مردمک بخشی از چشم است که به طور طبیعی برای کنترل میزان نور ورودی به چشم به تغییر سطح نور واکنش نشان می دهند. البته این جمله به این معنی نیست که کوچک شدن مردمک چشم همیشه طبیعی است و نشان دهنده وجود مشکل نمی باشد.
در این مقاله مجله پیام سلامت، ما به تعریف و علل کوچک شدن مردمک چشم و گزینه های درمان احتمالی آن ها نگاهی خواهیم انداخت. با ما تا انتهای این مطلب همراه شوید.
کوچک شدن مردمک چشم
در شرایط عادی، مردمک اندازه خود را تغییر می دهد تا میزان نور مناسبی را وارد چشم کند. در تاریکی، این بخش از چشم گشاد می شود و به این ترتیب اجازه می دهد تا نور بیشتری وارد چشم شود. در روشنایی مردمک چشم کوچکتر و یا تنگ تر می شود. این رفتار مردمک به دلیل جلوگیری از ورود بیش از حد نور به چشم انجام می شود.
با این حال، برخی از بیماری ها و استفاده از داروهای خاص می تواند سبب کوچک شدن مردمک چشم شوند.
اصطلاح پزشکی برای اشاره به کوچک شدن مردمک چشم یا همان انقباض مردمک چشم، میوز یا مایوز است. این کلمه از کلمه یونانی به معنی “برای بستن چشم ها” گرفته شده است.
علل کوچک شدن مردمک چشم
مخدرهای نسخه ای یا اوپیوئید ها
برخی از داروها دارای مواد مخدر هستند. داروهای مخدری مانند مورفین، داروهایی هستند که معمولا برای تسکین درد استفاده می شوند. اوپیوئید ها می توانند یک فرد را به لحاظ روحی و روانشناختی تحت تاثیر قرار دهند و بسیار اعتیاد آورند.
افراد اغلب اوپیوئید ها تجویزی در فرم قرص را برای درمان درد شدید بعد از جراحی مانند جراحی دندانپزشکی یا درد مزمن مانند درد ناشی از بعضی از سرطان ها استفاده می کنند.
اوپیوئید ها تجویزی که ممکن است سبب کوچک شدن مردمک چشم شوند عبارتند از:
- اکسید کادون
- مورفین
- هیدروکودون
- کدئین
- متادون
متادون اغلب برای کسانی که قصد ترک مواد مخدر را دارند تجویز می شود.
علاوه بر کوچک شدن مردمک چشم سایر علائم مصرف بیش از حد مواد مخدر عبارتند از:
- رنگ پریدگی یا مرطوب شدن صورت
- آبی یا بنفش شدن ناخن ها
- آهسته شدن تنفس
- آهسته شدن ضربان قلب
درمان
مصرف بیش از حد مواد افیونی می تواند در صورت عدم درمان، کشنده باشد. بنابراین هر کسی که سوء مصرف از این داروها را دارد باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند. برای افرادی که بیش از حد از مخدرهای تجویزی استفاده می کنند، نالوکسون تجویز می شود تا اثرات مواد مخدر را مسدود کند. اگر وابستگی شدید باشد بیمار باید تحت نظر پزشک این مخدرها را ترک کند.
داروهای درمان فشار خون بالا
بعضی از داروهایی که برای فشار خون بالا تجویز می شوند نیز می توانند به انقباض مردمک چشم کمک کنند. این داروها عبارتند از:
- کلونیدین
- تتراهیدازولین
درمان
در صورتی که تصور می کنید داروهای پرفشاری خون سبب کوچک شدن مردمک چشمتان شده است، باید با پزشک خود صحبت کنند. پزشک در این شرایط فرم دیگری از دارو را تجویز می کند.
مصرف هروئین
کوچک شدن مردمک چشم یکی از نشانه های اولیه استفاده از هروئین است. هروئین یکی از مخدرهای بسیار اعتیاد آور است. این ماده باعث می شود بدن سرعت فرآیندهای خود را کم کند و یک احساس آرامش بخش ایجاد شود.
سایر علائم مصرف هروئین و اعتیاد به آن عبارتند از:
- خونریزی درون چشم یا قرمز شدن چشم
- کاهش وزن
- خواب آلودگی شدید و خوابیدن در لحظات نامناسب
- مرموز شدن رفتارها
- کمبود انگیزه
- داشتن افکار همراه با خود آزاری یا خودکشی
- لکنت زبان
- پارانویا
- خارش شدید
افرادی که از هرویین استفاده می کنند، با به اشتراک گذاشتن سوزن های تزریق خود با دیگران خطر ابتلا به عفونت هایی که خون را درگیر می کنند را افزایش می دهند. تزریق هروئین می تواند به رگ ها و شریان ها نیز آسیب برساند و ممکن است باعث ایجاد گانگرن شود.
هروئین همچنین می تواند باعث نارسایی تنفسی (زمانی که تنفس مشکل می شود) یا مرگ ناشی از استنشاق استفراغ شود. زیرا این ماده توانایی فرد را برای سرفه کردن به طور مناسب محدود می کند.
