گاسترینوما

گاسترینوما نوعی تومور است که معمولا در پانکراس یا دوازدهه (قسمت اول روده کوچک) شکل می گیرد. این تومور باعث می شود که سطح تولید هورمون گاسترین افزایش پیدا کند. افزایش تولید این هورمون نیز باعث تحریک معده برای تولید بیشتر اسید و آنزیم ها شده و باعث زخم های پپتیک یا همان زخم های گوارشی می شود.

این تومورها در سلول های پانکراس که گاسترین را تولید می کنند، تشکیل می شوند. گاسترینوما علائم مشابه ای با زخم معده دارد. به عنوان مثال درد شکم و خونریزی ممکن است در هر دو حالت ایجاد شود.

روش های تشخیص این بیماری نیز شامل آزمایش خون و تست های تصویربرداری است. اگر تومور به طور کامل برداشته شود، شانس زنده ماندن بیمار بسیار زیاد است. درمان های آن نیز شامل تجویز  داروهایی برای کاهش اسید در معده و بعضی اوقات جراحی و شیمی درمانی است.

گاسترینوما نوعی تومور در غدد درون ریز پانکراس است. اکثر افراد مبتلا به گاسترینوما دارای تومورهای متعددی هستند که در پانکراس یا دوازدهه قرار دارند. حدود نیمی از تومورهای ایجاد شده در این بیماری سرطانی هستند. گاسترینوم بعضی اوقات به عنوان بخشی از نئوپلازی عدد دورن ریز متعدد شکل می گیرد. این بیماری یک بیماری ارثی است که باعث می شود  سلول های مختلف غدد درون ریز مانند سلول های تولید کننده انسولین در پانکراس مبتلا به تومور شوند.

در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت شما را با نشانه ها، علل، روش های تشخیص و روش های درمان گاسترینوما بیشتر آشنا خواهیم کرد.

علائم گاسترینوما

گاسترین اضافی که توسط گاسترینوم ترشح می شود باعث سندرم زولینگر-الیسون می شود. در این شرایط فرد علائم تهاجنی زخم های پپتیک مانند درد یا خونریزی در معده، دوازدهه و دیگر نقاط روده را از خود نشان می دهد. با این حال، تا زمانی که بیماری تشخیص داده نشود، ۲۵٪ افراد مبتلا به سندرم Zollinger-Ellison ممکن است دچار زخم گوارشی نباشند. پارگی، خونریزی و انسداد روده نیز می تواند رخ دهد و حتی کشنده باشد. برای بیش از نیمی از افراد مبتلا به گاسترینوما، علائم بدتر از افرادی است که مبتلا به بیماری زخم معده هستند. در ۲۵ تا ۴۰ درصد افراد، اسهال اولین علامت بیماری است.

روش های تشخیص

برای تشخیص گاسترینوما از آزمایش های زیر استفاده می شود:

  • آزمایش خون
  • آزمایشات تصویربرداری

پزشک زمانی به این بیماری مضنون می شود که بیمار مکررا به زخم پپتیک مبتلا می شود یا چند زخم گوارشی به صورت همزمان داشته که به درمان های معمول پاسخ نمی دهند. آزمایش های خون که غلظت گاسترین را در بدن اندازه گیری می کنند، قابل اطمینان ترین آزمایش های تشخیصی برای این بیماری هستند.

هنگامی که آزمایشات خون گاسترینوما را تشخیص می دهند، پزشکان سعی می کنند تومور را با استفاده از تکنیک های مختلف زیر مشاهده کنند:

  • تصویربرداری مانند سی تی اسکن شکم (CT)
  • scintigraphy (یک نوع اسکن رادیونوکلئید است)
  • سونوگرافی آندوسکوپی
  • اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
  • آرتریوگرافی (تصویر برداری اشعه ایکسی است که پس از تزریق رنگ رادیواکتیو به داخل شریان ها گرفته می شود)

با این وجود، دیدن این تومورها کمی دشوار است، زیرا معمولا کوچک هستند.

