کیفوز، انحنای ستون فقرات است که باعث می شود بالای کمر به نظر گرد تر از حد طبیعی برسد. هر کسی ممکن است به انحنای ستون فقرات مبتلا شود. اما اگر انحنای ایجاد شده در ستون فقرات بیش از ۴۵ درجه باشد، یعنی کیفوز ایجاد شده است. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت شما را با علائم، علل، درمان، عوارض و پیشگیری از این اختلال آشنا می کنیم.
علائم کیفوز پشت
گاهی اوقات کیفوز هیچ علائمی به غیر از ایجاد منحنی غیر طبیعی و یا قوز در کمر ایجاد نمی کند. با این حال، در برخی از موارد این وضعیت باعث علائم زیر می شود:
- کمر درد و سفتی
- حساسیت به لمس ستون فقرات
- خستگی
کمر درد به خصوص در بزرگسالان می تواند مشکل ساز شود. زیرا بدن آن ها تلاش می کند تا این اختلال را جبران کند. اگر این اختلال شدید باشد، علائم آن با گذشت زمان بدتر می شود. گاهی حتی تا جای انحنا ایجاد می شود که مشکل تنفسی و مشکل در غذا خوردن به وجود می آید.
علل ایجاد کیفوز
کیفوز، ممکن است به دلیل طرز نشستن غیر اصولی در دوران کودکی ایجاد شود. در این حالت مهره ها شکل غیر طبیعی پیدا کرده و یا مشکل رشدی در ستون فقرات ایجاد می شود.
ستون فقرات
ستون فقرات از جمجمه تا لگن امتداد دارد. این عضو از ۲۴ استخوان مستطیل شکل به نام مهره که بر روی یکدیگر قرار گرفته اند تشکیل شده است. این مهره ها توسط یک پد نرم به نام دیسک که به صورت کمک فنر عمل می کنند، از هم جدا شده اند.
مهره ها به وسیله گروهی از بافت ریاطی سفت به نام لیگامان سر جای خود نگه داشته شده اند. همراه با بافت عضلانی ستون فقرات، لیگامانها هم در ایجاد قدرت در کمر نقش دارند. در موقعیتی که قوز ایجاد می شود، قسمت بالا و میانی مهره ها که به نام مهره های قفسه سینه شناخته می شود، از موقعیت خود خارج شده و به شکل منحنی در می آیند.
اگر دقت کرده باشید، در شرایط عادی همه افراد در این قسمت داراری مقداری انحنا هستند. این انحنا به ایجاد فضای داخلی قفسه سینه کمک کرده و جا را برای حرکت قلب و ریه ها باز می کند. بنابراین انحنای کم در این ناحیه طبیعی است. اما انحنای بیش از حد منجر به ایجاد علائم می شود. دلیل این که چرا مهره ها تحت تاثیر این تغییرات قرار می گیرند هنوز مورد بحث است. اما مهمترین علل ایجاد این تغییر می تواند موارد زیر باشد:
طرز نشستن نادرست
طرز نادرست نشستن در کودکی مانند حالت های خاصی که گاهی کودکان برای نوشتن تکالیف مدرسه از آن استفاده می کنند، می تواند رباط ها و ماهیچه های ستون فقرات را برای حمایت بیشتر کش بیاورد. این کشش موجب می شود که مهره های قفسه سینه از حالت عادی خود خارج شده و کیفوز ایجاد شود. کیفوزی که به دلیل طرز نشستن نادرست ایجاد می شود، به عنوان کیفوز پاسچر (وضعیتی) شناخته می شود.
شکل غیر طبیعی مهره ها
کیفوز گاهی اوقات به دلیل عدم رشد مهره ها ایجاد می شود. در این حالت ممکن است مهره ها به جای شکل مستطیل عادی و جعبه مانند خود به شکل زاویه دار یا مثلثی رشد کنند. این امر موجب می شود که مهره ها از حالت طبیعی خود خارج شوند. در این حالت گفته می شود که کیفوز شوئرمن ایجاد شده است.
در افراد مبتلا به کیفوز شوئرمن، رباط های اطراف ضخیم تر از حد نرمال می شود و ممکن است شرایط را بدتر کند. هنوز مشخص نیست که چه چیزی مخل تشکیل ستون فقرات به شکل نرمال می شود. یک ایده این است که جریان خون به مهره ها دچار اختلال می شود و این موضوع بر روی رشد مهره ها تاثیر می گذارد. گاهی نیز به نظر می رسد یک ارتباط ژنتیکی در این بین وجود دارد که به صورت ارثی در خانواده منتقل می شود.
کیفوز مادرزادی
کیفوز مادرزادی ناشی از چیزی است که مخل رشد طبیعی ستون فقرات در جنین شده است. در بسیاری از موارد، در کیفوز مادرزادی، دو یا بیشتر از دو مهره دچار این حالت می شوند. گاهی نیز کیفوز مادرزادی به صورت ارثی به جنین منتقل می شود. در این حالت ژنتیک نقش اصلی در ایجاد اختلال را بازی می کند.
