نشانه ها، علل و درمان آبسه مغزی

آبسه مغزی یک تورم پر از چرک در مغز است. این حالت معمولا زمانی رخ می دهد که باکتری ها یا قارچ ها پس از عفونت یا آسیب شدید به سر وارد بافت مغز شوند. اگرچه خطر ابتلا به آبسه مغز بسیار کم است. اما این بیماری یک بیماری خطرناک است و باید هر چه سریعتر تشخیص داده و در اسرع وقت درمان شود.

در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد نشانه ها، علل ایجاد و روش های درمان آبسه مغزی صحبت خواهیم کرد.

علائم آبسه مغزی

علائم آبسه مغزی ممکن است به سرعت و یا به آرامی ایجاد شوند. این علائم عبارتند از:

  • سردرد که اغلب شدید است و تنها در یک بخش سر احساس می شود. این سر درد با مسکن بهتر نمی شود.
  • تغییر در وضعیت ذهنی مانند گیجی یا تحریک پذیری
  • ایجاد مشل در عملکرد عصب مانند ضعف عضلانی، لکنت زبان یا فلج یک طرف بدن
  • درجه حرارت بالاتر از ۳۸ درچه سانتی گراد (تب)
  • تشنج
  • تهوع و استفراغ
  • گرفتگی گردن
  • تغییر در بینایی مانند تاری دید، سفیدی دید یا دوبینی (با توجه به این که آبسه بر عصب بینایی فشار وارد می کند)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

هر گونه علائمی که نشان می دهد مشکلی در مغز و سیستم عصبی وجود دارد باید توسط پزشک بررسی شود. این علائم عبارتند از:

  • لکنت زبان
  • ضعف عضلانی یا فلج
  • تشنج در فردی که سابقه آن را ندارد

علائمی که نشان می دهد عفونت وخیم تر شده است، مثل تب و استفراغ، باید بلافاصله توسط پزشک بررسی شود.

علل آبسه مغزی

آبسه مغزی معمولا بر اثر عفونت با باکتری ها یا قارچ ها ایجاد می شود. اگر سیستم ایمنی بدن قادر به از بین بردن عفونت نباشد، برای محدود کردن گسترش آن به بافت های سالم و جلوگیری از چرکی شدن بافت های دیگر، عفونت را به شکل آبسه در می آورد.

عفونت های مغزی عموما نادر هستند. چرا که بدن ما به قدری تکامل یافته است که بتواند از این عضو حیاتی به درستی محافظت کند. یکی از این محافظت ها، سد خونی مغزی است. سد خونی مغزی یک غشاء ضخیمی است که ناخالصی ها خون را قبل از این که اجازه وارد شدن به قلب را داشته باشند، فیلتر می کند.

با این حال، در برخی موارد، میکروب می تواند از این سد دفاعی عبور کرده و مغز را آلوده کند.

اگر چه محل دقیق عفونت اولیه را همیشه نمی توان مشخص کرد. اما رایج ترین منابع این عفونت عبارتند از:

عفونت در جمجمه

در نیمی از موارد، آبسه مغزی عارضه یک عفونت است که در نزدیکی جمجمه ایجاد شده است. نمونه این عفونت ها عبارتند از:

  • عفونت گوش میانی مداوم (اوتیت مدیا)
  • سینوزیت: عفونت سینوس ها، حفره پر از هوا درون استخوان های گونه و پیشانی
  • ماستوئیدیت: عفونت استخوان پشت چشم

عفونت در جمجه  یکی از علل عمده آبسه مغزی است. اما به دلیل بهبود روش های درمان عفونت، آبسه مغز در حال حاضر از عوارض نادر این نوع از عفونت ها است.

عفونت وارد شده به جریان خون

عفونت خون، علل حدود یک چهارم موارد آبسه مغزی است. افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به آبسه مغزی ناشی از عفونت منتقله از راه خون هستند. دلیل این موضوع این است که سیستم ایمنی بدن آنها ممکن است قادر به مبارزه با عفونت اولیه نباشد.

