گرفتگی عروق کاروتید بیماری است که در آن یک ماده مومی به نام پلاک در داخل شریان های کاروتید ایجاد می شود. شما دو شریان کاروتید معمولی، یکی در هر طرف گردن دارید. هر کدام از آن ها به شریان های داخلی و خارجی کاروتید تقسیم می شوند.
شریان های کاروتید داخلی، خون غنی از اکسیژن را به مغز شما منتقل می کنند. شریان های کاروتید خارجی خون غنی از اکسیژن را به صورت، پوست سر و گردن می رسانند.
گرفتگی عروق کاروتید بیماری جدی است زیرا می تواند باعث سکته مغزی شود. اگر جریان خون به مغز شما متوقف شود، سکته مغزی رخ می دهد. اگر جریان خون بیش از چند دقیقه قطع شود، سلول های مغز شروع به مردن می کنند و بخش هایی از بدن که در کنترل این سلول ها هستند از کار می افتند. سکته مغزی می تواند باعث آسیب مغزی ماندگار شود. ناتوانی دراز مدت، مانند مشکلات بینایی یا گفتاری یا فلج (عدم توانایی حرکت دادن اندام) یا مرگ از عوارض جانبی سکته مغزی است.
برای اطلاع از علل، عوامل خطر، نشانه ها، تشخیص و روش های درمان گرفتگی عروق کاروتید با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید.
چه عواملی باعث گرفتگی عروق کاروتید می شوند؟
به نظر می رسد گرفتگی عروق کاروتید هنگامی شروع می شود که آسیب به لایه های داخلی شریان های کاروتید رخ دهد. عوامل عمده ای که باعث آسیب می شوند عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- سطح بالایی از چربی های خاص و کلسترول در خون
- فشار خون بالا
- سطح بالای قند در خون به دلیل مقاومت به انسولین یا دیابت
هنگامی که آسیبی در بدن اتفاق می افتد، بدن شما فرایند بهبود را آغاز می کند. این فرایند ممکن است موجب ایجاد پلاک شود و به شریان ها آسیب برساند. پلاک موجود در یک شریان می تواند جدا شده و در جریان خون حرکت کند. اگر تکه های پلاکت ها به محل آسیب برسانند ممکن است با هم ترکیب شوند و لخته خون ایجاد کنند.
ایجاد لکه های پلاک یا خون می تواند به شدت شریان ها را محدود یا مسدود کند. این گرفتگی، جریان خون غنی از اکسیژن را که به مغز متصل می شود قطع کرده و موجب سکته مغزی می شود.
چه کسی در معرض خطر ابتلا به گرفتگی عروق کاروتید قرار دارد؟
عوامل اصلی خطر گرفتگی عروق کاروتید که در زیر آورده شده اند، عوامل اصلی خطر بیماری های قلبی عروقی (بیماری عروق کرونر) و بیماری شریان محیطی نیز هستند.
دیابت
با وجود این بیماری سطح قند خون بدن خیلی بالا است. زیرا بدن انسولین را به اندازه کافی تولید نمی کند یا انسولین را به درستی مصرف نمی کند. افرادی که مبتلا به دیابت هستند، نسبت به افرادی که دیابت ندارند، چهار برابر بیشتر به گرفتگی عروق کاروتید مبتلا می شوند.
سابقه خانوادگی آترواسکلروز
افرادی که سابقه خانوادگی آترواسکلروز دارند، بیشتر احتمال دارد که به بیماری شریانی کاروتید مبتلا شوند.
فشار خون بالا
فشار خون بالا به فشاری گفته می شود که به صورت مداوم بیش از ۱۴۰/۹۰ میلی متر جیوه است. اگر دیابت یا بیماری مزمن کلیوی دارید، فشار خون بالای ۱۳۰/۸۰ میلی متر جیوه یا بالاتر پرفشاری تعریف می شود. (میلی متر جیوه واحد مورد استفاده برای اندازه گیری فشار خون است.)
کمبود فعالیت بدنی
نشستن بیش از حد و عدم انجام فعالیت های هوازی می تواند سایر عوامل خطر گرفتگی عروق کاروتید مانند کلسترول خون، فشار خون بالا، دیابت و اضافه وزن و چاقی را بدتر کند.
سندرم متابولیک
سندرم متابولیک نام یک گروه از عوامل خطر است که خطر ابتلا به سکته مغزی و سایر مشکلات مانند دیابت و بیماری قلبی را افزایش می دهد. پنج عامل خطر سندرم متابولیک عبارتند از:
- چاقی شکمی
- تری گلیسیرید بالا (نوعی از چربی موجود در خون)
- کلسترول HDL پایین
- فشار خون بالا
- قند خون بالا
اگر حداقل سه مورد از این عوامل خطر متابولیک را دارید، یعنی به سندرم متابولیک مبتلا هستید.
سن
با بالا رفتن سن خطر ابتلا به آترواسکلروز افزایش می یابد. فرآیند آترواسکلروز در جوانی شروع می شود و به طور معمول در طول چندین دهه پیشرفت می کند.