درمان
فرد وابسته به هروئین باید با پزشک متخصص ترک اعتیاد مشورت کند. طیف وسیعی از گزینه ها، بسته به نیاز فرد، برای درمان اعتیاد به هروئین در دسترس است. این گزینه ها عبارتند از:
- مشاوره درمانی، درمان رفتاری شناختی (CBT)، یا دیگر روش های مشاوره
- تحویز داروهایی نظیر متادون
- عضو شدن در گروه های پشتیبانی
- سم زدایی
سندرم هورنر
سندرم هورنر یک بیماری نادر ناشی از تومور، سکته مغزی یا آسیب به تنه مرکزی مغز است. این بیماری بر روی نوعی از عصب به نام عصب سمپاتیک تأثیر می گذارد. علائم آن نیز عبارتند از:
- کوچک شدن مردک یکی از چشم ها
- افتادگی پلک بالای چشم روی چشم آسیب دیده (پتوز)
- در بعضی موارد ناتوانی در تعریق صورت
درمان
سندروم هورنر می تواند نشانه ای از عوارض کنشده را در گردن یا نیم تنه بالایی بدن ایجاد کند. بنابراین ضروری است که برای درمان آن حتما به پزشک مراجعه کنید.
التهاب چشم (یوئیت قدامی)
یوئیت قدامی به معنی التهاب لایه میانی چشم، از جمله عنبیه است. در حالی که بسیاری از افراد مبتلا به یوئیت قدامی به طور کلی سالم هستند، اما این بیماری می تواند همراه با بیماری های زیر رخ دهد:
- بیماری روماتیسمی
- بیماری های پوستی
- بیماری های گوارشی
- بیماری ریه
- بیماری عفونی
یوئیت قدامی بیشتر در افراد جوان یا میانسال اتفاق می افتد و می تواند در یک یا هر دو چشم ظاهر شود. علائم آن نیز عبارتند از:
- درد چشم
- تاری دید
- حساسیت به نور
- کوچک شدن مردمک چشم
- قرمزی چشم
درمان
درمان های مربوط به کوچک شدن مردمک چشم که به وسیله یوئیت قدامی ایجاد می شود عبارتند از:
- استفاده از قطره های چشمی برای باز کردن مردمک
- استفاده از قطره های چشمی که حاوی استروئید هستند و برای کاهش التهاب کاربرد دارند
اگر فرد مشکوک به داشتن بیماری جدی دیگری همراه با این التهاب باشد باید با پزشک داخلی یا متخصص چشم مشورت کند.
آسیب به سر
مطالعه ای که در سال ۲۰۱۴ انجام شد نشان دهنده اهمیت چگونگی واکنش مردمک چشم به نور هنگام آسیب به سیستم عصبی مرکزی است.
برای افرادی که دچار آسیب دیدگی در تصادفات جاده ای یا سایر حوادث شده اند، کوچک شدن مردمک چشم رخ می دهد. این علامت می تواند نشانه ای از مشکلات داخلی جدی در بدن باشد.
آسیب های وارده به سر می توانند عوارض شدید و حتی کشنده ایجاد کنند. حتی اگر اثرات آن بلافاصله آشکار نباشد. بنابراین مصدومی که دچار آسیب به ناحیه سر شده است باید بلافاصله توسط پزشک متخصص معاینه شود.
قرار گرفتن در معرض آفت کش ها
تحقیقات نشان می دهد که قرار گرفتن اتفاقی در معرض آفت کش ها (ارگانوفسفره ها) می تواند در بعضی موارد سبب کوچک شدن مردمک چشم شود. در این حالت ممکن است نشانه های زیر نیز وجود داشته باشد:
- تولید بیش از حد بزاق
- اغ زدن و استفراغ
- سرفه
- مشکلات تنفسی
- تعریق
- ضعف عضلانی
- سریع شدن ضربان قلب
- خواب آلودگی
در سال ۲۰۱۶، سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین زده است که هر ساله ۳ میلیون نفر توسط آفت کش ها مسموم می شوند.
درمان
هر کسی که توسط آفت کش، پاک کننده خانگی یا سایر محصولات سمی مسموم شده باشد، نیازمند مراجعه هر چه سریع تر به پزشک می باشد. اگر فرد دچار استفراغ شده است باید سعی کنید او را به پهلو بخوابانید تا از ورود استفراغ به ریه اش جلوگیری کنید. در صورت امکان، سر او را به سمت پایین بکشید. این کار برای جلوگیری از خفگی مصدوم ضروری است.
درمان های پزشکی برای مسمومیت با مواد شیمایی مختلف عبارتند از:
- زغال چوب فعال
- در صورت امکان استفاده از پاد زهر ها
- تجویز داروهای ضد تشنج
- تجویز آرام بخش
- استفاده از دستگاه تنفسی (تهویه)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
کوچک شدن مردمک چشم به طور مشخص خودش بیماری نیست اما می تواند یک مشکل اساسی را در بدن نشان دهد. افرادی که با این مشکل مواجه می شوند باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند.
بسیاری از علل کوچک شدن مردمک چشم، به بیماری های جدی مانند وابستگی به مواد مخدر یا مسمومیت با سموم اشاره دارد. در این شرایط مداخله زودهنگام می تواند به پیشگیری از عوارض کشنده کمک کند.
حتی یوئیت قدامی نیز می تواند باعث آسیب دائمی به چشم و ایجاد نابینایی شود.
با این حال، چشم انداز شرایطی که سبب کوچک شدن مردمک چشم می شوند، هنگامی که بیمار به سرعت در معرض درمان قرار بگیرد، خوب است و باعث می شود که بیمار با رعایت دستورات پزشک خود به سرعت بهبود یابد.