اگر یکی از شرایط زیر حاکم باشد، سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود:

  • وجود یک بیماری در بدن که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند مانند HIV یا ایدز
  • درمان های پزشکی که موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن می شوند مانند شیمی درمانی
  • پیوند عضو و مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی برای جلوگیری از پس زدن پیوند توسط بدن

شایع ترین عفونت های گزارش شده که ممکن است آبسه مغزی ایجاد کنند عبارتند از:

  • بیماری های قلبی سیانوتیک: یک نوع بیماری مادرزادی قلبی است که در آن قلب قادر به حمل اکسیژن کافی به سراسر بدن نیست. این عدم اکسیژن رسانی به طور منظم باعث می شود بدن نسبت به عفونت آسیب پذیر باشد.
  • فیستول شریانی ریوی: یک بیماری نادر است که در آن اتصالات غیر طبیعی بین عروق خونی داخل ریه ایجاد می شود. این کار باعث می شود که باکتری ها به داخل خون و در نهایت به مغز راه پیدا کنند.
  • آبسه دندان و یا درمان پوسیدگی دندان
  • عفونت ریه مانند ذات الریه و یا برونشکتازی
  • عفونت قلب مانند اندوکاردیت
  • عفونت های پوستی
  • عفونت شکم مانند پریتونیت (عفونت پوشش روده)
  • عفونت های لگنی مانند عفونت پوشش مثانه (سیستیت)

عفونت بعد از ضربه به سر

ضربه مستقیم به جمجمه نیز می تواند به یک آبسه مغزی منجر شود. تصور می شود که از هر ۱۰ مورد ابتلا، ۱ مورد به این علت باشد. رایج ترین علل ضربه به سر که به عفونت بعد از ضربه تبدیل می شود عبارتند از:

  • شکستگی جمجمه ناشی از جراحت نافذ به سر
  • شلیک گلوله یا زخم  ناشی از ترکش

در موارد نادر، آبسه مغزی می تواند عارضه جانبی جراحی مغز و اعصاب باشد.

تشخیص آبسه مغزی

اگر پزشک به آبسه مغزی مشکوک باشد، یک ارزیابی اولیه بر اساس نشانه های بیمار، سابقه پزشکی او، اینکه آیا اخیرا عفونت در بدن رخ داده است یا خیر و ضعف سیستم ایمنی انجام می شود. آزمایش خون نیز می تواند به تشخیص عفونت کمک کند.

اگر پزشک تشخیص دهد که باید در بیمارستان بستری شوید، برای انجام بررسی های بیشتر از آزمایشات زیر استفاده می شود:

  • سی تی اسکن (CT): در این روش از یک سری عکس اشعه X استفاده می شود و تصویر دقیقی از داخل بدن ایجاد می شود.
  • تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): در این آزمایش با استفاده از میدان های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی، تصویر دقیق از داخل بدن تولید می شود.

اگر آبسه پیدا شود، برای نمونه برداری از چرک ممکن است از یک روش شناخته شده به نام CT هدایت آسپیراسیون استفاده شود. این آزمایش شامل استفاده از سی تی اسکن برای هدایت یک سوزن به محل آبسه است.

عوارض آبسه مغزی

عوارض آبسه مغزی می تواند شامل موارد زیر باشد:

  • بازگشت آبسه: اگر حتی یک احتمال کوچک در مورد عود کردن مجددا آبسه می دهید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. بازگشت آبسه بعد از درمان در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند یا به بیماری های قلبی سیانوتیک مبتلا هستند شایع تر است.
  • آسیب های مغزی: آسیب های خفیف تا متوسط مغزی اغلب با گذشت زمان بهبود پیدا می کنند. اما آسیب های شدید مغزی به احتمال زیاد دائمی می باشند. آسیب های مغزی بیشتر در صورتی که تشخیص و درمان به تعویق بیافتد رخ می دهد.
  • صرع یا تشنج
  • مننژیت: یک عفونت کشنده است که در غشای محافظتی اطراف مغز ایجاد می شود. این عارضه در کودکان شایع است و نیاز به درمان فوری دارد.

