گاستریت آتروفیک هنگامی رخ می دهد که یک لایه از پوشش معده به مدت طولانی دچار التهاب می شود. با گذشت زمان، التهاب همراه با گاستریت آتروفیک، باعث آسیب دیدن معده شده و علاوه بر مشکلات گوارشی و کمبود مواد مغذی را نیز به همراه دارد.
عفونت باکتریایی معمولا باعث ایجاد گاستریت آتروفیک می شود. اما این بیماری می تواند یک نوع بیماری خودایمنی نیز باشد. درمان این نوع گاستریت بسته به علت ایجاد کننده آن متفاوت است، اما رژیم غذایی و سبک زندگی می تواند چشم انداز بیماران مبتلا را بهبود بخشد.
در این مقاله مجله پیام سلامت، ما به معرفی علائم، علل، عوامل خطر، روش های تشخیص و روش های درمان گاستریت آتروفیک خواهیم پرداخت.
گاستریت آتروفیک چیست؟
گاستریت اصطلاح پزشکی است که برای التهاب معده استفاده می شود. گاستریت آتروفیک یک نوع مزمن گاستریت است. پزشکان اغلب التهاب ناشی از این بیماری را در غشای مخاطی یکنواخت معده پیدا می کنند. این التهاب منجر به مشکلات گوارشی مختلف می شود.
در مراحل اولیه، گاستریت آتروفیک ممکن است نشانه ای ایجاد نکند، بنابراین این بیماری می تواند سال ها بدون ایجاد نشانه در بدن و بدون این که فردی آگاه باشد، ادامه یابد.
هنگامی که فرد مبتلا به گاستریت آتروفیک خودایمنی است، بدن او به اشتباه به سلول های پوشش معده، از جمله ماده ای به نام عامل درونی حمله می کند. عامل درونی مسئول کمک به بدن جهت جذب ویتامین B-12 می باشد. هنگامی که فرد قادر به جذب کافی B-12 نیست، ممکن است به کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B-12 مبتلا شود.
کم خونی ناشی از ویتامین B-12 یا کم خونی خطرناک عارضه ای است که باعث ایجاد مشکلاتی برای ایجاد سلول های قرمز خون می شود.
علل ایجاد این بیماری چیست؟
عفونت باکتریایی که توسط Helicobacter pylori یا H. pylori ایجاد می شود، معمولا این نوع گاستریت را به وجود می آورد. حدود نیمی از افراد مبتلا به گاستریت مرتبط با H. pylori، به گاستریت آتروفیک مبتلا می شوند.
به غیر از این علت، گاستریت آتروفیک می تواند یک بیماری ارثی یا ژنتیکی باشد. در این صورت به آن گاستریت آتروفیک خودایمنی گفته می شود. در این حالت بیماری، سیستم ایمنی به سلول های سالم در پوشش معده حمله می کند. عفونت H. pylori باعث ایجاد اکثریت موارد گاستریت آتروفیک می شود. این عفونت بسیار رایج است و اغلب بدون علامت می باشد. به خصوص در مراحل اولیه.
گاستریت آتروفیک اغلب در دوران کودکی شروع می شود. در طول زمان، درمان نشدن این بیماری باعث بدتر علائم می شود و می تواند منجر به زخم معده شود.
راه های بسیاری وجود دارد که باعث می شوند فرد با باکتری H. pylori در تماس باشد. این راه ها عبارتند از:
- آشامیدن آب آلوده
- خوردن غذاهای آماده شده یا رشد کرده در آب آلوده
- تماس مستقیم با بزاق، استفراغ یا مدفوع فردی که H. pylori دارد
علائم گاستریت آتروفیک
اغلب افراد ممکن است متوجه نشوند که گاستریت آتروفیک دارند، زیرا این بیماری نشانه های قابل توجهی ندارد. به همین دلیل تشخیص بیماری ممکن است سال ها طول بکشد و حتی گاهی بیمار متوجه نشود که بیمار است.
علائم این بیماری در هر فردی متفاوت بوده و بسته به اینکه آیا باکتری یا بیماری خودایمنی باعث گاستریت آتروفیک آن شده است یا نه متغییر هستند. هنگامی که عفونت باکتریایی باعث گاستریت آتروفیک می شود، فرد ممکن است نشانه هایی زیر را مشاهده کند:
- کاهش وزن غیر معمول یا غیرقابل پیش بینی
- استفراغ
- کاهش اشتها
- حالت تهوع
- کم خونی ناشی از کمبود آهن
- درد معده
- زخم معده
وقتی که گاستریت آتروفیک علت خودایمنی دارد، فرد ممکن است علائم کمبود ویتامین B-12 و کم خونی فقر آهن را متوجه شود. این علائم عبارتند از:
- درد قفسه سینه
- خستگی عمومی
- وزوز گوش یا زنگ زدن گوش
- سرگیجه
- احساس سرگردانی
- تپش قلب
کمبود ویتامین B-12 در برخی موارد سبب آسیب عصبی می شود. اگر این اتفاق بیفتد شخص ممکن است متوجه علائم زیر شود:
- گیجی
- ناپایداری در هنگام راه رفتن
- سوزن سوزن شدن یا بی حسی بازوها یا پاها
روش های تشخیص
برای تشخیص، پزشک احتمالا معاینه فیزیکی را انجام می دهد و آزمایش هایی را برای تشخیص گاستریت آتروفیک انجام دهد. در معاینه فیزیکی پزشک اطراف منطقه معده را بررسی کرده و حساسیت آن را می سنجد.