شرایط و بیمارها
گاهی اوقات شرایط خاصی موجب شکل گیری کیفوز می شوند. این موراد عبارتند از:
- پوکی استخوان: در این بیماری استخوان های ضعیف و شکننده شده و احتمال شکستگی بالا می رود.
- اسپوندیلوز: این اصطلاحی است که برای توصیف ساییدگی و پارگی کلی در استخوان ها، دیسک ها و رباط های ستون فقرات بر اثر بالا رفتن سن، استفاده می شود.
- اسپینا بیفیدا: وضعیتی است که در آن ستون فقرات به درستی شکل نگرفته است.
- بیماری پاژه: وضعیتی است که در آن رشد سلول های استخوانی جدید مختل می شود در نتیجه حجم استخوان کم می شود.
- نوروفیبروماتوز: یک اختلال ژنتیکی است که بر روی سیستم عصبی تاثیر می گذارد.
- دیستروفی عضلانی: یک بیماری ژنتیکی است که باعث تضعیف تدریجی عضلات می شود.
- سل: یک عفونت باکتریایی است که عمدتا ریه را تحت تاثیر قرار می دهد.
- سرطان: سرطانی که در درون ستون فقرات شکل گرفته و یا به این بخش متاستاز می شود (از بخش دیگر بدن به کمر سرایت می کند) ممکن است عامل کیفوز باشد.
کیفوز گاهی اوقات در نتیجه صدمه به ستون فقرات ایجاد می شود.
تشخیص کیفوز
کیفوز معمولا با بررسی ستون فقرات با اشعه ایکس تشخیص داده می شود.
معاینه
در حین معاینه فیزیکی پزشک از شما می خواهد که برای ارزیابی تعادل و دامنه حرکتتان، بدن را در موقعیت های خاصی قرار دهید. گاهی از بیمار خواسته می شود که دراز بکشد. این کار کمک می کند که پزشک تشخیص دهد که آیا انحنا به دلیل وضعیت بد بدن ایجاد شده یا مشکل ساختاری وجود دارد. اگر در حالت دراز کش، کیفوز، صاف شود نشان می دهد که این انحنا در اثر وضعیت نادرست بدن (کیفوز وضعیتی) ایجاد شده است.
اما اگر کیفوز در عکس ستون فقرات در حالت دراز کش باز هم وجود داشته باشد نشان می دهد که مشکل ساختاری در ستون فقرات وجود دارد. این مشکلات اعم از مشکلاتی است که موجب شکل گیری کیفوز شوئرمن یا انواع مادرزادی این اختلال می شود.
اشعه ایکس و اسکن
اشعه ایکس معمولا می تواند به تشخیص، تایید و تعیین علت کیفوز کمک کند. اکسن بیشتر زمانی مورد نیاز است که یا درمان های پیچیده مانند جراحی مورد نیاز می باشد یا علائم بیشتری مانند تاثیر اختلال بر روی سیستم عصبی ایجاد شده است. تاثیر این اختلال بر روی سیستم عصبی ممکن است علائمی مانند بی حسی در دست ها و پاها را ایجاد کند. اگر نیاز به این آزمایش باشد از اسکن های زیر استفاده می شود:
- توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن) که در آن یک سری اشعه X برای تولید تصویر دقیق سه بعدی از ستون فقرات به بدن فرستاده می شود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) که در آن از نوسان میدان مغناطیسی قوی برای تولید یک تصویر دقیق از داخل ستون فقرات استفاده می شود.
تشخیص در بزرگسالان
اگر دچار کیفوز در بزرگسالی شده باشید، معمولا برخی از تستهای اضافی زیر را برای تعیین علت زمینه ای به کار می گیرند. این آزمایشات بستگی به علائم دیگر شما نیز دارد.
- آزمایش خون که می تواند برای تشخیص بیماری های عفونی مانند سل استفاده شود.
- اسکن تراکم استخوان یک نوع از اشعه ایکس برای ارزیابی قوت استخوان ها است. این آزمایش را می توان برای تشخیص شرایطی که باعث تضعیف استخوان ها می شوند، مانند پوکی استخوان یا بیماری پاژه به کار برد.
- CT اسکن و MRI
درمان کیفوز
اغلب موارد این اختلال نیاز به درمان ندارند. کیفوز ناشی از طرز نشستن نادرست (کیفوز وضعیتی) معمولا از طریق اصلاح وضعیت نشستن، بهبود پیدا می کند.
اما اگر کودکی در نتیجه شکل غیر طبیعی مهره ها (کیفوز شوئرمن) به این بیماری مبتلا شده باشد، درمان بستگی به عوامل زیر دارد:
- سن
- جنسیت
- شدت انحنا
- انعطاف پذیر منحنی
این وضعیت معمولا زمانی که کودک بزرگ می شود و رشدش متوقف می شود بهبود پیدا می کند.جراحی اغلب برای کودکانی استفاده می شود که با این اختلال به صورت مادرزادی به دنیا آمده اند.
کیفوز خفیف
اگر این انحنا به شکل خفیف باشد، ممکن است با استفاده از مسکن و ورزش، وضعیت بدن بهتر شود.
