گیلاس، گیاه بومی نواحی بین دریای خزر و دریای سیاه است و به احتمال زیاد بذر آن در زمانهای بسیار قدیم توسط پرندگان، به نقاط مختلف آسیا و اروپا برده شده است، ازدیاد گیلاس معمولاً از راه پیوند و گاهی به طریق قلمه گیری و خوابانیدن انجام می شود.

اکثر ارقام گیلاس خود سترون هستند و نیاز به درخت گرده زا دارند و گرده افشانی توسط حشرات انجام می شود. برای تولید میوۀ کافی محتاج به کندوگذاری هستند، شکوفه ها، به صورت جانبی روی سیخک های کوتاه ایجاد می شود.

گل های گیلاس معمولاً بعد از سایر میوه های هسته دار باز می شود و این امر باعث می شود تا گیاه از خطر سرمای دیررس بهاره در امان بماند.

تحت شرایط مناسب از یک هکتار باغ گیلاس می توان انتظار ۲۵-۲۰ تن محصول سالانه را داشت که البته به دلیل مساعد نبودن یک یا چند عامل محیطی و یا زراعتی مقدار میوۀ تولید شده معمولاً بسیار کمتر از این حد می باشد.

در ایران، حدود ۵۰ رقم گیلاس شناخته شده است که از مهمترین ارقام بومی می توان: گیلاس های سیاه مشهد، صورتی لواسانات، سیاه شبستر و زرد دانشکدۀ کرج را نام برد. از ارقام خارجی که کشت آنها در ایران رواج دارند دو نمونۀ ذیل از بقیه مهمترند: بینک، پروتیوا.

گیلاس را در زبان عرب، «کَرَزٌ حامِض» می نامند.

قسمتهایی که در غذا و درمان از درخت گیلاس مورد استفاده قرار می گیرد عبارتند از: ۱- میوه ۲- دم میوه گیلاس ۳- پوست شاخه های جوان ۴- برگ درخت گیلاس ۶- شکوفۀ درخت گیلاس

گل های گیلاس کوچک و به رنگ سفید است که در ماه فروردین ظاهر می شود و تا اواسط اردیبهشت دوام می آورد و میوه های آن در ماه خرداد خوب می رسد.

میوه گیلاس گرد یا بیضی شکل و به رنگ زرد مایل به قرمزی است و گاهی رنگ آن قرمز و کم و بیش تند می شود، پوست و گوشت گیلاس به هستۀ آن چسبیده است.

گاه ارتفاع درخت گیلاس به ۱۰ متر می رسد و برگهای آن بیضی شکل و دارای دندانه های ریزی است و رنگش سبز براق است.

خواص گیلاس را بهتر بشناسید

۱- خوردن گیلاس، مجاری ادراری و لولۀ هاضمه را پاک و زهکش می نماید.

۲- گیلاس سنگهای موجود در بدن را به وسیلۀ ترشی خود از بین می برد.

۳- قند موجود در گیلاس برای بیماران قندی مضر نیست.

۴- گیلاس مواد نشاسته ای کم دارد لذا به مبتلایان مرض قند و ورم مفاصل می دهند.

۵- گیلاس، اعصاب را تسکین می بخشد.

۶- گیلاس ملین است و خون را پاک می کند.

۷- گیلاس معده را تمیز و پاکیزه می نماید.

۸- گیلاس برای سوء هاضمه های لجوج بسیار مفید است.

۹- این میوه، بدن را تقویت می کند و غریزه جنسی را تحریک می نماید.

۱۰- این میوه طبیعت سرد دارد و چنانچه بلافاصله بعد از غذا تناول نمایند، ایجاد نفخ و اتساع معده می کند.

cherry-girl

۱۱- قند این میوه همانند قند سیب، گلابی و آلو، از نوع سوربیتول است که در بدن انسان ۷۰ درصد آن سوخته و بدون اینکه به گلوکز تبدیل شود، ایجاد کالری و حرارت می کند. از اینرو برای بیماران دیابتی، زیان آور نیست.

۱۲- جوشاندل دُم گیلاس، به مقدار ۳۰ گرم که به مدت ۱۲ ساعت در آب سرد خیس شده باشد، در بیماریهای کلیه و مثانه مهمترین دارو محسوب می شود. پس از خیس شدن دُم گیلاس باید یک لیتر آب به آن افزود و جوشانید و جوشانده را هر صبح و ظهر و شب یک لیوان نوشید – باید دانست وقتی کاکل ذرت به آن اضافه می کنند، اثر دم گیلاس را تکمیل می نماید –.

۱۳- مغز هستۀ گیلاس برای تسکین درد معده و روده به ویژه نزد اطفال در طب قدیم به کار رفته است ولی امروزه معلوم شده است که مغز هستۀ گیلاس و آلبالو دارای گلوکز یدی می باشد که اسید سیانیدریک تولید می کند که خاصیت سمی دارد و لذا بهتر است از استعمال آن خودداری نمایند.

۱۴- گیلاس سرشار از املاح معدنی است و علاوه بر مقدار قابل توجه آهن، دارای: کلسیم، فسفر، پتاسیم، کلر، سدیم، منیزیم و گوگرد، مس، منگنز و روی است و املاح بدن را تأمین می کند.