اغلب آزمایش خون نیز برای بررسی موارد زیر تجویز می شود:
- سطح پایین B-12 در خون
- سطح پایین پپسینوژن. این ماده پروتئینی است که سلول های معده را تولید می کنند
- آنتی بادی هایی که به عوامل ذاتی و یا سلول های معده حمله می کنند
- افزایش سطح هورمون گاسترین که اسید معده را تولید می کند
اگر پزشک مظنون به H. pylori شود، ممکن است آزمایش تنفسی را نیز انجام دهد. این آزمایش شامل بلع یک ماده است که دارای مولکول های کربن خاص است و سپس دمیدن به یک لوله آزمایش. اگر فردی دارای H. pylori در بدن باشد، معده کربن را آزاد می کند. کربن آزاد شده در بازدم مشهود است.
پزشک همچنین می تواند نمونه برداری از سلول های معده را نیز انجام دهد. برای انجام بیوپسی پزشک یک اندوسکوپ (لوله نازک حاوی نور و دوربین) را از طریق دهان وارد معده می کند. سپس از یک ابزار کوچک که درون آندوسکوپ تعبیه شده است؛ یک نمونه از سلول های معده را بر می دارد.
بیوپسی به پزشک کمک می کند تا علت علائم را تشخیص دهد و تایید کند که آیا گاستریت آتروفیک وجود دارد یا خیر؟
عوامل خطر
اگر با H. pylori تماس داشته باشید، شانس ابتلای شما به این بیماری زیاد می شود. این بیماری در مناطقی از جهان که فقر شدید دارند و یا جمعیتشان زیاد است، شایع می باشد. گاستریت آتروفیک خودایمنی بسیار کمتر رایج است. این بیماری بیشتر بر روی آفریقایی-آمریکایی ها، آسیایی ها، اسپانیایی ها و افرادی که در شمال اروپا زندگی می دهند، تاثیر می گذارد.
افراد مبتلا به بیماری های دیگر، بیشتر در معرض خطر ابتلا به گاستریت آتروفیک خود ایمنی هستند. این بیماری ها عبارتند از:
- بیماری تیرویید
- دیابت نوع I
- ویتیلیگو (اختلال در رنگ پوست)
- بیماری آدیسون
همچنین افراد مبتلا به گاستریت آتروفیک بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان معده قرار دارند.
روش های درمان
پزشک با تمرکز بر روی علت اصلی، درمان گاستریت آتروفی را آغاز خواهد کرد. هنگامی که علت این بیماری درمان شود، علائم فرد بهبود پیدا می کند.
پزشک معمولا از آنتی بیوتیک ها برای درمان مواردی که باکتریایی که باعث گاستریت آتروفیک می شوند، استفاده می کند. در بعضی موارد، ممکن است داروهایی را برای کاهش تولید اسید معده تجویز کنند تا در طول دوره درمان، پوشش معده با اسید اضافه تماس نداشته باشد.
در موارد گاستریت آتروفیک خودایمنی، پزشک ممکن است تزریق ویتامین B-12 را تجویز کند. این تزریق ها عوارض کمبود ویتامین B-12 را از بین می برند. همچنین برای درمان گاستریت آتروفیک خودایمنی به احتمال زیاد، در صورت وجود کمبود آهن، این عارضه نیز درمان می شود.
رژیم غذایی و سبک زندگی
علاوه بر درمان های پزشکی، افراد می توانند علائم گاستریت آتروفیک را با تغییر در سبک زندگی و تغذیه خود درمان کنند. برای کسانی که مبتلا به گاستریت آتروفیک خودایمنی هستند، رژیم غذایی غنی از ویتامین B-12 می تواند به کاهش عوارض ناشی از کمبود این ویتامین کمک کند. منابع غنی از B-12 عبارتند از:
- سیب زمینی
- گوشت گاو
- تخم مرغ
- غلات غنی شده
- شیر
- ماست
- ماهی های چرب
برای جلوگیری از تماس با H. pylori، هنگام مسافرت به کشورهایی که نگرانی هایی در مورد آلودگی آب دارند، باید مراقبت های ویژه ای را اعمال کنید. برخی از مراحلی که می توانند برای جلوگیری از تماس با این باکتری ها انجام شوند عبارتند از:
- شستن کامل تمام میوه ها و سبزیجات قبل از خوردن و ضد عفونی کردن آن ها
- اجتناب از مصرف مواد غذایی رشد کرده در آب آلوده
- نوشیدن آب های بسته بندی شده و اجتناب از مصرف آب آلوده
نکته آخر
درمان گاستریت آتروفیکی که توسط باکتری ایجاد می شود با دارو، نسبتا آسان است. معمولا، زمانی که علت تعیین و بیماری به درستی درمان می شود، پزشکان می توانند بهبودی کامل را انتظار داشته باشند.
هر دو نوع گاستریت آتروفیکی می تواند خطر ابتلا به برخی از سرطان ها را افزایش دهد. با این حال، تشخیص زود هنگام و درمان می تواند چشم انداز کلی بیماری را بهبود بخشد و خطر عوارض بیماری را کاهش دهد.
افراد مبتلا به گاستریت آتروفیک خودایمنی با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، کاملا بهبود پیدا می کنند. آنها ممکن است نیاز به تزریق B12 برای جلوگیری از عوارض بیماری داشته باشند.