اگر تومور به طور کامل طی جراحی برداشته شود، بیمار شانس زیادی برای زنده ماندن در عرض ۵ تا ۱۰ سال آینده دارد. اگر تومور به طور کامل برداشته نشود، احتمال زنده ماندن بیمار در ۵ سال آینده ۴۳ درصد و احتمال زنده ماندن او در ۱۰ سال آینده ۲۵ درصد است.

گاسترینوما
گاسترینوما

روش های درمان گاسترینوما

برای درمان این بیماری از یکی از روش های درمان زیر استفاده می شود:

  • روش های کاهش سطح اسید معده
  • گاهی اوقات جراحی برای خارج کردن تومور
  • گاهی اوقات شیمی درمانی

مصرف دوزهای بالایی از مهار کننده های پروتون پمپ، که داروهای کاهش دهنده اسید معده هستند (در جدول زیر داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری زخم پپتیک ارائه شده است) ممکن است برای کاهش میزان اسید و کاهش نشانه های گاسترینوما موثر باشد. اگر این داروها به اندازه کافی موثر نباشد، تزریق octreotide ممکن است کمک کند. اگر تنها یک تومور در بدن وجود داشته باشد و فرد مبتلا به نئوپلازی غدد دورن ریز متعدد نباشد، پزشکان معمولا جراحی را برای برداشتن تومرو گاسترینوما انجام می دهند. در چنین مواردی، جراحی حدود ۲۰٪ از افراد را درمان می کند.

اگر این درمان ها موثر نباشند، ممکن است عمل جراحی برای برداشتن معده به طور کامل (گاسترکتومی کامل) ضروری باشد. این عمل تومور را از بین نمی برد، اما بعد از برداشتن معده تولید اسید کم شده و گاسترین دیگر نمی تواند زخم ایجاد کند. اگر معده برداشته شود، مصرف روزانه مکمل های آهن خوراکی و تزریق ماهانه ویتامین B12 مورد نیاز است. زیرا در صورت عدم وجود اسید معده، جذب این مواد مغذی کاهش پیدا می کند.

اگر تومورهای سرطانی به سایر قسمت های بدن گسترش یافته باشند، شیمی درمانی ممکن است به کاهش تعداد سلول های تومور و میزان گاسترین در خون کمک کند. با این حال، اگر چنین درمانی نیز نتواند سرطان را درمان کند، متاسفانه امید به زندگی بیمار بسیار کم است.

داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری زخم پپتیک

نوع دارو برخی از عوارض جانبی توضیحات
آنتی اسیدها
هیدروکسید آلومینیوم ·         تهوع

·         سردرد

·         ضعف

·         کاهش اشتها

·         یبوست

این داروها عمدتا برای تسکین علائم، نه به عنوان درمان استفاده می شوند.
کربنات کلسیم
هیدروکسید منیزیم ·         اسهال
سدیم بیکربنات
مسدود کننده های هیستامین ۲
سایمتیدین ·         جوش

·         تب

·         اسهال

·         درد عضلانی

·         گیجی

سایمتیدین ممکن است باعث بزرگ شدن پستان و اختلال نعوظ در مردان شود و ممکن است با برخی از داروها تداخل داشته باشد.