۱۵- گیلاس به علت دارا بودن ویتامینهای: ث، ب۲ و پ پ، مقدار زیادی ویتامین آ (A) برای چشم فوق العاده مفید است.

۱۶- گیلاس از میوه هایی است که سموم بدن را دفع می کند و خون را تصفیه می نماید.

۱۷- خوردن این میوه برای اشخاصی که: تصلب شرائین، ناراحتی کبد، یبوست، جمع شدن گاز در روده ها و تخمیر غذا دارند مؤثر و مفید است.

۱۸- این میوه در رشد بچه هایی که دیر رشد می کنند مؤثر است.

۱۹- بهترین تعدیل کنندۀ خون، گیلاس است و پ هاش خون را تعدیل می نماید.

۲۰- خوردن ۲۵۰ تا ۳۵۰ گرک گیلاس در ابتدای غذا برای لاغری و تناسب اندام افراد چاق مفید و مؤثر است.

۲۱- برای درمان لک و پیس صورت می توان گیلاس رسیده را له نمود و روی پوست صورت قرار داد.

۲۲- ۳۰ گرم دم کردۀ گیلاس تازه یا خشک را در مقداری آب به مدت ۵ دقیقه بجوشانید، سپس این جوشانده را تا داغ است روی ۲۵۰ گرم گیلاس، و یا برشهای سیب درختی بریزید تا بیست دقیقه دم بکشد، سپس از صافی بگذرانید و در طول روز آن را کم کم بنوشید تا به راحتی برونشیت شما را معالجه کند.

۲۳- جوشاندۀ دم گیلاس به ترتیبی که در بالا گفته شد، تب را از بین می برد.

۲۴- جوشاندۀ برگ های تازه یا خشک کردۀ درخت گیلاس، یبوست و خشکی مزاج را درمان می کند، به این منظور باید ۲۰ تا ۳۰ گرم برگ تازه یا خشک کردۀ این درخت را در یک لیتر شیر بجوشانید و ۲۰ دقیقه دم کنید، و پس از صاف کردن، و شیره گرفتن آن با فشار آن را با شکر شیرین کرده و هر روز ۲ تا ۳ فنجان از آن را بنوشید.

۲۵- جوشاندۀ دم این میوه بهترین دارو برای درمان درد کلیه و سنگ کلیه، ورم مجاری ادرار و مثانه است، به این منظور باید ۳۰ گرم دم گیلاس تازه یا خشک کرده را در یک لیتر آب به مدت ۵ دقیقه بجوشانید، سپس ۲۵۰ گرم میوه گیلاس یا قطعات سیب درختی در آن بریزید و آن را دم کنید، بعد آن را صاف نموده و فشار دهید تا شیرۀ آن گرفته شود و در طی روز چند فنجان از آن را بنوشید.

۲۶- برای معالجه تب می توانید ۲۰ تا ۳۰ گرم دم گیلاس و هستۀ گیلاس را با هم در یک لیتر آب سرد بریزید و به مدت ۵ دقیقه بجوشانید و بعد ۱۵ دقیقه آن را دم کنید و پس از صاف نمودن و شیرین ساختن آن، به میل خود هر روز بنوشید.

۲۷- این میوه برای اشخاصی که مبتلا به درد صفراوی و یا درد دموی شده اند مفید است.

۲۸- مصرف دم کردۀ ۳۰ گرم دم گیلاس در یک لیتر آب به مدت ۱۰ دقیقه برای معالجه شاش بند شدن، انسداد و تورم مجاری و طحال مؤثر است.

۲۹- جوشاندۀ برگ گیلاس در شیر مسهل ملایمی است که دل درد نمی آورد.

۳۰- اگر گیلاس را که له کنید و روی پوست خود بگذارید به علت ویتامینهای زیادی که دارد، پوستهای خسته را لطیف و با نشاط می کند و به همین علت است که مصرف آن برای معالجۀ زیبایی صورت و گردن تجویز شده است.

۳۱- جوشاندۀ ۳۰ گرم دم گیلاس در یک لیتر آب به مدت ۱۰ دقیقه برای معالجۀ بیماری استسقاء مؤثر است.

۳۲- این میوه طبیعتی سرد دارد و خشکی حلق و التیام زخم های داخلی را درمان می کند.

نکات مهم در مصرف این میوه

  • برای استفاده از خواص پوست شاخه های این میوه باید پوست شاخه های جوان گیلاس را در اول بهار بکنید تا به شکل نوارهایی درآید و آن را در جای خشک و هوادار بخشکانید.
  • برای استفاده از دم و هسته گیلاس باید در ماههای تیر و مرداد یعنی وقتی که میوه ها کاملاً رسیده است، بچینید و آنها را خشک نموده تا در صورت نیاز از آن استفاده کنید.
  • میوه گیلاس را باید خوب جوید تا به راحتی هضم شود.
  • اگر دم گیلاس خشک را مصرف می کنید بهتر است قبل از مصرف، ۱۲ ساعت آن را در آب سرد بخیسانید تا نرم شود.

خوردن گیلاس پس از غذا باعث سوء هضم می شود و ایجاد کرم معده می نماید.