آزار سالمندان به معنای انجام مکرر یک عمل آزاد دهنده و یا عدم مراقبت یا اقدامات مناسب با سن سالمند است. به طور کلی هر رابطه ای که موجب از بین رفتن اعتماد و یا آسیب و یا ناراحتی در فرد سالمند شود را آزار سالمندان گویند. این نوع رفتار از رفتارهای ناقض حقوق بشر است و می تواند شامل آزارهای جسمی، جنسی، روانی، عاطفی، سوء استفاده های مالی، رهایی و بی توجهی و اقداماتی که موجب از دست دادن جدی عزت و احترام سالمندان می شود، می باشند.
آزار سالمندان از مسائل مهم بهداشت عمومی است. با توجه به وسعت جمعیت سالمند، آماری کمی به ویژه در کشورهای در حال توسعه، از آزار و آسیب های این قشر وجود دارد اما با این حال برآورد شده است از هر ۱۰ سالمند ۱ نفر تجربه آزار را داشته است. این در حالی است که گزارش های رسمی از آزار سالمندان ۱ به ۲۴ نفر است. این تناقض در آمارها و برآوردها از این ناشی می شود که اکثر سالمندان ازگزارش آزار ترس داشته و امتنا می کنند. هر چند اطلاعات دقیق محدود می باشد، اما یک مطالعه که توسط سازمان بهداشت جهانی WHO منتشر شده است، توانست درصد رایج ترین انواع سوء استفاده ها در کشورهای با درآمد متوسط را برآورد کند. این درصدها نشان می دهد که:
آزار جسمی: ۰٫۲ الی ۴٫۹ درصد
سوء استفاده جنسی: ۰٫۰۴ الی ۰٫۸۲ درصد
آزار و اذیت روانی: ۰٫۷ الی ۶٫۳ درصد
سوء استفاده های مالی: ۱٫۰ الی ۹٫۲ درصد
غفلت و بی توجهی : ۰٫۲ الی ۵٫۵ درصد
از سالمندان را تهدید می کند.
عوامل خطر در آزار سالمندان
عوامل خطر به طور بالقوه سوء استفاده از یک فرد مسن را افزایش می دهد این عوامل عبارتند از عوامل فردی، ارتباطی، اجتماعی و فرهنگی.
خطرات در سطح فردی شامل فقر جسمی و روانی قربانی و اختلالات روانی و سوء مصرف مواد و الکل در فرد آزار دهنده می باشد.
خطرات در سطح ارتباطی به وضعیت زندگی مشترک سالمندان و رابطه آن با اعضای خانواده بستگی دارد. به عنوان مثال اگر شخص آزار دهنده به فرد مسن وابسته باشد می تواند خطر ابتلا به سوء استفاده مالی را افزایش دهد.
خطرات در سطح اجتماع با انزوای اجتماعی و عدم حمایت اجتماعی همراه است. این کمبودها یک عامل خطر مهم برای آزار سالمندان توسط مراقبان است. بسیاری از افراد مسن به دلیل از دست دادن ظرفیت جسمی یا روانی خود از دوستان، اعضای خانواده و به طور کلی جامعه جدا می شود و دچار انزوای اجتماعی می شوند.
خطرات فرهنگی نیز معمولا به دلایل زیر ایجاد می شود:
- تصور از افراد مسن به عنوان یک فرد ضعیف و وابسته
- فرسایش بین نسل های یک خانواده
- ارث و تقسیم قدرت بین خانواده
- ازدواج فرزندان و ترک پدر و مادر به خصوص در کشورهایی که به طور سنتی از فرزندان در طول زندگی مراقبت می شود
- کمبودهای مالی برای مراقبت از سالمندان