دوز توصیه شده بهتر است در شب و یا در هنگام خواب مصرف شود. دوز مصرفی صبح کمتر موثر است.
فاموتییدین
نیازیدیان
رانیتیدین
مهار کننده های پمپ پروتون
اسموپرازول ·         اسهال

·         یبوست

·         سردرد

این داروها معمولا به خوبی تحمل می شوند و مؤثرترین روش کاهش اسید معده می باشند.
لنزوپرازول
امپرازول
پانوترازول
رابپرازول
آنتی بیوتیک ها
آموکسی سیلین آموکسی سیلین، کلاریترومایسین یا تتراسایکلین: اسهال این داروها برای درمان زخم معده ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری موثر هستند.
کلاریترومایسین
مترونیدازول
تتراسیکلین
داروهای متفرقه
بیسموت ساب سالیسیلات ·         اسهال

·         بیسموت ساب السیسیلات: تیره شدن زبان و مدفوع، یبوست

·         میزوپروستول: گرفتگی شکم

·         سوکرالفیت: ممکن است جذب سایر داروها را کاهش دهد، یبوست

بیسموت ساب السیسیلات در ترکیب با آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت H. pylori استفاده می شود.
میزوپروستول
ساکرالفات

سندرم ZOLLINGER-ELLISON

در سندرم زولینگر-الیسون، معده تولید اسید را بیش از حد می کند و این موضوع باعث می شود افراد به زخم های گوارشی مبتلا شوند. در این سندرم، تولید بیش از حد اسید به دلیل وجود توموری به نام گاسترینوم تولید کننده گاسترین رخ می دهد. گاسترین هورمونی است که معده را برای تولید اسید تحریک می کند.

تومور گاسترینوم معمولا در دوازدهه، پانکراس یا ساختارهای مجاور تشکیل می شود. حدود نیمی از تومورها سرطانی (بدخیم) هستند. افراد مبتلا به سندرم Zollinger-Ellison اغلب  زخم های پپتیکی بسیاری را تجربه می کنند که به رغم درمان برای کنترل بیماری، همچنان به وجود می آیند. آنها همچنین ممکن است اسهال ایجاد کنند که در این شرایط کنترل بیماری یا علائم ریفلاکس اسید (GERD) را مشکل می کند.

روش های تشخیص

  • آزمایش خون
  • آزمایشات تصویربرداری

افراد مبتلا به این بیماری معمولا سطح گاسترین در خونشان بالا می برند. بنابراین برای تشخیص اندازه گیری این فاکتور کافی است. در افراد مبتلا به سندرم Zollinger-Ellison، سطح گاسترین در جریان خون، زمانی که ترنیتین به داخل ورید تزریق می شود، به طور قابل توجهی افزایش می یابد. علاوه بر این، این تست می تواند افزایش تولید اسید معده را نشان دهد.

برخی از تست ها نیز می توانند محل تومور را نشان دهند. این تست ها عبارتند از:

  • اسکن کامپیوتری (CT اسکن)
  • سونوگرافی آندوسکوپی
  • آرتریوگرافی (تصویر برداری اشعه ایکسی است که پس از تزریق رنگ رادیواکتیو به داخل شریان ها گرفته می شود)
  • اسکن رادیونوکلئید

آزمایش های دیگری که برای بررسی هلیکوباکتر پیلوری انجام می شوند نیز برای تشخیص این سندرم مفید هستند.

روش های درمان

روش های درمان این سندرم عبارتند از:

  • روش های کاهش سطح اسید معده
  • جراحی
  • شیمی درمانی

مهار کننده های پمپ پروتون به کنترل تولید بیش از حد اسید معده کمک می کنند. افرادی که با مصرف مهارکننده های پروتون پمپ بهبود پیدا نمی کنند باید تزریق octreotide را انجام دهند.

جراحی برای برداشتن تومور نیز می تواند روش سالمی باشد. حتی زمانی که نمی توان تومور را به طور کامل برداشت، جراحی می تواند اندازه تومور را کاهش دهد و باعث کاهش مقدار اسید تولید شده توسط معده شود. این روش مانع ایجاد عوارض موضعی مانند انسداد روده می شود.

شیمی درمانی نیز ممکن است برای افراد مبتلا به متاستاز سرطان استفاده شود. اگر چه شیمی درمانی ممکن است اندازه تومور و سطوح گاسترین را در خون کاهش دهد، ولی درمان کاملی نیست.