مسکن و ورزش
- مسکن هایی مانند ایبوبروفن یا پاراستامول، می تواند به تسکین کمر درد کمک کنند.
- ورزش منظم و یک دوره فیزیوتراپی ممکن است برای کمک به تقویت عضلات کمر توصیه شود.
- کمر درد گاهی با کم کردن وزن و فعالیت هایی مانند یوگا، پیلاتیز و یا برخی از ورزش های رزمی که موجب تقویت ماهیچه های اصلی می شوند، کاهش پیدا می کند.
مهاربند
کودکان و نوجوانانی که در سن رشد هستند و به این اختلال مبتلا می شوند، با پوشیدن مهار بند کمر و در حالی که هنوز استخوان های آن ها کامل شکل نگرفته است، می توانند وضعیت بهتری در آینده داشته باشند. پوشیدن این مهار بند ممکن است در چند روز اول احساس محدودیت برای فرد ایجاد کند. اما بعد از مدتی این حس از بین می رود. این کودکان باید تا زمانی که ستون فقرات در حال رشد است یعنی سن ۱۴ تا ۱۵ سالگی استفاده شود.
استفاده از مهاربند برای بزرگسالانی که رشدی در ستون فقرات ندارند توصیه نمی شود. زیرا این ابزار ممکن است حالت ستون فقرات را تغییر دهد.
عمل جراحی
جراحی معمولا می تواند ظاهر کمر را اصلاح کرده و کمر درد را کم کند. این عمل تنها در کیفوزهای شدید و زمانی که منافع بالقوه جراحی از خطرات آن بیشتر باشد توصیه می شود. این جراحی معمولا در شرایط زیر استفاده می شود:
- انحنای ستون فقرات بسیار شدید باشد.
- منحنی باعث درد مداوم شده که با دارو کنترل نمی شود.
- منحنی در دیگر توابع مهم بدن مانند تنفس و سیستم عصبی تغییر ایجاد کرده باشد.
- بدون عمل جراحی این احتمال وجود دارد که ساختار ستون فقرات رو به وخامت بیشتر بگذارد.
معمولا از تکنیکی به نام ادغام ستون فقرات برای جراحی درمان فیکوز استفاده می شود. در این جراحی مهره هایی که مسئول ایجاد منحنی شده اند به هم می پیوندند. در این روش یک برش روی کمر ایجاد شده و منحنی ستون فقرات با استفاده از میله، قلاب و پبچ های فلزی صاف می شود و ستون فقرات با استفاده از پیوند استخوان ثابت می شود. برای این پیوند ممکن است از استخوان جای دیگری از بدن استفاده شود.
این عمل ۴ تا ۸ ساعت طول می کشد و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. بعد از عمل حدود یک هفته باید در بیمارستان بستری شوید و تا مدت ها از مهار بند برای حمایت از ستون فقرات استفاده کنید. بین ۴ تا ۶ هفته بعد می توانید به محل کار یا مدرسه بروید. اما برای انجام فعالیت های ورزشی حداقل باید یک سال انتظار بکشید.
عوارض جراحی
عوارض جراحی ستون فقرات می تواند شامل موراد زیر باشد:
- عفونت بعد از عمل
- خونریزی بیش از حد در محل جراحی
- آسیب اتفاقی به اعصابی که در ستون فقرات وجود دارد. این آسیب در موارد نادر می تواند به فلج شدن و کاهش کنترل مثانه و روده شود.
قبل از تصمیم گیری به عمل جراحی ستون فقرات، باید مزایا و خطرات آن را از پزشک بپرسید.
عوارض کیفوز
عوارض کیفوز معمولا تنها در موارد شدید اتفاق می افتد. این عوارض عبارتند از:
- درد مداوم که با دارو کنترل نمی شود.
- مشکلات تنفسی ناشی از فشار آوردن ستون فقرات بر روی ریه ها و راه های هوایی
اغلب اوقات افراد مبتلا به کیفوز مشکلاتی را در زمان ایجاد فشار بر روی اعصاب تجربه می کنند. این فشار سیگنال هایی عصبی را به بخش های مختلف بدن می فرستند و موجب اختلالات زیر می شوند:
- بی حسی یا ضعف در بازوها و پاها
- عدم تعادل
- کاهش کنترل طبیعی بر روی مثانه و حرکات روده
این عوارض جدی نیاز به توجه فوری پزشکی و جراحی دارد.
آیا کیفوز قابل پیشگیری است؟
از ایجاد کیفوز وضعیتی می توان با درست نشستن جلوگیری کرد. برای این کار باید کودک را تشویق کنید که موارد زیر را انجام دهد:
- از لم دادن اجتناب کند.
- صاف بنشیند و صاف راه برود.
- از حمل کوله پشتی سنگین که موجب کشیده شدن عضلات و رباط ها می شود خودداری کند.
- به طور منظم ورزش کند. فعالیت هایی مانند شنا، دویدن، پیاده روی، یوگا و پیلاتیز برای کمک به جلوگیری از ایجاد فیکوز ایده آل هستند.