی هورمون برای پوکی استخوان القاء شده با کورتیکواستروئیدها درست کار نکند، از داروهای دیگری که در کم کردن سرعت از دست دادن استخوان و افزایش تراکم استخوان کمک می کنند؛ استفاده می شود. این داروها عبارتند از:

  • بیس فسفونات ها: بیس فسفونات ها به حفظ توده استخوانی، کاهش شکستن استخوان و همچنین افزایش تراکم استخوان در لگن و ستون فقرات کمک می کند. فوزاماکس بیس فسفونات بیشتر مورد استفاده است.
  • رالوکسیفن: نکته مثبت رالوکسیفن کاهش خطر ابتلا به سرطان و حفظ کیفیت مثبت استروژن با توجه به تراکم استخوان موجود است. با این حال، این داروها نیز عوارض جانبی دارند که رایج ترین آنها گرگرفتگی است. بیمارانی که سابقه بیماری لخته شدن خون دارند نباید از این دارو استفاده کنند.
  • کلسی تونین: کلسی تونین توسط بیمارانی که قادر به استفاده از بیس فسفونات ها و استروژن نیستند،استفاده می شود. کلسی تونین در جلوگیری از کاهش پوکی استخوان و شکستگی های ستون فقرات موثر است. با این حال، این دارو برای پیشگیری از شکستگی مفصل ران کمک کننده نیست. کلسی تونین در شکل اسپری بینی برای بیمارانی که دچار التهاب بینی می شوند، استفاده می شود. این دارو برای بیمارانی که در معرض خطر بالای شکستگی هستند، تجویز می شود.
  • تاموکسیفن: تاموکسیفن یک هورمون مصنوعی است که اغلب برای درمان سرطان پستان کاربرد دارد. اگرچه تاموکسیفن به مسدود کردن اثر استروژن بر بافت پستان کمک می کند، اما در همان زمان اثر استروژن مانندی در سایر سلول های بدن از جمله سلول های استخوان ایجاد می کند. تاموکسیفن نیز ممکن است اثرات جانبی شدیدی داشته باشد.
  • استاتین ها: این گروه از داروها نه تنها در کاهش سطح کلسترول کمک می کنند، بلکه مصرف حدودا یک ساله از آن ها ممکن است خطر شکستگی استخوان در زنان را کاهش دهد. با این حال، داروی متداولی برای درمان پوکی استخوان نیست. این دارو نیز عوارض جانبی مانند آسیب های بالقوه کبدی برگشت پذیر و در موارد نادر التهاب عضله دارد.

فهرست کورتیکواستروئیدها

کورتیکواستروئیدها یک نوع از هورمون های استروئیدی هستند و هنگامی که قشر آدرنال قارد به تولید کافی هورمون نباشد، تجویز می شود. این داروها همچنین می توانند در درمان بیماری های التهابی پوست، بیماری های سیستم ایمنی بدن و سایر اندام های بدن استفاده شوند.

بتامتازون

بتامتازون کورتیکواستروئیدی است که برای درمان التهاب و علائم دیگر بیماری های پوستی استفاده می شود. عوارض جانبی احتمالی بتامتازون شامل آکنه، سوزش، خارش، خشکی، ترک خوردگی و تغییر در رنگ پوست می باشد.

بودزونید

بودزونید کورتیکواستروئیدی است که برای درمان آسم استفاده می شود. شایع ترین عوارض جانبی مصرف بودزونید حالت تهوع، سردرد و عفونت تنفسی می باشد.

کورتیزون

کورتیزون برای درمان التهاب و نارسایی آدرنال استفاده می شود. این دارو همچنین در درمان بیماری های حساسیتی، کولیت اولسراتیو، لوپوس، آرتریت، اختلالات تنفسی و پسوریازیس نیز تجویز می شود. عوارض جانبی کورتیزون شامل بی خوابی، افزایش تعریق، تهوع، نفخ، درد معده، بهبود آهسته زخم، آکنه، خشکی پوست و تغییرات در چربی بدن است.

دگزامتازون

دگزامتازون برای درمان آرتریت، آسم، آلرژی شدید، اختلالات التهابی روده و اختلالات پوستی استفاده می شود. عوارض جانبی احتمالی دگزامتازون شامل سوزش معده، سردرد، بی خوابی، سرگیجه، بیقراری، اضطراب، کبود شدن آسان پوست، دوره های قاعدگی نامنظم، ناراحتی معده، استفراغ، افسردگی، آکنه و افزایش رشد مو می باشد.

هیدروکورتیزون

هیدروکورتیزون در فرم های اسپری، مایع، لوسیون، ژل، کرم، پماد، شیاف و تنقیه برای استفاده در درمان خارش مقعد در دسترس هستند. این دارو می تواند ناراحتی های پوستی، بثورات و خارش را کاهش دهد. عوارض جانبی احتمالی هیدروکورتیزون شامل آکنه، سوزش، تغییر در رنگ پوست، خشکی، خارش و ترک پوست است.

متیل پردنیزولون

متیل پردنیزولون برای درمان التهاب ناشی از بیماری هایی مانند آرتریت، کولیت اولسراتیو، اختلالات تنفسی، پسوریازیس، شرایط آلرژیک و لوپوس استفاده می شود. عوارض جانبی متیل پردنیزولون می تواند شامل عرق کردن، سرگیجه، نفخ، تهوع، آکنه، درد معده، بهبود آهسته زخم، نازک شدن پوست، تغییرات خلق و خوی، کبودی، تغییرات در چربی بدن، سردرد، و بی خوابی است.

پردنیزولون

پردنیزولون برای درمان اختلالات غدد درون ریز، بیماری های کلاژن، بیماری های پوستی، آلرژی، مشکلات تنفسی، اختلالات خونی، بیماری های دستگاه گوارش و بیماری های چشم استفاده می شود. بی خوابی، افزایش اشتها، عصبانیت و سوء هاضمه در بیش از ۱۰ درصد از افراد رخ می دهد. دیگر عوارض جانبی احتمالی پردنیزولون عبارتند از افزایش رشد مو، دیابت، درد مفاصل، گلوکوم، آب مروارید و خون دماغ.

پردنیزون

پردنیزون برای درمان التهاب همراه با آسم، کولیت اولسراتیو، آرتریت، پسوریازیس، لوپوس، بیماری های پوستی و اختلالات آلرژیک استفاده می شود. عوارض جانبی احتمالی پردنیزون عبارتند از؛ افزایش وزن، فشار خون بالا، نازک شدن استخوان، تغییرات خلق و خوی، کبودی آسان، بی خوابی، ترک پوست، آکنه، آب مروارید و عدم تحمل گلوکز.