اضافه وزن یا چاقی
اصطلاح “اضافه وزن” و “چاقی” به وزنی اشاره دارد که متناسب با قد نیست.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن می تواند باعث آسیب و تنگ شدن عروق خونی شود، به سطح کلسترول ناسالم منجر شود و فشار خون را افزایش دهد. سیگار کشیدن همچنین می تواند اکسیژن رسانی را به بافت های بدن محدود کند.
سطوح ناسالم کلسترول در خون
این عامل خطر شامل کلسترول LDL (کلسترول بد) بالا و کلسترول HDL (کلسترول خوب) کم است.
رژیم ناسالم
یک رژیم ناسالم می تواند خطر ابتلا به گرفتگی عروق کاروتید را افزایش دهد. غذاهایی که دارای چربی های اشباع، کلسترول، سدیم و شکر هستند، می توانند عوامل خطر دیگر را بدتر کنند.
اگر در شریان کاروتید خود پلاک داشته باشید، ممکن است در سایر شریان ها نیز این ضایعه ایجاد شود. افرادی که تنگی عروق کاروتید دارند همچنین در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی هستند.
علائم و نشانه های گرفتگی عروق کاروتید چیست؟
بیماری انسداد شریانی کاروتید ممکن است تا زمانی که به شدت عروق را مسدود کند، علائمی ایجاد نکند. نشانه ها و علائم ممکن است شامل حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا سکته مغزی باشد.
سر و صدا
در طی معاینه فیزیکی، پزشک با گوشی یه صدای عروق کاروتید گوش می دهد. او ممکن است یک صدای غیر طبیعی را بشنود. این صدا به دلیل ایجاد پلاک و کاهش جریان خون، ممکن است نسبت به حالت طبیعی تغییر کند.
حمله ایسکمیک گذرا (مینی سکته مغزی)
برای برخی افراد، داشتن یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا “مینی سکته مغزی”، اولین علامت بیماری گرفتگی عروق کاروتید است. در طی مینی سکته مغزی، ممکن است علائم سکته مغزی وجود داشته باشد. با این حال، علائم معمولا در عرض ۲۴ ساعت از بین می روند.
علائم سکته مغزی و مینی سکته عبارتند از:
- سردرد شدید و ناگهانی بدون علت شناخته شده
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل
- ناتوانی در حرکت دادن یک یا چند اندام
- مشکلات ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم
- ضعف ناگهانی یا بی حسی در صورت یا اندام که اغلب در یک طرف بدن رخ می دهد
- مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
سکته مغزی
علائم سکته مغزی همانند مینی سکته مغزی است، اما نتایج آن یکسان نیست. سکته مغزی می تواند باعث آسیب مغزی ماندگار شود. ناتوانی دراز مدت، مانند مشکلات بینایی یا گفتاری یا فلج (عدم توانایی حرکت)؛ یا مرگ بیماران را تهدید می کند. اکثر افراد مبتلا به سکته مغزی قبل از سکته مغزی علائم هشداردهنده ای ندارند.
درمان سریع سکته مغزی بسیار مهم است. اگر درمان ظرف ۴ ساعت پس از شروع علائم انجام شود، بهترین فرصت را برای بازیابی کامل بیمار ایجاد می کند. درمان سریع، شانس بهبودی را بیشتر می کند.
بیماری گرفتگی عروق کاروتید چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص این بیماری از روش های زیر استفاده می شود:
- سابقه پزشکی بیمار
- معاینه فیزیکی
- آزمایش های تشخیصی که شامل موارد زیر است:
سونوگرافی کاروتید
اولتراسوند کاروتید رایج ترین آزمایش برای تشخیص بیماری گرفتگی عروق کاروتید است. این آزمایش بدون درد و بی ضرر است و از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر داخلی ناحیه کاروتید استفاده می کند. این آزمایش می تواند نشان دهد که آیا پلاک در رگ های کاروتید وجود دارد؟ و اگر پاسخ مثبت است چقدر عروق را محدود کرده است؟
سونوگرافی کاروتید استاندارد، ساختار شریان کاروتید را نشان می دهد. سونوگرافی داپلر کاروتید نشان می دهد که چگونه خون در عروق کاروتید حرکت می کند.
آنژیوگرافی کاروتید
آنژیوگرافی کاروتید یک نوع خاص از اشعه ایکس است. این آزمون اگر نتایج اولتراسوند نامشخص باشد یا به پزشک اطلاعات کافی ندهد، می تواند مورد استفاده قرار گیرد. برای انجام این آزمون، پزشک یک ماده (به نام رنگ کنتراست) را به ورید پا تزریق می کند. رنگ به عروق کاروتید حمل شده و آنها را در تصاویر اشعه ایکس به وضوح نشان می دهد.
آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی
آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) از یک مغناطیس بزرگ و امواج رادیویی برای گرفتن عکس از شریان های کاروتید استفاده می کند. دکتر می تواند این تصاویر را بر روی صفحه نمایش کامپیوتر مشاهده کند.
آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری
آنژیوگرافی کامپیوتری یا آنژیوگرافی CT، تصویرهای اشعه ایکس بدن را از بسیاری از زوایا می گیرد. یک کامپیوتر تصاویر را به تصاویر دو و سه بعدی تبدیل می کند.