درمان آبسه مغزی

روش های درمان آبسه مغزی، بسته به اندازه و تعداد آبسه، معمولا شامل ترکیبی از داروها و جراحی است. آبسه مغزی یک وضعیت اورژانسی است. بنابراین شما باید برای درمان در بیمارستان بستری شده و تا زمانی که شرایط ثابت نشود در همان جا بمانید. درمان با دارو اغلب قبل از تایید تشخیص به منظور کاهش خطر ابتلا به عوارض، آغاز می شود.

دارو

در برخی موارد، ممکن است درمان آبسه با دارو و یا عمل جراحی به تنهایی خیلی خطرناک باشد. به همین دلیل این دو درمان را ترکیب می کنند.

دارو بیش از عمل جراحی توصیه می شود اگر شرایط زیر وجود داشته باشد:

  • چند آبسه وجود داشته باشند.
  • آبسه های کوچک (کمتر از ۲ سانتی متر) باشند.
  • آبسه عمیقی در داخل مغز شکل گرفته باشد.
  • مننژیت (عفونت غشای محافظتی که مغز را احاطه کرده) به دلیل وجود آبسه ایجاد شده باشد.
  • هیدروسفالی رخ داده باشد.

به طور معمول برای درمان آبسه مغزی از آنتی بیوتیک و یا داروهای ضد قارچ به طور مستقیم داخل وریدی استفاده می شود. اهداف اصلی درمان، از بین بردن آبسه و عفونت های اصلی است که آبسه از آن ها ناشی شده است.

عمل جراحی

اگر آبسه بزرگتر از ۲ سانتی متر باشد، معمولا لازم به تخلیه چرک از آبسه است. با این حال، یک دوره آنتی بیوتیک هم بعد از عمل جراحی باید استفاده شود. دو شیوه جراحی برای درمان آبسه مغزی وجود دارد:

  • آسپیراسیون ساده
  • کرانیوتومی

در آسپیراسیون ساده یک سی تی اسکن روی آبسه قرار داده می شود، سپس یک سوراخ کوچک روی جمجمه ایجاد شده و چرک از آنجا خارج می شود. سپس سوراخ مجددا بسته می شود. این عمل حدود یک ساعت طول می کشد.

آسپیراسیون باز معمولا با استفاده عمل جراحی کرانیوتومی می شود.

کرانیوتومی

اگر آبسه به آسپیراسیون پاسخ نمی دهند یا مجددا بعد از درمان عود کند، از این روش جراحی استفاده می شود. در طول عمل کرانیوتومی، جراح یک بخش کوچک از موها را تراشیده و یک قطعه کوچکی از استخوان جمجمه را برای دسترسی به مغز بر می دارد. سپس آبسه کاملا خشک شده یا برداشته می شود. این عمل معمولا ۳ ساعت طول می کشد.

عوارض کرانیوتومی

مانند تمام روش های جراحی، کرانیوتومی نیز دارای عوارضی است. عوارض این عمل عبارتند از:

  • تورم و کبودی اطراف صورت
  • سردرد: این عارضه بعد از کرانیوتومی شایع است و ممکن است چند ماه طول می کشد. اما در نهایت از بین می رود.
  • ایجاد لخته خون در مغز
  • سفت شدن فک: برای درمان این عارضه ممکن است نیاز باشد که یکی از ماهیچه های فک برش خورده شود. اما سفتی فک چند ماه ادامه دارد. ورزش منظم فک و جویدن آدامس به از بین بردن سفتی کمک می کند.
  • ایجاد صدا از جمجمه
  • عفونت بخش برش خورده جمجمه: برای جلوگیری از عفونت معمولا آنتی بیوتیک بعد از عمل تجویز می شود.