گرفتگی عروق کاروتید چگونه درمان می شود؟
درمان گرفتگی عروق کاروتید ممکن است شامل تغییر در سبک زندگی، مصرف داروها، و روش های پزشکی باشد. اهداف درمان این است که از بدتر شدن بیماری و ایجاد سکته مغزی جلوگیری شود. درمان شما بستگی به علائم، شدت بیماری، سن و سلامتی شما خواهد داشت.
تغییرات در شیوه زندگی
اگر گرفتگی عروق کاروتید دارید، پزشک ممکن است تغییراتی را در شیوه زندگی توصیه کند. این تغییرات عبارتند از:
- خوردن غذاهای سالم و مفید برای قلب
- وزن متعادل
- مدیریت استرس
- فعالیت بدنی
- ترک سیگار
داروها
اگر سکته مغزی ناشی از لخته شدن خون داشته باشید، ممکن است داروی ضد انعقاد برایتان تجویز شود. این نوع داروها باید در عرض ۴ ساعت پس از شروع علائم مصرف شوند. داروهایی که برای جلوگیری از لخته شدن خون استفاده می شوند درمان اصلی برای افرادی است که بیماری گرفتگی عروق کاروتید دارند. آنها از مخلوط شدن پلاکت ها با هم که باعث ایجاد لخته خون در شریان کاروتید می شوند و می تواند منجر به سکته مغزی شود، جلوگیری می کنند. دو دارو رایج عبارتند از:
- آسپرین
- کلوپیدوگرل
گاهی اوقات تغییر در شیوه زندگی به تنهایی برای کنترل سطح کلسترول کافی نیست. به عنوان مثال، ممکن است به داروهای استاتین برای کنترل یا کاهش کلسترول نیاز داشته باشید. با کاهش سطح کلسترول خون، می توانید احتمال ابتلا به حمله قلبی یا سکته را کاهش دهید. پزشکان معمولا استاتین را برای افرادی که دارای شرایط زیر هستند تجویز می کنند:
- دیابت
- سابقه بیماری قلبی یا سکته مغزی
- سطح کلسترول LDL بالا
در مورد شروع درمان استاتین برای افرادی که خطر ابتلا به بیماری قلبی و یا سکته مغزی دارند، بباید حتما با پزشک مشورت کنید. برای درمان بیماری هایی که به شریان های کاروتید آسیب می رسانند، ممکن است به داروهای دیگری نیز نیاز داشته باشید. این داروها کاربردهای زیر را دارند:
- فشار خون را پایین می آورند.
- سطح قند خون را کاهش می دهند.
- از لخته شدن خون که می تواند منجر به سکته مغزی شود جلوگیری می کنند.
- موجب کاهش یا جلوگیری از التهاب می شوند.
طبق تجویز پزشک، تمام داروها را مرتب استفاده کنید. مقدار دارو را تغییر ندهید و یا دوز آن را به دلخواه عوض نکنید. مگر اینکه پزشک درخواست کند.
روش های پزشکی
اگر علائم ناشی از محدود شدن شریان کاروتید دارید، ممکن است به یک روش پزشکی نیاز داشته باشید. پزشکان از یکی از دو روش زیر برای باز کردن رگ های کاروتید استفاده می کنند:
- انتروکتکتومی کاروتید
- آنژیوپلاستی و استنت گذاری عروق کاروتید
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
داروهای درمان گرفتگی عروق خونی چیست؟
دمانس عروقی ؛ نشانه ها، علل، عوامل خطر، روش های پیشگیری و روش های تشخیص و درمان
روش ساده، طبیعی و خانگی برای درمان انسداد عروق
[/quote]
اندروترکتومی کاروتید
اندرتوترکتومی کاروتید عمدتا برای افرادی که سرخرگ های کاروتید شان ۵۰ درصد یا بیشتر مسدود شده است استفاده می شود. برای این روش جراح یک برش روی گردن ایجاد می کند تا به کاروتید تنگ شده یا مسدود شده برسد. سپس بخش مسدود شده شریان را بریده و پوشش داخلی شریانی را که جریان خون را مسدود کرده است را حذف می کند. در نهایت، جراح دو طرف شریان را با بخیه به هم نزدیک کرده و خونریزی را متوقف می کند. سپس برش گردن را نیز بخیه می زند.
آنژیوپلاستی و استنت گذاری عروق کاروتید
در این درمان پزشکان از یک روش به نام آنژیوپلاستی استفاده می کنند تا شریان های کاروتید را باز کرده و جریان خون را به مغز بازگردانند. یک لوله نازک حاوی بالون را از طریق یک رگ خونی در گردن به سمت شریان کاروتید تنگ شده یا مسدود شده می فرستد. هنگامی که استنت در جای خود قرار می گیرد، بالون باز شده و به سمت دیواره داخلی شریان فشار وارد می کند.
سپس استنت (لوله کوچک مش) برای حمایت از دیواره داخلی شریان در محل کار گذاشته می شود. استنت به جلوگیری از تنگ شدن مجدد سرخرگ و یا مسدود شدن دوباره کمک می کند.